I TY MOŻESZ BYĆ OFIAR
- dr Tadeusz Słaby
Nie zapominaj, że lepiej jest być ofiarą niż oprawcą
SAOWO WSTPNE
Wszystkie polskie organizacje, instytucje i osoby prywatne stykające się w swojej pracy z
ofiarami przestępstw postanowiły dla poprawienia sytuacji ofiar w Polsce podpisać dokument
zwany POLSK KART PRAW OFIARY.
W preambule do tego dokumentu czytamy, że mając na względzie:
zagwarantowaną w Konstytucji Rzeczypospolitej przyrodzoną i niezbywalną godność
człowieka i obywatela , będącą zródłem jego wolności i praw, które władze publiczne mają
obowiązek szanować i chronić (art. 30 Konstytucji RP);
fakt , iż Rzeczypospolita Polska jest państwem prawa, urzeczywistniającym zasady
sprawiedliwości społecznej, w którym każdy ma obowiązek przestrzegania prawa ( art. 2 i
art. 83 Konstytucji RP );
zalecenia wypracowane przez międzynarodową społeczność kształtujące politykę
postępowania z ofiarami przestępstw, a w szczególności: deklarację ONZ o podstawowych
zasadach sprawiedliwości dla ofiar przestępstw i nadużyć władzy z 1985 roku * europejską
konwencję o kompensacji dla ofiar przestępstw popełnianych z użyciem przemocy z 1983
roku * zalecenia Rady Europy nr R(85) 11 w sprawie pozycji ofiary w prawie i procesie
karnym * zalecenia Rady Europy nr R(87) 21 w sprawie zapobiegania wiktymizacji i pomocy
dla ofiar przestępstw ;
rozumiejąc, iż posiadanie prawa oznacza rzeczywistą możliwość korzystania z
procedur gwarantujących ich realizację, zwłaszcza gdy są one naruszane lub nie wypełniane
;
rozumiejąc potrzebę podniesienia kultury prawnej poprzez realną egzekucję praw
obowiązujących; kierując się dobrem ofiar przestępstw oraz chęcią niesienia im pomocy i
naprawienia doznanej przez nie krzywdy:
[...] spisana i upowszechniona Polska Karta Praw Ofiary znajduje swoje rozwinięcie w tym
skromnym opracowaniu . Koncepcja , pomysł został przyjęty z cytowanej publikacji. Korzystając
z własnego doświadczenia, oraz wiedzy prawniczej przez wiele lat uprawianej w działalności
naukowej i dydaktycznej, a także mając na uwadze fakt przyszłego członkostwa Polski w Unii
Europejskiej a tym samym potrzebę dostosowania polskiego prawa do rozwiązań
obowiązujących w tych strukturach oddaję do rąk Czytelników to skromne opracowanie tematu.
Polska Karta Praw Ofiary obejmuje trzydzieści jeden zasad obowiązującego prawa mimo , że
część z nich ma charakter postulatywny. Do tych zasad zaliczyć możemy:
1. Ofiarą w rozumieniu, o którym będzie mowa, jest osoba fizyczna człowiek, której dobro
(materialne lub niematerialne) prawem chronione zostało bezpośrednio naruszone lub
zagrożone przez przestępstwo, a także jej najbliżsi (art. 115 ż 11 kodeksu karnego, rezolucja
40/34 Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 29 listopada 1985r., deklaracja podstawowych zasad
sprawiedliwości dla ofiar przestępstw i nadużyć władzy, pkt A { ONZ 85}, art. 47 Konstytucji
RP, art. 49 i art. 51 ż 2 kodeksu postępowania karnego).
2. Ofiara niezależnie od tego, czy ujawniony został sprawca przestępstwa i czy ma miejsce
postępowanie karne (kiedy ofiara uzyskuje status pokrzywdzonego), bądz cywilne (kiedy ofiara
uzyskuje status poszkodowanego) oraz niezależnie od więzi rodzinnych łączących sprawcę i
ofiarę, winna uzyskać potrzebną jej pomoc prawną, materialną, medyczną,
psychologiczną i socjalną (art. 2, art.. 31 pkt 1 i 2, art.. 32 Konstytucji RP, art. 2 ż 1 pkt 3
k.p.p., art. 49 ż 1 k.p.k).
3. Ofiara ma prawo do traktowania jej z godnością, szacunkiem i współczuciem. Do
szczególnego przestrzegania tego prawa zobowiązani są przedstawiciele wymiaru
sprawiedliwości (sądownictwa, prokuratury, kolegiów ds. wykroczeń, urzędów i izb skarbowych,
policji, organów ochrony granic, urzędów celnych, inspekcji sanitarnych, administracji
państwowej, organów samorządowych i innych) (art. 47 Konstytucji RP, art. 1 ust. 2 oraz art. 14
ust. 3 ustawy o Policji z 1990 r., deklaracja o Policji przyjęta w 1979 r. przez Radę Europy oraz
kodeks ONZ postępowania funkcjonariuszy porządku prawnego {rezolucja nr 34/169
Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 17 grudnia 1979r.}, art. 30 ustawy o zawodzie lekarza w zw. Z
art. 12 i art. 13 kodeksu etyki lekarskiej z 1993r., art. 6 k.p.k.) .
4. Nie można przerzucać odpowiedzialności za przestępstwo ze sprawcy na ofiarę. Nie
można usprawiedliwiać przestępstwa tradycją, kulturą, stereotypami minimalizującymi winę
sprawcy.
5. Ofiara ma prawo do bezpieczeństwa i ochrony oraz poszanowania jej życia rodzinnego i
prywatnego. Ofiary nie wolno ponownie dręczyć należy dołożyć wszelkich starań, by uniknęła
ona powtórnej wiktymizacji. Oznacza to zakaz wkraczania w prywatność ofiary i jej rodziny ze
strony wszystkich, którzy stykają się z nią z związku z popełnionym przestępstwem, w
szczególności: przedstawicieli organów państwowych, służb medycznych i socjalnych,
a zwłaszcza mediów (art. 8 konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z
1950r. {KE}, art. 19 ż 3, art. 20 k.p.k.).
6. Ofiara ma prawo do traktowania ze szczególną troską i powagą przez organy wymiaru
sprawiedliwości i organy ścigania. Postępowanie w sprawie powinno być prowadzone tak aby
uwzględniać interesy i stan ofiary. Jej przesłuchania winny być: - ograniczone do minimum
prowadzone w sposób kulturalny wolne od opóznień, odwołań i zmuszania ofiary do
wielokrotnego przeżywania na nowo tragedii, jakiej doświadczyła (art. 20 Konstytucji RP, art.
231 k.k.).
7. Ofiara ma prawo do bezpieczeństwa osobistego, a obowiązkiem policji i prokuratury jest jej
to bezpieczeństwo zapewnić. (art. 14 ust. 3 i art. 15 ust. 1 pkt 3 ustawy o Policji, art. 231 ż 1
k.k.).
8. Ofiara może żądać utajnienia swoich danych osobowych (art. 184 k.p.k.).
9. O f i a r a m a p r a w o domagać się zastrzeżenia danych dotyczących jej miejsca
zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu ( art. 191 ż 3 k.p.k.).
10. Ofiara ma prawo do zachowania anonimowości w sprawozdaniach prasowych,
telewizyjnych, w internecie i w innych mediach, dotyczących jej sprawy ( art. 13 pkt ustawy
Prawo prasowe).
11. Właściwe organy państwowe są zobowiązane do przyjęcia każdego zawiadomienia o
przestępstwie zgłoszonego przez ofiarę i podjęcia odpowiedniej interwencji. Dotyczy to również
sytuacji, gdy zagrożenie pochodzi od osoby dla ofiary bliskiej lub gdy ofiarą jest dziecko (art. 9,
10, 12 k.p.k., art. 15 ust 1 pkt 3 ustawy o Policji, rozporządzenie Rady Ministrów z 17 września
1990 r. Dz.U. nr 70, poz. 409, w sprawie trybu legitymowania, zatrzymywania osób,
dokonywania kontroli osobistej oraz przeglądania bagaży i sprawdzania ładunku przez
policjantów).
12. Właściwe organy państwowe są zobowiązane do przyjęcia każdego zawiadomienia
zgłoszonego przez osobę trzecią i podjęcia odpowiedniej interwencji (art. 304 k.p.k., art. 231
k.k.).
13. Ofiara ma prawo do uzyskania fachowej pomocy: - psychologicznej medycznej
materialnej i prawnej od momentu zgłoszenia naruszenia lub grozby naruszenia dobra prawem
chronionego. Oznacza to między innymi prawo do wsparcia psychicznego, prawo do fachowej
pomocy psychologicznej i prawnej od momentu zawiadomienia o przestępstwie.
