Elektrycznosc_ok_f.qxd 06-11-02 14:36 Page 156 M ODERNI ZACJ A Wymiana instalacji elektrycznej to nie lada przed- sięwzięcie. Od poprawności i dokładności wykonania może zależeć bezpieczeństwo mieszkańców. Jeśli bowiem nastąpi zwarcie nietrudno o pożar. Ponieważ w domu jednorodzinnym chyba nikt nie układa instalacji na wierzchu ścian, jej wymiana wiąże się z ich kuciem. Dlatego nasze potrzeby muszą być starannie przemyślane i sprecyzowane. Hanna Czerska nowa instalacja elektryczna eśli w naszym domu mamy stare prze- gniazdek powoduje, że pokoje są dosłownie przywrócenie sprawności starej instalacji. wody aluminiowe, najprawdopodob- oplątane siecią przedłużaczy. A przeciążenie Nie oznacza to, niestety, że na tym jej re- J niej nadają się one do wymiany. Jednak instalacji podłączonymi do niej urządzenia- mont się zakończy. Jeśli chcemy podłączyć ocena stanu instalacji należy do uprawnio- mi powoduje częste wyłączanie się korków. większą liczbę odbiorników w prawidłowy nego elektryka. Powinien on, oprócz Kiedy cierpliwość domowników się wresz- sposób, niezbędna będzie modernizacja, sprawdzenia przewodów, obejrzeć także cie wyczerpie, zapada decyzja o rozbudowa- czyli najprawdopodobniej wykonanie no- tablicę rozdzielczą, puszki przyłączeniowe niu instalacji. wych obwodów i wymienienie rozdzielnicy. oraz dokonać pomiarów rezystancji izola- Koniecznie trzeba przy tym uwzględnić cji i ochrony przeciwporażeniowej. KIEDY WYMIANA, moc wszystkich podłączanych urządzeń. Te Jednak nie tylko stare instalacje są moder- KIEDY MODERNIZACJA szczególnie prądożerne , takie jak kuchen- nizowane. Może się bo- Jeśli instalacja elektryczna w naszym domu ki elektryczne, bojlery, hydrofory, grzejniki wiem w trakcie użytko- ma więcej niż dwadzieścia lat, trzeba się li- akumulacyjne oraz pralki i zmywarki po- wania domu okazać, że czyć z koniecznością jej odnowienia, gdyż winny być podłączone do oddzielnych ob- zbyt skromnie obliczy- nawet jeżeli nie cała, to na pewno niektóre wodów. liśmy nasze potrzeby, jej elementy z pewnością będą wymagały albo w złych miejscach wymiany. Sprawdzając stan instalacji, trze- NOWA ROZDZIELNICA zaplanowaliśmy gniaz- ba więc przede wszystkim zwrócić uwagę na Tablica rozdzielcza, czyli fachowo mówiąc da. Za mała liczba to, co w sposób bezpośredni wpływa na bez- rozdzielnica domowa jest centralą, w któ- pieczeństwo użytkowania. Są to więc bez- rej umieszcza się całą aparaturę sterującą pieczniki starego typu, szczególnie wtedy, i zabezpieczającą instalację wewnętrzną. Urządzenia pobierające gdy były naprawiane domowymi sposo- W obecnie produkowanych rozdzielnicach dużo prądu, jak bami, czyli np. drutem. Także trzeba wy- nie znajdują zastosowania tradycyjne korki. np. ogrzewacze wody, mienić przewody w izolacji z gumy oraz Montuje się w nich aparaturę modułową, muszą być podłączane do uszkodzone lub nadtopione gniazda i wy- umieszczaną na znormalizowanej szynie in- własnych obwodów (fot. Elektromet) łączniki. Zresztą taki zakres prac, to jedynie stalacyjnej. Oznacza to, że wszystkie bez- 156 2006 11-12 Elektrycznosc_ok_f.qxd 06-11-02 14:36 Page 157 nowa instalacja elektryczna pieczniki mają taki sam wymiar podstawo- zacja ułatwi odłączenie zasila- SERCE DOMOWEJ kami pobierającymi znaczny wy, odpowiadający szerokości modułu nia np. w razie pożaru. prąd przy rozruchu stosuje się INSTALACJI 17,5 mm lub jego wielokrotności. Zabez- wyłączniki mające tzw. charak- pieczenia poszczególnych urządzeń mogą CO TKWI W ROZDZIELNICY W rozdzielnicy zbiegają terystykę czasowo-prądową. bowiem mieć szerokość nawet sześciu mo- W rozdzielnicy są montowane się obwody elektryczne Charakterystyka określa, przy dułów. Liczba możliwych do zmieszczenia moduły zabezpieczające po- z całej domowej i ogro- jakim przeciążeniu nastąpi w jednej rozdzielnicy modułów oznacza jej szczególne obwody instalacji. dowej instalacji. Są one rozłączenie obwodu. Wyłącz- pojemność, a to z kolei pozwala łatwo wyli- Każdy z obwodów musi mieć chronione różnymi wy- niki typu C i D umożliwiają czyć, ile i jakiej mocy