14. Ofiary przestępstw o podłożu seksualnym powinny być przesłuchiwane przez
funkcjonariuszy policji tej samej płci, a gdy ofiarą jest dziecko, przesłuchanie powinno odbywać
się w obecności psychologa lub osoby, którą dziecko darzy zaufaniem.
15. Ofiara nie powinna być narażona na dodatkowe dolegliwości wynikające z konieczności
kontaktu ze sprawcą czynu niedozwolonego. W sadach powinny istnieć odrębne pomieszczenia
dla ofiar przestępstw, by nie były one narażone przez rozprawą na kontakt z oskarżonym, jego
bliskimi i znajomymi.
16. Ofiara ma prawo do swobodnego dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Ofiara ma prawo
w granicach przewidzianych w ustawie w sposób wolny od jakiegokolwiek przymusu lub oporu
kształtować swoje interesy prawne (art. 6 KE).
17. Prawo ofiary do pomocy i reprezentacji prawnej powinno być przynajmniej zrównane z
prawami przysługującymi oskarżonemu. Ofiara powinna mieć na przykład prawo do bezpłatnego
adwokata, w tych samych przypadkach, w których przyznaje się sprawcy prawo do obrony z
urzędu.
18. Ofiara w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego może działać jako
strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Od wniesienia aktu oskarżenia aż do momentu
jego odczytania w sądzie ofiara może złożyć oświadczenie, że chce działać jako strona w
charakterze oskarżyciela posiłkowego. W razie powtórnego wydania przez prokuratora
postanowienia o odmowie wszczęcia lub umorzenia postępowania pokrzywdzony może w
terminie miesiąca wnieść swój akt oskarżenia do sądu (art. 53, 54 i 55 k.p.k.).
19. Ofiara ma prawo do rzetelnej, zrozumiałej dla niej i wyczerpującej informacji o
przysługujących jej prawach i procedurach ich prowadzenia (art. 16 k.p.k. w zw. Z art. 2 i 83
Konstytucji RP).
20. Ofiara ma prawo do rzetelnej, zrozumiałej dla niej i wyczerpującej informacji na temat
toczącego się w sprawie postępowania.
21. Ofiara ma prawo do wystąpienia z powództwem cywilnym w celu dochodzenia w
postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia
przestępstwa. Ofiara może to uczynić aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie
głównej (art. 62 k.p.k., art. 69 k.p.k.).
22. Ofiara powinna mieć prawo do zebrania potrzebnych w jej sprawie dowodów bez
narażania na dodatkowe koszty. Dotyczy to między innymi obdukcji lekarskiej i pomocy
psychologicznej.
23. Ofiara ma prawo brać udział w czynnościach śledztwa lub dochodzenia toczącego się w jej
sprawie ( art. 49 ż 1 k.p.k., art. 302 ż 2 k.p.k., art. 316 318 k.p.k.).
24. Ofiara ma prawo do składania wniosków o dokonanie czynności w toku postępowania
przygotowawczego, a więc zanim sprawa trafi do sądu ( art. 315 k.p.k.).
25. Ofiara ma prawo wglądu do akt sprawy i sporządzania odpisów dokumentów
występujących w sprawie (art. 156 157 k.p.k., art., 159 k.p.k.).
26. Ofiara ma prawo do mediacji i pojednania ze sprawcą. Ofiara ma prawo wystąpić z taką
inicjatywą do prokuratora lub do sądu (art. 53 ż 3 k.k., art. 60 ż 2 pkt 1,2 k.k., art. 46 k.k., art. 66
ż 3 k.k., art. 320 k.p.k., art. 339 ż 4 k.p.k., art. 489 ż 2 k.p.k.).
27. Ofiara ma prawo w sprawach z oskarżenia prywatnego do pojednania i ugody (art. 489,
492 494, 499 k.p.k.).
28. Ofiara ma prawo na swój i oskarżonego wniosek do porozumienia się ze sprawcą w kwestii
naprawienia szkody lub zadośćuczynienia (art. 341 ż 3,4 k.p.k.).
29. Ofiara ma prawo do restytucji poniesionych przez nią szkód (A.8 11 ONZ 85, art. 46 k.k.,
art. 62 k.p.k.).
30. Sprawca czynu zabronionego powinien wyrównać ofierze poniesione szkody (czyli
dokonać restytucji). Przestępcy albo osoby trzecie odpowiedzialne za ich zachowanie, powinni
dokonać sprawiedliwej restytucji na rzecz ofiar, ich rodzin lub osób pozostających na
utrzymaniu. Restytucja powinna obejmować (A. 8 ONZ 85):
zwrot własności;
zapłatę za doznaną krzywdę;
zapłatę za poniesioną szkodę;
zwrot wydatków poniesionych w wyniku wiktymizacji;
zabezpieczenie usług;
przywrócenie praw.
31. Jeżeli sprawca lub inne uprawnione instytucje (np. ubezpieczeniowe) nie wyrówna szkód
poniesionych przez ofiarę, powinno się dążyć do zapewnienia kompensacji materialnej ze strony
państwa (A. 12 ONZ 85 ):
ofiarom, które doznały ciężkiego uszkodzenia ciała lub uszczerbku na zdrowiu
fizycznym lub psychicznym w wyniku poważnych przestępstw;
rodzinie, a w szczególności osobom pozostającym na utrzymaniu ofiar, które poniosły
śmierć lub które dotknęło kalectwo fizyczne lub psychiczne w wyniku takiej wiktymizacji.
DEFINICJE I ZAKRES UPRAWNIEC
Mieć prawo, to znaczy mieć realny dostęp i możliwości skorzystania z procedur gwarantujących
realizacje naszych praw, zwłaszcza wtedy gdy są one naruszane lub nie wypełniane. Dlatego
tez tam, gdzie jest to możliwe, każde z praw ofiary umocowane w obowiązującym prawie
uzbrojone zostaje w procedury gwarantujące egzekucję tych praw (ofiara ma prawo do ...).
Tam gdzie umocowania takiego brak, pojawia się postulat wprowadzenia odpowiednich zmian w
obowiązującym prawie (ofiara powinna mieć prawo do ...).
Stan prawny: Rezolucja 40/34 Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 29 listopada 1985 r. w
deklaracji podstawowych zasad sprawiedliwości dla ofiar przestępstw i nadużyć władzy stanowi
w pkt. A, iż:
Ofiarami są osoby, które indywidualnie lub zbiorowo poniosły uszczerbek na zdrowiu
fizycznym lub psychicznym, doznały zaburzeń emocjonalnych, strat materialnych lub
istotnego naruszenia swoich podstawowych praw w wyniku działania lub zaniechania
będącego naruszeniem ustaw karnych obowiązujących w państwach członkowskich, w tym
również ustaw dotyczących przestępczego nadużycia władzy.
Dana osoba może być uważana w rozumieniu deklaracji za ofiarę niezależnie od tego,
czy sprawca został ujawniony, zatrzymany, oskarżony lub skazany i niezależnie od więzi
rodzinnej łączącej sprawcę i ofiarę. Pojęcie ofiara obejmuje również, jeśli zachodzi taka
potrzeba, najbliższą rodzinę lub osoby pozostające na utrzymaniu bezpośrednim ofiary i
osoby, które doznały krzywdy w sytuacji zagrożenia lub zapobiegnięcia wiktymizacji.
Postanowienia tu zawarte mają zastosowanie do wszystkich, bez względu na takie
cechy jak mowa, kolor, płeć, wiek, język, religia, obywatelstwo, przekonania polityczne i inne
wierzenia lub praktyki kulturowe, majątek, urodzenie lub status rodzinny, pochodzenie
etniczne lub społeczne i inwalidztwo.
Art.47 Konstytucji RP gwarantuje, iż każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego,
rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz decydowania o swoim życiu osobistym. Oznacza to
prawo do wolności od bycia ofiarą i prawo do właściwej pomocy w chwili usiłowania lub
dokonania czynu niezgodnego z prawem.
Art. 49 k.p.k. stanowi, iż pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne
zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.
Art. 51 ż 2 k.p.k. mówi, że jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony
całkowicie lub częściowo , prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której
stałą pieczą pokrzywdzony się znajduje.
Procedury: Obok omówionych wyżej procedur prawa karnego ofiara może wykorzystać również
przepisy prawa cywilnego. Niezależnie od ochrony przewidzianej w innych ustawach chroni ono
dobra osobiste człowieka: zdrowie, wolność, cześć, swobodę sumienia, nietykalność mieszkania
(art. 23 k.c.). Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać
zaniechania tego działania, a także usunięcia jego skutków. Może także na zasadach
przewidzianych w prawie żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy
na wskazany społeczny cel (art. 24 k.c.). Roszczenia majątkowe wynikające z przestępstwa
mogą być dochodzone w postępowaniu cywilnym albo w wypadkach w ustawie przewidzianych
w postępowaniu karnym (art.12 k.p.c.)! Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym
prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu
cywilnym (art. 11 k.p.c.). Oznacza to, że w ewentualnym postępowaniu cywilnym ofiara nie musi
udowadniać tego, co zostało ustalone w wyroku sądu karnego nie musi więc udowadniać winy
sprawcy odpowiedzialnego za wyrządzoną jej szkodę.