urządzenia będzie własny wyłącznik nadmiarowo- łącznikami i ochronnika- krótkotrwały pobór prądu przy można do niej podłączyć. prądowy, a dodatkowo grupa mi umieszczonymi znacznym przekroczeniu jego Można przyjąć, że dla domu jednoro- kilku obwodów wspólny wy- w rozdzielnicy. Jedne wartości nominalnej. Są więc dzinnego wariant minimum to rozdziel- łącznik różnicowoprądowy. chronią instalację przed przeznaczone do obwodów, do nica na co najmniej 24 moduły. Dobiera- Wyłączniki nadmiarowoprą- skutkami zwarcia lub których są podłączone urzą- jąc jej pojemność należy jednak uwzględ- dowe chronią instalację przed przeciążenia, inne zajmu- dzenia pobierające duży prąd nić pewien zapas, pozwalający na podłą- skutkami zwarcia lub nadmier- ją się szczególnie podat- podczas rozruchu, np. pompy czenie w przyszłości dodatkowych urzą- nego obciążenia. Do jednego nym na skoki napięcia do wody czy elektronarzędzia dzeń. Właściwie w domu jednorodzin- wyłącznika można podłączyć sprzętem, jeszcze dużej mocy. Gdy silnik już ru- nym powinno być ok. 20 obwodów, a w obwód zasilający obsługujący inne czuwają nad bezpie- szy, prąd zmniejsza się kilka- przypadku inteligentnych instalacji nie więcej niż 10 gniazdek lub czeństwem użytkowni- krotnie i nie przekracza warto- nawet więcej. 20 punktów oświetleniowych. ków, chroniąc ich przed ści nominalnej wyłącznika. Sama rozdzielnica to estetyczna metalowa Prąd nominalny wyłącznika porażeniem prądem. Wyłączniki typu B pozwalają lub plastikowa skrzynka, produkowana musi być dostosowany do do- natomiast na niewielki, krót- w dwóch wariantach: do umieszczenia na puszczalnego obciążenia i zwykle wynosi kotrwały wzrost pobieranego prądu a insta- powierzchni ściany oraz we wnęce muru. 16 A dla gniazdek oraz 10 A dla oświetlenia. lowane są w obwodach o obciążeniu rezy- Rozdzielnica jest dość płaska, może więc Jednak w przypadku odbiorników o dużej stancyjnym, czyli przeznaczonych do obsłu- być umieszczona nawet w przedpokoju. mocy oraz trójfazowych wartość tę musi wy- gi oświetlenia i ogrzewania. Warto jednak spróbować, czy nie zmieści liczyć indywidualnie elektryk. Ogólnie: Wyłączniki różnicowoprądowe chronią się przy drzwiach wejściowych. Taka lokali- w przypadku podłączania urządzeń z silni- przed porażeniem nie tylko przy bezpośred- komputer, drukarka, skaner odkurzacz centralny gniazdka na poddaszu pralka oświetlenie na poddaszu gniazdka w kuchni i łazience gniazdka w garażu oświetlenie na parterze oświetlenie w garażu gniazdka na parterze rozdzielnica brama garażowa z napędem lodówka oświetlenie zewnętrzne centralka kuchenka elektryczna brama z napędem alarmowa automatyka kotła c.o. lub kocioł elektryczny pompa do studni gniazdo dla narzędzi ogrodowych (np. kosiarki) 157 11-12 2006 Elektrycznosc_ok_f.qxd 06-11-02 14:36 Page 158 M ODERNI ZACJ A nim dotknięciu np. obudowy urządzenia, w którym nastąpiło uszkodzenie izolacji, ale również w razie dotknięcia przewodu pod napięciem czy zacisków w gniazdku lub wyłączniku. Ich działanie polega na po- W rozdzielnicy mieszczą się modułowe zabez- Wielkość rozdzielnicy musi być obliczona z zapa- równywaniu prądu płynącego w przewo- pieczenia (fot. Moeller Electric) sem zbyt mała nie pozwoli na rozbudowanie instalacji (fot. Elda-Eltra) dzie fazowym i neutralnym, a w razie poja- wienia się różnicy przekraczającej prąd uru- chomienia wyłącznika (zwykle 30 mA) na nie uruchomi się samoczynnie, gdy ponow- tylko przestawić dzwignię. Zadziałanie szybkim odłączeniu zasilania. Takie wy- nie popłynie prąd. ochronnika nie powoduje zakłóceń łączniki powinny chronić obwody w łazien- Wyłączniki pierwszeństwa nazywane w funkcjonowaniu instalacji, zatem może ce i pomieszczeniach wilgotnych. Najlepiej, również priorytetowymi, zabezpieczają pozostać niezauważone. Dlatego po każ- jeśli zainstaluje się trzy wyłączniki, z któ- instalację przed przeciążeniem, co w efek- dej burzy warto go sprawdzić i w razie po- rych jeden będzie przeznaczony do chro- cie prowadzi do zadziałania wyłącznika trzeby wymienić wkładkę lub go włączyć. nienia obwodów