Konstytucja RP uznaje przyrodzoną i niezbywalną godność człowieka i obywatela będącą
zródłem jego wolności i praw (art. 2 Konstytucji RP), a art. 31 pkt. 1 Konstytucji RP stanowi, iż
wolność człowieka podlega ochronie prawnej. Art. 31 pkt. 2 Konstytucji RP uznaje, iż każdy jest
obowiązany szanować wolność i prawa innych. nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego,
czego prawo mu nie nakazuje. Art. 31 Konstytucji RP gwarantuje, iż:
wszyscy są wobec prawa równi, wszyscy maja prawo do równego traktowania przez
władze publiczne.
nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub
gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
PRAWO DO GODNOŚCI, SZACUNKU I WSPÓACZUCIA
Ofiara ma prawo do traktowania jej z godnością, szacunkiem i współczuciem. Do
szczególnego przestrzegania tego prawa zobowiązani są przedstawiciele wymiaru
sprawiedliwości, służby zdrowia i służb socjalnych.
Stan prawny: Art. 47 Konstytucji RP oraz art. 1 ust. 2 ustawy o Policji z 1996r. stwierdza, iż do
podstawowych zadań policji należą:
ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami
naruszającymi te dobra;
ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w
miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w
ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania;
inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu
przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z
organami państwowymi, samorządowymi i organami społecznymi;
wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców.
Prawo międzynarodowe stawia wymóg istnienia właściwych i skutecznych gwarancji
zapobiegających nadużywaniu uprawnień do ograniczania praw indywidualnych obywateli.
Formułują także zasady odnoszące się do działań Policji. Zawiera je na przykład deklaracja o
Policji przyjęta w 1979 r. przez Radę Europy, oraz Kodeks ONZ postępowania funkcjonariuszy
porządku prawnego (rezolucja nr 34/169 Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 17 grudnia 1979 r.).
Jego art. 2 stanowi: Funkcjonariusze porządku prawnego w toku wykonywania swych
obowiązków szanują i chronią godność wszystkich ludzi oraz przestrzegają ich praw i dbają o
nie . Podobny zapis znalazł się w polskiej ustawie o Policji: policjanci w toku wykonywania
czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności ludzkiej oraz przestrzegania i
ochrony praw człowieka (art. 14 ust. 3 ustawy o Policji). Z kolei art. 30 ustawy o zawodzie
lekarza z 1996 r. nakłada na lekarza obowiązek pomocy w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej
udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała
lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach nie cierpiących zwłoki. Art. 12
kodeksu etyki lekarskiej przyjęty przez III Krajowy Zjazd Lekarzy w 1993 r. zobowiązuje lekarza
do życzliwego i kulturalnego traktowania pacjentów z poszanowaniem ich godności osobistej,
prawa do intymności. Wiąże się z tym obowiązek lekarza, wyrażony w art. 13 tego kodeksu,
respektowania prawa pacjenta do świadomego udziału w podejmowaniu podstawowych decyzji
lekarskich dotyczących jego zdrowia. To zobowiązuje lekarza do udzielenia pacjentowi
odpowiednich informacji w sposób dla pacjenta zrozumiały. Tak sformułowane uprawnienia
pacjenta zostały również ujęte w art. 19 ustawy z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki
zdrowotnej. Z kolei art. 8 k.p.a. nakłada na organa administracji państwowej obowiązek
prowadzenia postępowania w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów
państwa oraz ich świadomość i kulturę prawną. Art. 6 k.p.a. zgodnie z art. 30 Konstytucji RP
zobowiązuje organa administracji państwowej do poszanowania godności i szacunku.
Obowiązkiem przedstawicieli organów z którymi styka się ofiara, jest okazanie jej współczucia.
Wynika to z art. 8 k.p.a., który nakłada na administrację państwową obowiązek pogłębiania
zaufania obywateli do organów państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli. Wiąże się
to bezpośrednio z kulturą prawną i osobistą przedstawicieli tych organów, a także przykładem,
jaki dają obywatelom poprzez swoje działania.
Procedury: W przypadku niewykonania przez Policję działań, do których jest zobowiązana,
ofierze przysługuje skarga na działania tego organu na zasadach określonych w k.p.a. (patrz
poprzedni rozdział). W razie zawinionego naruszenia praw pacjenta można na podstawie art.
19a ustawy o zakładach opieki zdrowotnej domagać się odszkodowania, a sąd na podstawie art.
448 k.c. może przyznać poszkodowanemu odpowiednie zadośćuczynienie pieniężne za
doznaną krzywdę. Forum na Rzecz Ofiar Przestępstw powinno dążyć do wzmocnienia pozycji
ofiary oraz zwalczać stereotypy i wzorce kulturowe, które na ofiarę przerzucają
odpowiedzialność i negatywne skutki wyrządzonej jej krzywdy.
Nie można przerzucać odpowiedzialności za przestępstwo za sprawcy na ofiarę. Nie
można usprawiedliwiać przestępstwa tradycją, kulturą, stereotypami minimalizującymi
winę sprawcy.
PRAWO DO BEZPIECZECSTWA I ZAKAZ PONOWNEGO DRCZENIA OFIARY
Ofiara ma prawo do bezpieczeństwa oraz poszanowania jej życia rodzinnego i
prywatnego. Ofiary nie wolno ponownie dręczyć należy dołożyć wszelkich starań, by
uniknęła ona powtórnej wiktymizacji. Oznacza to zakaz wkraczania w prywatność ofiary i jej
rodziny ze strony wszystkich, którzy stykają się z nią w związku z popełnionym przestępstwem,
w szczególności: przedstawicieli organów państwowych, służb medycznych i socjalnych a
zwłaszcza mediów.
Stan prawny: Z art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r.
wynika, że każdy ma prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, mieszkania i
korespondencji. Nakłada to na urzędników państwowych obowiązek odpowiedniego działania,
które nie pogorszy dodatkowo sytuacji ofiary.
Procedury: Przepisy postępowania karnego (art. 19,20 k.p.k.) zobowiązują organy wymiaru
sprawiedliwości oraz instytucje państwowe, samorządowe i społeczne do sygnalizowania
uchyleń w działaniu tych instytucji w postępowaniu karnym. Ponadto zobowiązują policję,
prokuraturę i pełnomocników procesowych do takiego postępowania, które będzie wolne od
rażącego naruszania ich obowiązków służbowych. Jednakże właściwe procedury ochrony
bezpieczeństwa i spokoju ofiary w Polsce wciąż są niedoskonałe.
Ofiara ma prawo do traktowania ze szczególną troską i powagą przez organy wymiaru
sprawiedliwości i organy ścigania. Postępowanie w sprawie powinno być prowadzone tak, by
uwzględnić interesy i stan ofiary. Jej przesłuchania winny być:
ograniczone do minimum,
prowadzone w sposób kulturalny,
wolne od opóznień,
wolne od odwołań i zmuszania ofiary do wielokrotnego przeżywania na nowo tragedii
jakiej doświadczyła.
Stan prawny: Zgodnie z art. 30 Konstytucji RP na policji, prokuraturze i sądzie spoczywa
szczególny obowiązek kształtowania kultury prawnej społeczeństwa. Policja, prokuratura i sądy
są organami dającymi przykład przestrzegania prawa. Stąd też ich postawa wobec ofiar ma
szczególne znaczenie kulturotwórcze i kształtujące tradycję obchodzenia się z ofiarą. Ma ona
więc prawo szczególnego domagania się od tych organów przestrzegania zarówno litery, jak i
ducha obowiązującego prawa.
Procedury: Niewypełnienie tych obowiązków jest przestępstwem z art. 231 k.k. W organach
wymiaru sprawiedliwości i organach ścigania powinny jednak działać służby wspierające ofiary
świadków na przykład w trakcie składania zeznań. Ofiara ma prawo do bezpieczeństwa
osobistego, a obowiązkiem policji i prokuratury jest jej to bezpieczeństwo zapewnić.
Zgodnie z art. 14 ust.3 ustawy o Policji ma ona obowiązek w trakcie wykonywania czynności
służbowych respektowania godności ludzkiej oraz ochrony praw człowieka. W myśl art. 15 ust. 1
pkt. 3 ustawy o Policji ma ona prawo zatrzymać osoby stwarzające bezpośrednie zagrożenie
dla życia lub zdrowia (a także mienia) ofiary lub jej bliskich. Również art. 231 ż 1 k.k. stanowi, iż
funkcjonariusz publiczny (a więc także policjant, prokurator, urzędnik administracji państwowej
lub samorządowej), który przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków
działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do
lat 3. Ofiara ma prawo do bezpieczeństwa osobistego i obowiązkiem policji i prokuratury jest jej
to zapewnić. Niezapewnienie bezpieczeństwa ofierze jest przestępstwem ściganym z urzędu
z art. 231 k.k. Osoby dotknięte bezczynnością organów ścigania powinny szukać pomocy
bezpośrednio u zwierzchników policji lub prokuratora. Mogą również udać się po pomoc do
rzecznika praw obywatelskich. Powinny także korzystać z wyspecjalizowanych organizacji
pozarządowych zajmujących się pomocą ofiarom.
Ofiara może zażądać utajnienia swoich danych osobowych.
Stan prawny: Ofiara jest również świadkiem przestępstwa. Prawo przewiduje, że jeżeli świadek
lub osoba dla niego najbliższa ma uzasadnione obawy, że ze strony sprawcy za złożenie
obciążających go zeznań zagraża mu lub jego najbliższym niebezpieczeństwo (dla życia,
zdrowia, wolności, mienia), może wnieść do prokuratury lub do sądu wniosek o utajnienie
danych osobowych. Oznacza to, że jeżeli prokuratura lub sąd zezwoli na utajnienie danych
osobowych świadka, ani oskarżony, ani jego adwokat nie dowiedzą się kto złożył zeznanie (art.
184 ż 1 k.p.k.). Ta instytucja nazywa się instytucją świadka incognito.
Ofiara ma prawo domagać się zastrzeżenia danych dotyczących jej miejsca zamieszkania
do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu.
Stan prawny: Art. 191 ż 3 k.p.k. stanowi: Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy
lub grozby bezprawnej wobec świadka lub osoby najbliższej w związku z jego czynnościami,
może on zastrzec dane dotyczące miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora
lub sądu. Pisma procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której świadek jest
zatrudniony, lub na inne wskazany przez niego adres. W tym wypadku ofiara występuje
osobiście (np. w sądzie). Tajemnica objęty jest tylko jej adres.
Ofiara ma prawo do zachowania anonimowości w sprawozdaniach prasowych,
telewizyjnych, w internecie i w innych mediach dotyczących jej sprawy.
Stan prawny: Ofiara musi korzystać co najmniej z takiej samej ochrony swojego wizerunku i
danych co sprawca. Ofiara i jej bliscy mają pełne prawo do ochrony prywatności i nie mogą
ponieść żadnego uszczerbku z powodu toczącego się przestępstwa. Dane personalne ofiary i jej
wizerunek można upublicznić tylko za jej zgodą. Prawo to wynika między innymi z art. 23 i 24
k.c., konstytucji oraz prawa prasowego.,,
Właściwe organy państwowe są zobowiązane do przyjęcia każdego zawiadomienia o
przestępstwie zgłoszonego przez ofiarę i podjęcia odpowiedniej interwencji.
Dotyczy to również sytuacji, gdy zagrożenie może pochodzić od osoby dla ofiary bliskiej (np.
mąż, syn, córka) lub gdy ofiarą jest dziecko.
Stan prawny: Powyższe obowiązki wynikają z art. 9, 10, 12 k.p.k., art. 15 ust. 1 pkt. 3 ustawy o
Policji, rozporządzenia Rady Ministrów z 17 września 1990 r. (Dz. U. nr 70, poz. 409 w sprawie
trybu legitymowania, zatrzymywania osób, dokonywania kontroli osobistej oraz przeglądania
bagaży i sprawdzania ładunku przez policjantów). Na podstawie art. 9 k.p.k. organy procesowe
prowadzą postępowanie i dokonują czynności z urzędu, chyba że ustawa uzależnia je od
wniosku określonej osoby, instytucji lub organu albo od zezwolenia władzy. strony i inne osoby
bezpośrednio zainteresowane mogą składa wnioski o dokonanie również tych czynności, które
organ może lub ma obowiązek podejmować z urzędu. organ powołany do ścigania przestępstw
(np. Policja, Straż graniczna, Prokuratura) jest zobowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia
postępowania przygotowawczego a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania
oskarżenia o czyn ścigany z urzędu. Natomiast w sprawach o przestępstwa ścigane na
wniosek postępowanie z chwilą złożenia wniosku toczy się z urzędu.
Z art. 15 ust. 1 pkt. 3 ustawy o Policji wynika, że policjanci wykonując swoje czynności służbowe
mają prawo zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie
dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia. Wyjaśnienia wymaga też kwestia kto jest
dzieckiem w świetle prawa polskiego. zgodnie z obowiązującą w Polsce Konstytucją o prawach
dziecka jest osoba, która nie ukończyła lat 18 (art. 1 konwencji z 1999 r.).
Procedury: Organy ścigania maja obowiązek przyjąć zgłoszenie i podjąć interwencję.
Uzależnienie ścigania od wniosku uprawnionej osoby powoduje, że brak wniosku jest
negatywną przesłanką procesową, czyli nie prowadzi się sprawy. Stąd zasadnicze znaczenie
ma wiedza osoby uprawnionej o konieczności złożenia wniosku i skutkach, jakie to za sobą
pociąga. Kodeks karny przewiduje 25 przestępstw ściganych na wniosek, w tym:
lekkie uszkodzenie ciała (art. 157 ż 5),
narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
(art. 160 ż 5),
grozby bezprawnej (art. 190 ż 20),
zgwałcenia (art. 205 w zw. z art. 197),
wymuszenia seksualnego (art. 205 w zw. z art. 199).
Ofiara zgłaszająca czyn przestępczy, zwłaszcza ofiara przemocy lub przestępstw seksualnych i
przestępstw przeciwko rodzinie, powinna mieć wybór i możliwość kontaktu z osobą tej samej
płci, odpowiednio przeszkoloną i świadomą procesów i stanu, w jakim zazwyczaj znajduje się
ofiara. Naruszenie tych reguł na obecnym etapie pozwala na założenie skargi na zasadach
ogólnych. Skarga nie zapobiega jednak w danym momencie ponownej wiktymizacji ofiary.
Wskazane jest więc udanie się po pomoc do wyspecjalizowanych organizacji pozarządowych
uprawnionych do reprezentowania bądz chociażby towarzyszenia ofierze.
Ofiara ma też prawo do korzystania z pomocy pełnomocnika. Niestety, najczęściej łączy się to z
kosztami.
Od wezwanej w ramach interwencji policji ofiara ma prawo domagać się sporządzenia notatki
służbowej na temat zajścia. policjant ma również obowiązek się przedstawić, a ofiara ma prawo
zażądać legitymacji służbowej, spisać jego imię i nazwisko, stopień i numer służbowy.
Rozporządzenie Rady ministrów z 17 września 1990 r. w sprawie trybu legitymowania,
zatrzymywania osób, dokonywania kontroli osobistej oraz przeglądania bagaży i sprawdzania
ładunku przez policjantów stanowi:
Policjanci w toku wykonywania czynności zwanych czynnościami służbowymi , mają
prawo:
legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości;
zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla
życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia;
dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania bagaży i sprawdzenia ładunku w
portach i na dworcach oraz środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie
istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod grozbą kary.
Policjanci przystępując do czynności służbowych określonych wyżej, są obowiązani:
podać stopień, imię i nazwisko; policjanci nie umundurowani pokazują ponadto
legitymację służbową w taki sposób, aby zainteresowany miał możliwość odczytać i
zanotować nazwisko policjanta i nazwę organu który wydał legitymację;
podać podstawę prawną oraz przyczynę podjęcia czynności służbowej.
Policjant ma prawo legitymowania osób, gdy ustalenie ich tożsamości jest niezbędne do
wykonywania czynności służbowych, a w szczególności w celu:
identyfikacji osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia;
ustalenia świadków zdarzenia powodującego naruszenie bezpieczeństwa lub porządku
publicznego;
wykonania polecenia wydanego przez sąd, prokuratora, organ administracji rządowej
lub samorządu terytorialnego;
identyfikacji osób wskazanych przez pokrzywdzonych jako sprawców przestępstw lub
wykroczeń;
poszukiwania osób zaginionych lub ukrywających się przed organami ścigania albo
wymiaru sprawiedliwości.
Tożsamość osoby legitymowanej ustala się na podstawie:
dowodu osobistego;
tymczasowego dowodu osobistego;
tymczasowego zaświadczenia tożsamości;
dowodu tożsamości cudzoziemca;
paszportu;
innych nie budzących wątpliwości dokumentów;
oświadczeń osób, których tożsamość ustalono w sposób określony wcześniej, a także
telefonicznego lub osobistego porozumienia się z osobami wskazanymi przez
legitymowanego.
W razie legitymowania osób znajdujących się w pojezdzie, gdy uzasadniają to względy
bezpieczeństwa, policjant ma prawo żądać opuszczenia pojazdu przez te osoby.
Można odstąpić od legitymowania osoby, która jest znana policjantowi. Policjant odnotowuje w
notatniku służbowym dane osoby legitymowanej oraz czas, miejsce i przyczynę legitymowania.
Właściwe organy państwowe są zobowiązane do przyjęcia każdego zawiadomienia
zgłoszonego przez osobę trzecią i podjęcia odpowiedniej interwencji.
Stan prawny: Zgodnie z art. 304 ż 1 k.p.k. każdy dowiedziawszy się o popełnieniu
przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub
policję. Instytucje państwowe lub społeczne, które w związku ze swoją działalnością dowiedziały
się o popełnieniu przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego, mają prawny obowiązek
powiadomić o tym prokuratora lub policję. Zaniechanie tego obowiązku pociąga za sobą
odpowiedzialność karną funkcjonariusza (art. 231 k.k.).
Ofiara ma prawo do uzyskania fachowej pomocy: psychologicznej, medycznej,
materialnej i prawnej od momentu zgłoszenia naruszenia lub grozby naruszenia dobra
prawem chronionego.
Oznacza to miedzy innymi prawo do wsparcia psychicznego, prawo do fachowej pomocy
psychologicznej i prawnej od momentu zawiadomienia o przestępstwie.
Ofiary przestępstw o podłożu seksualnym powinny być przesłuchiwane przez
funkcjonariuszy policji tej samej płci, a gdy ofiarą jest dziecko, przesłuchiwanie powinno
odbywać się w obecności psychologa lub osoby, którą dziecko darzy zaufaniem.
Stan prawny: Przepis art. 39 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich zobowiązuje do
przesłuchiwania nieletniego w obecności rodziców, opiekunów, obrońcy, ewentualnie
nauczyciela lub przedstawiciela organizacji społecznej zainteresowanej sprawami
wychowawczymi. przepis ten nie ma jednak już zastosowania do przesłuchania nieletniego
świadka ani ofiar przemocy, przestępstw seksualnych i przestępstw przeciwko rodzinie. w takich
wypadkach przesłuchania odbywają się według przepisów k.p.k. zapewniających jedynie udział,
ale nie zawsze, biegłego lekarza, lub biegłego psychologa (wyrok Sądu Najwyższego z 24
lutego 1988 r., V KRN 356/87).
Ofiara nie powinna być narażona na dodatkowe dolegliwości wynikające z konieczności
kontaktu ze sprawcą czynu niedozwolonego.
W sądach powinny istnieć odrębne pomieszczenia dla ofiar przestępstw, by nie były one
narażone przed rozprawą na kontakt z oskarżonym, jego bliskimi i znajomymi.
PRAWO OFIARY DO WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI
Ofiara ma prawo do swobodnego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.
W świetle przepisów art. 6 KE ofiara ma prawo w granicach przewidzianych w ustawie w sposób
wolny od jakiegokolwiek przymusu lub oporu kształtować swoje interesy prawne.
Prawo ofiary do pomocy i reprezentacji prawnej powinno być przynajmniej zrównane z prawami
przysługującymi oskarżonemu. Ofiara powinna mieć na przykład do bezpłatnego pełnomocnika,
w tych samych przypadkach, w których przyznaje się prawo sprawcy do obrońcy z urzędu. W
sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego ofiara może działać jako strona w
charakterze oskarżyciela posiłkowego. Powinna zatem złożyć oświadczenie, że chce działać w
takim charakterze w okresie od wniesienia aktu oskarżenia, aż do momentu jego odczytania w
sądzie. W razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub
umorzeniu postępowania pokrzywdzony może w terminie miesiąca wnieść swój akt oskarżenia
do sądu.
Stan prawny: Stosownie do postanowień art. 53, 54, 55 k.p.k. zgłaszając się jako oskarżyciel
posiłkowy, ofiara zyskuje status strony, co daje jej znacznie lepszą kontrolę nad toczącą się
sprawą niż gdy występuje tylko w roli pokrzywdzonego. Jako oskarżyciel posiłkowy może
prowadzić sprawę i podtrzymywać oskarżenie, również gdy oskarżyciel publiczny odstąpi od
oskarżenia (art. 53,54 k.p.k.). Sąd nie ma prawa odmówić ofierze występowania w roli
oskarżyciela posiłkowego. Decyzja należy wyłącznie do ofiary. W wypadku wniesienia przez
pokrzywdzonego samodzielnie aktu oskarżenia, o którym mowa w art. 55 k.p.k. musi on być
sporządzony przez adwokata.
Ofiara ma prawo do rzetelnej, zrozumiałej dla niej i wyczerpującej informacji o
przysługujących jej prawach i procedurach ich dochodzenia oraz na temat toczącego się
w sprawie postępowania.
Stan prawny: Zgodnie z art. 16 k.p.k. jeżeli organ prowadzący postępowanie jest obowiązany
pouczyć uczestników postępowania o ciążących obowiązkach i o przysługujących im
uprawnieniach, brak takiego pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływać ujemnych
skutków procesowych dla uczestnika postępowania lub innej osoby, której to dotyczy.
Organ prowadzący postępowanie powinien ponadto w miarę potrzeby udzielić uczestnikom
postępowania informacji o ciążących obowiązkach i przysługujących im uprawnieniach także w
wypadkach, gdy ustawa wyraznie takiego obowiązku nie stanowi. Również w tym przypadku
stosuje się przepis art. 16 k.p.k. Oznacza to, że nie można z niedociągnięć pracy organów
wyciągać negatywnych konsekwencji wobec ofiary. Ofiara może powołać się na art. 16 k.p.k. w
zw. z art. 2 i 83 konstytucji RP, żądając działania zgodnego z prawem. I tu także konieczna jest
akcja edukacyjna i uświadamiająca Forum na Rzecz Ofiar Przestępstw w kierunku wzmocnienia
pozycji ofiary oraz zwalczania stereotypów i wzorców kulturowych, które na ofiarę przerzucają
odpowiedzialność i negatywne skutki doznanej przez nią szkody.
Ofiara ma prawo:
żądać zebrania dowodów i przeprowadzenia konkretnych środków
dowodowych;
składać wnioski o dokonanie czynności w toku postępowania
przygotowawczego;
przeglądać akta i sporządzać z nich odpisy;
składać zażalenia w toku dochodzenia i śledztwa;
występować w charakterze oskarżyciela posiłkowego;
złożyć wniosek o ściganie przestępstwa (w niektórych sprawach np. o gwałt,
jeśli ofiara tego nie zrobi, przestępca nie będzie ścigany);
prowadzić sprawy z oskarżenia prywatnego;
wnioskować o przeprowadzenie mediacji.
Ofiara ma prawo do występowania z powództwem cywilnym w postępowaniu karnym o
roszczenia majątkowe oraz prawo do zebrania potrzebnych w jej sprawie dowodów bez
narażania na dodatkowe koszty.
Ofiara może to uczynić aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej.
Zastosowanie mieć tu będą postanowienia art. 62 k.p.k. (patrz uwagi następnego rozdziału).
Ofiara może też wystąpić z żądaniem zabezpieczenia zgłaszanych roszczeń majątkowych (art.
69 k.p.k.). Niekiedy niezbędna jest obdukcja lekarska. Obecny stan prawny przerzuca na ofiarę
ciężar finansowy zebrania dowodów. Jednocześnie policja ma obowiązek zabezpieczyć dowody
w każdej sprawie, również w ściganej z oskarżenia prywatnego. Koszt obdukcji według cennika
Ministerstwa Zdrowia w 1998 r. wynosił 9,45 zł. Jeśli w publicznym zakładzie służby zdrowia
żąda się od ofiary wyższej kwoty, ma ona prawo do:
zażądania okazania podstawy prawnej powyższej sumy;
złożenia skargi do kierownika publicznej placówki zdrowia lub do Ministerstwa
Zdrowia.
Ofiara będąca w szoku ma niewielkie szanse zadbania o swoje interesy. Dlatego pomoc
psychologiczna jest potrzebna ofierze w niemniejszym stopniu niż pomoc prawna i medyczna.
Ofiara ma prawo brać udział w czynnościach śledztwa lub dochodzenia toczącego się w
tej sprawie.
Stan prawny: Art. 49 ż 1 k.p.k. przyznaje ofierze status pokrzywdzonego. Art. 316 i 317 k.p.k.
uznają prawo ofiary do uczestniczenia w czynnościach śledztwa lub dochodzenia, których nie da
się powtórzyć, a także w innych czynnościach, jeśli działa ona w charakterze oskarżyciela
posiłkowego. Ofiara ma prawo uczestniczyć w przesłuchaniu biegłego oraz zapoznać się z
każdą opinia biegłego, również tą, która zawiera jak np. w wypadku biegłych lekarzy
psychiatrów czy seksuologa dane objęte tajemnicą zawodową (art.318 k.p.k.).
Ofiara ma prawo do składania zażaleń na niemal wszystkie zapadłe w toku postanowienia i
zarządzenia oraz może się żalić na decyzje, które naruszają jej uprawnienia (art. 302 ż 2 k.p.k.).
Ofiara ma prawo do składania wniosków o dokonanie czynności w toku postępowania
przygotowawczego, zanim sprawa trafi do sądu.
Stan prawny: Art. 315 k.p.k. stanowi, iż pokrzywdzony i jego pełnomocnik mogą składać
wnioski o dokonanie czynności w śledztwie (gdy sprawę prowadzi prokurator) lub w
dochodzeniu (gdy sprawę prowadzi Policja). Stronie, a więc pokrzywdzonemu lub jej
pełnomocnikowi, którzy złożyli wniosek w sprawie, nie można odmówić wzięcia udziału w
czynności, jeżeli tego żądają. (art. 315 ż 2 k.p.k.).
Ofiara ma prawo wglądu do akt sprawy i sporządzenia odpisów dokumentów
występujących w sprawie.
Stan prawny: Stosownie do art. 156 k.p.k. ofiara działająca w roli oskarżyciela posiłkowego ma
prawo wglądu do akt i sporządzania z nich odpisów. Za zgodą prokuratora może to również
czynić pokrzywdzony, który nie występuje w roli oskarżyciela posiłkowego (art. 156 ż 5 k.p.k.).
Ofierze występującej w roli strony w procesie, nie można odmówić zezwolenia na sporządzenie
odpisu protokołu czynności, w której strona uczestniczyła lub miała prawo uczestniczyć, jak
również dokumentu pochodzącego od niej lub sporządzonego z jej udziałem (art. 157 ż 3 k.p.k.).
Na odmowę udostępnienia akt w postępowaniu przygotowawczym przysługuje stronom
zażalenie (art. 159 k.p.k.).
PRAWO OFIARY DO MEDIACJI I POJEDNANIA ZE SPRAWC
Ofiara ma prawo do mediacji i pojednania ze sprawcą.
Stan prawny: Z taką inicjatywą ofiara ma prawo wystąpić do prokuratora lub sądu. Mediacja
jest instytucją wprowadzoną w nowych kodeksach karnych. Art. 53 ż 3 k.k. stanowi:
Wymierzając karę sąd bierze także pod uwagę pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji
pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą albo ugodę pomiędzy nimi osiągniętą w postępowaniu
przed sądem lub prokuratorem. Natomiast na podstawie art. 60 ż 2 k.k. sąd może również
zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w szczególnie uzasadnionych wypadkach, kiedy
nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa, a w
szczególności:
jeżeli pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona albo
pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody;
ze względu na postawę sprawcy, zwłaszcza gdy czynił starania o naprawienie szkody
lub jej zapobieżenie.
Z kolei art. 66 ż 3 k.k. stanowi, iż w wypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą,
sprawca naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody,
warunkowe umorzenie może być zastosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nie
przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.
Ofiara może zgłosić wolę skierowania sprawy do mediacji, jednak decyzje w tej sprawie
podejmuje prokurator lub sąd. Sąd bierze również pod uwagę wyniki mediacji wymierzając
wyrok, nie jest jednak nimi związany. Powyższe sformułowania wynikają między innymi z art. 53
ż 3 k.k., 60 ż 2 pkt 1,2 k.k., 46 k.k., 66 ż 3 k.k., 320 k.p.k., 339 ż 4 k.p.k., 489 ż 2 k.p.k.
Ofiara ma prawo w sprawach z oskarżenia prywatnego do pojednania i do ugody.
Stan prawny: W sprawach z oskarżenia prywatnego postępowanie zależy od woli ofiary. W
tym wypadku dojście do porozumienia ze sprawcą kończy postępowanie w sprawie. Art. 489
k.p.k. stanowi:
rozprawę główną poprzedza posiedzenie pojednawcze, które prowadzi sędzia;
na wniosek lub za zgodą stron sąd może zamiast posiedzenia pojednawczego
wyznaczyć odpowiedni termin dla przeprowadzenia postępowania mediacyjnego.
Przepis art. 320 k.p.k. stosuje się tu odpowiednio. Oznacza to, że mediacja może się odbyć
również zanim sprawa trafi do sądu. Sprawę do mediacji kieruje wówczas prokurator. W razie
pojednania stron postępowanie umarza się (art. 492 ż 1 k.p.k.).
Postępowanie pojednawcze zależy od woli sądu lub prokuratora, który bierze pod uwagę
przede wszystkim wolę ofiary.
Ofiara ma prawo do porozumienia się ze sprawcą co do naprawienia szkody lub zadość
uczynienia.
Jest to nowa instytucja prawa karnego porozumienie ofiary ze sprawcą. W odróżnieniu od
mediacji decyzje w tej sprawie podejmuje jedynie sąd, biorąc pod uwagę możliwość
warunkowego umorzenia postępowania, a sam proces porozumienia odbywa się bez obecności
osób trzecich wyspecjalizowanego mediatora. Ta procedura określona została w art. 341 ż 3 i
4 k.p.k.:
jeżeli sąd uzna za celowe, ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z
pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadość uczynienia, może odroczyć
posiedzenie wyznaczając stronom odpowiedni termin. Na wniosek oskarżonego i
pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd zarządza stosowną
przerwę lub odracza posiedzenie,
Sąd orzekając o warunkowym umorzeniu bierze pod uwagę wyniki porozumienia się
oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia. Decyzja
w sprawie należy do sądu. Jednak bez wyraznej woli ofiary sąd nie powinien korzystać z tej
instytucji.
PRAWO OFIARY DO RESTYTUCJI PONIESIONYCH SZKÓD
Ofiara ma prawo do restytucji poniesionych szkód.
Stan prawny: Art. 46 ż 1 k.k. stanowi, iż w razie skazania za przestępstwo spowodowania
śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju
zdrowia, przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub przestępstwo przeciwko
środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu sąd na wniosek pokrzywdzonego lub innej
osoby uprawnionej, orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części.
Nie stosuje się w tej procedurze przepisów prawa cywilnego o przedawnieniu roszczenia oraz
możliwości zasądzenia renty. zamiast obowiązku określonego na wstępie sąd może orzec na
rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w celu zadośćuczynienia za ciężki uszczerbek na zdrowiu,
naruszenie czynności narządu ciała, rozstrój zdrowia a także za doznaną krzywdę.
Ofiara ma możliwość wytoczenia powództwa cywilnego w procesie karnym lub dochodzenia
odszkodowań w procesie cywilnym. Kodeks karny daje ofierze możliwość, na drodze procesu
karnego, dochodzenia swoich roszczeń majątkowych bez odwoływania się do drogi cywilnej,
równie długiej i często jeszcze bardziej kosztownej. Art. 62 k.p.k. daje możliwość wytoczenia
powództwa cywilnego, w celu dochodzenia roszczeń finansowych wynikających z popełnionego
przestępstwa. Pokrzywdzony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie
głównej wytyczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w
postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z przestępstwa. w
państwach Unii Europejskiej istnieje Fundusz Kompensacyjny. Polska na razie nie wytworzyła
takiego funduszu.
Sprawca czynu zabronionego powinien wyrównać ofierze poniesione szkody (czyli
dokonać restytucji).
Przestępcy albo osoby trzecie odpowiedzialne za ich zachowanie powinni dokonać
sprawiedliwej restytucji na rzecz ofiar, ich rodzin lub osób pozostających na utrzymaniu.
Restytucja powinna obejmować:
zwrot własności;
zapłatę za doznaną krzywdę;
zapłatę za poniesioną szkodę;
zwrot wydatków poniesionych w wyniku wiktymizacji;
zabezpieczenie koniecznych usług;
przywrócenie praw.
Z prawa międzynarodowego wynika, że jeżeli sprawca lub inne uprawnione instytucje (np.
ubezpieczeniowe) nie wyrównają szkód poniesionych przez ofiarę, powinno się dążyć do
zapewnienia kompensacji materialnej ze strony państwa (A. 8 ONZ 85):
ofiarom, które doznały ciężkiego uszkodzenia ciała lub uszczerbku na zdrowiu
fizycznym lub psychicznym w wyniku poważnych przestępstw;
rodzinie, a w szczególności osobom pozostającym na utrzymaniu ofiar, które poniosły
śmierć lub które dotknęło kalectwo fizyczne lub psychiczne w wyniku takiej wiktymizacji.
Obecnie w Polsce w systemie prawnym i woli politycznej nie ma mechanizmów
umożliwiających uzyskanie kompensacji materialnej ze strony państwa. Pożądane jest
stworzenie funduszu kompensacyjnego na wzór funkcjonujących w Unii Europejskiej (A. 12
ONZ 85).
TEKSTY PRZEPISÓW PRAWA
( podane z krótkim komentarzem według kolejności użycia w opracowaniu )
Dz. U. 97.78.438 tekst pierwotny
Art. 2 Konstytucji RP
Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym , urzeczywistniającym zasady
sprawiedliwości społecznej.
Art. 30 Konstytucji RP
Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi zródło wolności i praw człowieka i
obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz
publicznych.
Art. 83 Konstytucji RP
Każdy ma obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej.
Dz.U.88.97.353;sprost. Dz.U.128.97.840
Art.115 ż 11 Kodeksu Karnego
Osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii
lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek , a także osoba
pozostająca we wspólnym pożyciu.
Kwestię przynależności do grona osób najbliższych kodeks karny określa dość precyzyjnie,
posługując się pojęciami zaczerpniętymi z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Nieostre jest
jedynie określenie osoby pozostającej we wspólnym pożyciu. Należy przez to określenie
rozumieć takie współżycie , które właściwe jest małżonkom w szczególności prowadzenie
wspólnego gospodarstwa domowego choć bez nadania prawnej formy małżeństwu
( konkubinat ). Nie mieści się w tym pojęciu zwykły, choćby trwający dłużej romans między
dwoma osobami, ograniczający się do utrzymywania stosunków seksualnych, ani fakt
alimentowania przez mężczyznę matki jego pozamałżeńskich dzieci i tych dzieci. Decydującą
rolę odgrywa tu sytuacja faktyczna, która - jako wyjątek od zasady nie powinna być
interpretowana rozszerzająco.
Dz. U. 89.97.555
Art.49 ż1 Kodeksu Postępowania Karnego
Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio
naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.
Art. 51 ż 2 Kodeksu Postępowania Karnego
Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną, czynności procesowych dokonuje organ
uprawniony do działania w jego imieniu.
Art. 2 ż 1 pkt 3 Kodeksu Postępowania Karnego
Przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby
uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego,
Dz.U.97.78.483 tekst pierwotny
Art.31 pkt 1 i 2 Konstytucji RP
1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.
2. Każdy jest obowiązany szanować wolność i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do
czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.
Art.32 Konstytucji RP
1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze
publiczne.
2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z
jakiejkolwiek przyczyny.
Art.47 Konstytucji RP
Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia
oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.
Dz. U.90.30.179
Art.1 ust.2 Ustawy o Policji
Do podstawowych zadań Policji należą:
1. ochrona życia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra,
2. ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w
miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu
drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania,
3. inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu
przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z
organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi,
4. wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców,
5. nadzór nad strażami gminnymi (miejskimi) oraz nad specjalistycznymi uzbrojonymi
formacjami ochronnymi w zakresie określonym w odrębnych przepisach,
6. kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z
działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych,
7. współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na
podstawie umów i porozumień międzynarodowych oraz odrębnych przepisów.
Art.14 ust.3 Ustawy o Policji
Policjanci w toku wykonywania czynności służbowych mają obowiązek respektowania godności
ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka.
Dz. U.97.28.152
Art.30 Ustawy o zawodzie lekarza
Lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej
udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała
lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz innych przypadkach nie cierpiących zwłoki.
Dz.U.89.97.555
Art.6 Kodeksu Postępowania Karnego
Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o
czym należy go pouczyć.
Art. 19 ż3 Kodeksu Postępowania Karnego
3. W razie nie udzielenia wyjaśnień w wyznaczonym terminie można nałożyć na kierownika
organu zobowiązanego do wyjaśnień karę pieniężną..
Art.20 Kodeksu Postępowania Karnego
1. W razie rażącego naruszenia przez obrońcę lub pełnomocnika strony ich obowiązków
procesowych sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, zawiadamia o tym radę
adwokacką lub inny właściwy organ.
2. W razie rażącego naruszenia obowiązków procesowych przez oskarżyciela publicznego
lub prowadzącego dochodzenie sąd zawiadamia bezpośredniego przełożonego osoby, która
dopuściła się uchybienia; w stosunku do Policji lub innych organów dochodzenia uprawnienie
takie przysługuje również prokuratorowi
Dz.U.97.78.483 tekst pierwotny
Art.20 Konstytucji RP
Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej , własności
prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę
ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.
Dz.U.88.97.553.sprost.Dz.U.128.97.840
Art.231 Kodeksu Karnego
ż1.F u n k c j o n a r i u s z p u b l i c z n y, który przekraczając swoje uprawnienia lub nie
dopełniając obowiązków , działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego , podlega
karze...
ż 2.Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w ż 1 w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej lub osobistej, podlega karze...
Strona przedmiotowa tego przestępstwa podlega na nadużyciu funkcji publicznej w obydwu jej
postaciach, to jest na przekroczeniu uprawnień lub niedopełnieniu obowiązków i działaniu
przez to na szkodę interesu publicznego lub prywatnego. Zakres uprawnień i obowiązków
określają z reguły obowiązujące przepisy, w tym akty niższego rzędu w postaci zarządzeń,
statutów, regulaminów, instrukcji. Przekraczając swe uprawnienia funkcjonariusz dokonuje
czynności służbowych , które nie należą do zakresu jego działania lub nawet gdy należą to do
ich spełnienia nie było w określonej sytuacji ani podstaw faktycznych ani prawnych. Działając na
szkodę interesu publicznego lub prywatnego - zarówno przez narażenie na realne
niebezpieczeństwo jej nastąpienia jak i rzeczywiste spowodowanie może doprowadzić do
powstania istotnej szkody. Szkoda obejmuje tu zarówno szkodę majątkową , jak i niemajątkową,
także moralną.
Art.15 ust.1 pkt 3 Ustawy o Policji
Zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub
zdrowia ludzkiego, a także dla mienia.
Dz.U.89.97.555
Art.184 ż 1 Kodeksu Postępowania Karnego
Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia
w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej, sąd, a w postępowaniu
przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy danych
osobowych świadka.
Art.191 ż 3 Kodeksu Postępowania Karnego
Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub grozby bezprawnej wobec świadka
lub osoby najbliższej w związku z jego czynnościami, może on zastrzec dane dotyczące miejsca
zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu...........
Dz.U.41.88.324;zm.
34.89.187;29.91.173;100.91.442;114.96.542;88.97.554;121.99.770;90.99.999
Art.13 pkt 2 Ustawy Prawo Prasowe
1. Nie wolno wypowiadać w prasie opinii co do rozstrzygnięcia w postępowaniu sądowym przed
wydaniem orzeczenia w I instancji.
2. Nie wolno publikować w prasie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy
się postępowanie przygotowawcze lub sądowe, jak również danych osobowych i wizerunku
świadków, pokrzywdzonych i poszkodowanych, chyba że osoby te wyrażą na to zgodę.
Dz.U.16.64.93 z pózniejszymi zmianami
Art.23 Kodeksu Cywilnego
Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia,
nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania,
twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa
cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Art.24 Kodeksu Cywilnego
ż 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać
zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia
może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia , dopełniła czynności
potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie
odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on
również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na
wskazany cel społeczny.
ż 2 .Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa ,
poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
Dz.U.89.97.555
Art.9 Kodeksu Postępowania Karnego
ż 1. Organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności z urzędu, chyba że
ustawa uzależnia je od wniosku określonej osoby, instytucji lub organu albo od zezwolenia
władzy.
ż 2. Strony i inne osoby bezpośrednio zainteresowane mogą składać wnioski o dokonanie
również tych czynności, które organ może lub ma obowiązek podejmować z urzędu.
Art.10 Kodeksu Postępowania Karnego
ż1.Organ powołany do ścigania przestępstw jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia
postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania
oskarżenia o czyn ścigany z urzędu.
ż 2. Z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie lub w prawie międzynarodowym nikt nie
może być zwolniony od odpowiedzialności za popełnione przestępstwo.
Art.12 Kodeksu Postępowania Karnego
ż1 . W sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek postępowanie z chwila złożenia wniosku
toczy się z urzędu. Organ ścigania poucza osobę uprawnioną do złożenia wniosku o
przysługującym jej uprawnieniu.
Art.304 Kodeksu Postępowania Karnego
ż 1. Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny
obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję.
ż 2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się
o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym
prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu
powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego
zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.
Art.53 Kodeksu Postępowania Karnego
W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać
jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast
niego.
Art.54 Kodeksu Postępowania Karnego
ż 1. Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony może aż do czasu
rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie, że będzie działał
w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
ż 2. Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie pozbawia uprawnień oskarżyciela
posiłkowego.
Art.16 Kodeksu Postępowania Karnego
ż 1. Jeżeli organ prowadzący postępowanie jest obowiązany pouczyć uczestników
postępowania o ciążących obowiązkach i przysługujących im uprawnieniach, brak takiego
pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływać ujemnych skutków procesowych dla
uczestnika postępowania lub innej osoby, której to dotyczy.
ż 2. Organ prowadzący postępowanie powinien ponadto w miarę potrzeby udzielać uczestnikom
postępowania informacji o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach także w
wypadkach, gdy ustawa wyraznie takiego obowiązku nie stanowi. W razie braku takiego
pouczenia , gdy w świetle okoliczności sprawy było ono nieodzowne, albo mylnego pouczenia,
stosuje się odpowiednio ż 1.
Art.62 Kodeksu Postępowania Karnego
Pokrzywdzony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć
przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym
roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa( postępowanie
toczy się stosownie do art. 69 k.p.k.).
Art.302 ż 2 Kodeksu Postępowania Karnego
ż 2.S t r o n o m oraz osobom nie będącym stronami służy zażalenie na czynności inne niż
postanowienia i zarządzenia naruszające ich prawa.
Art.316 ż 1 Kodeksu Postępowania Karnego.
Jeżeli czynności śledztwa lub dochodzenia nie będzie można powtórzyć na rozprawie , należy
podejrzanego, pokrzywdzonego i ich przedstawicieli ustawowych , a obrońcę i pełnomocnika,
jeżeli są już w sprawie ustanowieni, dopuścić do udziału w czynności, chyba że zachodzi
niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu w razie zwłoki.
Art.317 ż 1 Kodeksu Postępowania Karnego
Strony, a obrońcę lub pełnomocnika, gdy są już w sprawie ustanowieni, należy także na żądanie
dopuścić do udziału w innych czynnościach śledztwa lub dochodzenia.
Art.156 Kodeksu Postępowania Karnego
ż 1. Stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta
sprawy sądowej i daje możność sporządzenia z nich odpisów. Za zgodą prezesa sądu akta te
mogą być udostępnione również innym osobom.
ż 2. Na wniosek obrońcy lub oskarżonego i na ich koszt wydaje się kserokopie dokumentów z
akt sprawy.
ż 3. Prezes sądu może w razie uzasadnionej potrzeby zarządzić wydanie uwierzytelnionych
odpisów z akt sprawy.
ż 4. Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia tajemnicy państwowej, przeglądanie akt,
sporządzanie odpisów i kserokopii odbywa się z zachowaniem rygorów określonych przez
prezesa sądu lub sąd. Uwierzytelnionych odpisów i kserokopii nie wydaje się, chyba że ustawa
stanowi inaczej.
ż 5. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w toku postępowania przygotowawczego stronom,
obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia
sporządzanie odpisów i kserokopii oraz wydaje odpisy uwierzytelnione tylko za zgodą
prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Za zgodą prokuratora akta w toku postępowania
przygotowawczego mogą być w wyjątkowych wypadkach udostępnione innym osobom.
Art.157 Kodeksu Postępowania Karnego
ż 1. Oskarżonemu na jego żądanie należy wydać bezpłatnie jeden uwierzytelniony odpis
każdego orzeczenia. Odpis wydaje się z uzasadnieniem, jeżeli je sporządzono.
ż 2. W sprawach, w których wyłączono jawność ze względu na ważny interes państwa,
oskarżonemu wolno wydać tylko odpis orzeczenia kończącego postępowanie w danej instancji,
bez uzasadnienia.
ż 3. Nie można odmówić stronie zezwolenia na sporządzenie odpisu protokołu czynności, w
której strona uczestniczyła lub miała prawo uczestniczyć, jak również dokumentu pochodzącego
od niej lub sporządzonego z jej udziałem.
Art.159 Kodeksu Postępowania Karnego
Na odmowę udostępnienia akt w postępowaniu przygotowawczym przysługuje stronom
zażalenie.
Art. 53 ż 3 Kodeksu Karnego
Wymierzając karę sąd bierze także pod uwagę pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji
pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą albo ugodę pomiędzy nimi osiągniętą w postępowaniu
przed sądem lub prokuratorem.
Art. 60 ż 2 pkt 1-2 Kodeksu Karnego
Sąd może również zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w szczególnie uzasadnionych
wypadkach, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za przestępstwo byłaby niewspółmiernie
surowa, a w szczególności:
1) jeżeli pokrzywdzony pojechał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona albo
pokrzywdzony i sprawca uzgodnił sposób naprawienia szkody,
2) ze względu na postawę sprawcy, zwłaszcza gdy czynił starania o naprawienie szkody
lub o jej zapobieżenie.
Art. 66 ż 3 Kodeksu Karnego
W wypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub
pokrzywdzony i sprawca uzgodnił sposób naprawienia szkody, warunkowe umorzenie może być
zastosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia
wolności.
Art. 320 Kodeksu Postępowania Karnego
ż 1. Jeżeli ma to znaczenie dla wystąpienia do sądu z odpowiednim wnioskiem, prokurator
może, z inicjatywy lub za zgodą stron, skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania
w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między podejrzanym i pokrzywdzonym.
ż 2. Instytucja lub osoba godna zaufania sporządza, po przeprowadzeniu postępowania
mediacyjnego, sprawozdanie z jego przebiegu i wyników, które prokurator bierze pod uwagę
decydując o wystąpieniu do sadu z wnioskiem o którym mowa w ż 1.
ż 3. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, warunki, jakim powinny
odpowiadać instytucje i osoby uprawnione do przeprowadzenia mediacji, zakres i warunki
udostępniania im akt sprawy oraz zasady i tryb sporządzania sprawozdania z przebiegu i
wyników postępowania mediacyjnego.
Art. 339 ż 4 Kodeksu Postępowania Karnego
Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie ponadto, gdy zachodzi potrzeba rozważenia
możliwości przekazania jej do postępowania mediacyjnego; przepis art. 320 stosuje się
odpowiednio.
Art. 489 ż 2 Kodeksu Postępowania Karnego
Na wniosek lub za zgodą stron sąd może zamiast posiedzenia pojednawczego wyznaczyć
odpowiedni termin dla przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. Przepis art. 320 stosuje
się odpowiednio.
Art. 492 Kodeksu Postępowania Karnego
ż 1. W razie pojednania stron postępowanie umarza się.
ż 2. Jeżeli do pojednania doszło w wyniku mediacji, przepis art. 490 ż 2 stosuje się
odpowiednio.
Art. 493 Kodeksu Postępowania Karnego
W toku posiedzenia pojednawczego lub w wyniku mediacji dopuszczalne jest pojednanie się
obejmujące również inne sprawy z oskarżenia prywatnego, toczące się pomiędzy tymi samymi
stronami.
Art. 494 Kodeksu Postępowania Karnego
ż 1. Równocześnie z pojednaniem strony mogą zawrzeć ugodę, której przedmiotem mogą być
również roszczenia pozostające w związku z oskarżeniem.
ż 2. Ugoda zawarta na posiedzeniu pojednawczym jest tytułem egzekucji sadowej po nadaniu
przez sąd klauzuli wykonalności.
Art. 499 Kodeksu Postępowania Karnego
Przepisy art. 492-494 stosuje się odpowiednio również na rozprawie.
Art. 341 ż 3 i 4 Kodeksu Postępowania Karnego
ż 3. Jeżeli sąd uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z
pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, może odroczyć
posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin. Na wniosek oskarżonego i
pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd zarządza stosowną przerwę
lub odracza posiedzenie.
ż 4. Sąd orzekając o warunkowym umorzeniu bierze pod uwagę wyniki porozumienia się
oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii wskazanej w ż 3.
Dz.U.89.97.555
Art.9 ż 2 Kodeksu Postępowania Karnego
Strony i inne osoby bezpośrednio zainteresowane mogą składać wnioski o dokonanie również
tych czynności, które organ może lub ma obowiązek podejmować z urzędu
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
I Ty mozesz zostac Warrenem Buffettem czyli inwestowanie skoncentrowane na GPW itymozi ty możesz przeżyć cudi ty możesz przeżyć cudZamek musi być widocznyPierwsza ofiara ukraińskiego faszyzmu62 FOR ostrzega Wprowadzenie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania może być niezgodne z KonstytuTemperatura w mieszkaniach jaka powinna byc(1)Miały być nowoczesne dowody osobiste wyszło jak zawsze2010 4 ty Wyklad BHP ergonomiawięcej podobnych podstron