dochodzących do po- nadmiarowoprądowego. Instalowane są Uwaga! Koniecznie należy opisać funkcje mieszczeń mokrych , drugi do obwodów głównie w domach ogrzewanych elektrycz- poszczególnych bezpieczników (np. pokój obsługujących pozostałe pomieszczenia, nie, gdy również inne urządzenia grzewcze nad garażem nr 17) i taką legendę warto trzeci zaś do obwodów zewnętrznych. zasilane są prądem. Ich działanie polega na nakleić na wewnętrznej stronie drzwiczek Prąd różnicowy może pojawić się też automatycznym odłączeniu zasilania np. rozdzielnicy. Przyda się nie raz. w wyniku tzw. przebicia, czyli przepły- ogrzewania, gdy korzystamy z kuchenki wu prądu do masy, spowodowanego elektrycznej. Po skończeniu gotowania KABLE OD NOWA uszkodzeniem izolacji przewodów lub ogrzewanie włączy się samoczynnie. Wymiana starej lub uszkodzonej instala- zawilgoceniem wewnątrz urządzeń elek- Ochronniki (ograniczniki) przeciwprze- cji elektrycznej oraz rozbudowa jej o no- trycznych. Przebicia często mają miejsce pięciowe zabezpieczają przed skokami we obwody to przedsięwzięcie jedno- w przypadku używania starego sprzętu, napięcia wrażliwe na nie urządzenia elek- znaczne z układaniem nowych przewo- a możliwość ich wystąpienia zwiększa troniczne (np. komputery, sprzęt audio- dów. się, jeśli pracuje on przy podwyższonej wideo). Taki niespodziewany impuls na- Wymiana. W nowszych instalacjach kable wilgotności powietrza. W takich okolicz- pięciowy może pojawić się w instalacji na ogół są już umieszczone w rurkach lub nościach duża czułość wyłącznika może elektrycznej na skutek wyładowań atmos- korytkach instalacyjnych. W drewnianych powodować bardzo częste jego zadziała- ferycznych, awarii lub przełączeń w sieci domach letniskowych często są prowadzo- nie. Niestety, często zirytowany użyt- elektroenergetycznej. Ochronnik spowo- ne po wierzchu ścian. Wówczas praca bę- kownik, zamiast odnalezć i usunąć przy- duje odprowadzenie go do ziemi. Ogra- dzie dość łatwa choć nie zawsze. Nato- czynę wyłączeń, wymontowuje bezpiecz- niczniki mogą być wyposażone w wy- miast dawniej przewody układano w tynku. nik różnicowoprądowy, co jest równie mienne wkładki wtedy po zadziałaniu, W tym przypadku lepiej zapomnieć o kuciu racjonalne, jak zabicie posłańca przyno- sygnalizowanym zmianą koloru wskazni- ścian i poprowadzić nowe okablowanie szącego złą wiadomość. ka lub zapaleniem się lampki sygnaliza- w innym miejscu. Zainstalowanie wyłącznika różnicowoprą- cyjnej, trzeba wkładkę wymienić. Wy- W rurki instalacyjne nowe przewody dowego wymaga doprowadzenia do odbior- godniejsze ale dużo droższe są ochron- wciąga się równocześnie z wyciąganiem ników trzech przewodów: fazowego L, neu- niki, w których po zadziałaniu wystarczy starych. Ich końce mocuje się w pusz- tralnego N oraz ochronnego PE. Montowa- Prowadzenie instalacji elektrycznej nie go centralnie dla całej instalacji domo- wej nie jest dobrym pomysłem. Uszkodze- nie któregoś z obwodów spowoduje bowiem całkowite odcięcie prądu do czasu usunię- oświetlenie cia awarii. puszka Styczniki umożliwiają zdalne włączanie połączeniowa urządzeń oraz sterowanie nimi. Instalowa- ne są w obwodach zasilających urządzenia oświetlenie o dużej mocy lub których włączanie odby- instalacja wa się automatycznie. Ich założenie będzie i gniazdo antenowe konieczne, jeśli chcemy np. zaprogramować łącznik pracę urządzeń na włączanie się w czasie gniazda obowiązywania II taryfy opłat za energię elektryczną. Styczniki często montowane są również w przypadku silników wymagają- cych ochrony przed niespodziewanym uru- chomieniem. W razie awaryjnego wyłącze- nia zasilania silnik włączany przez stycznik 158 2006 11-12 30 105 15 Elektrycznosc_ok_f.qxd 06-11-02 14:36 Page 159 nowa instalacja elektryczna kach rozgałęznych. Jeśli po- samozaciskowych. Otwory pod umożliwia estetyczne ukrycie przewodów, TEŻ SI PRZYDA przednia instalacja była wy- puszki najwygodniej wywiercić a dostosowany do nich osprzęt pozwala łat- konana ze sztywnego drutu Aparatura sterująco- otwornicą do muru o średnicy wo zamontować gniazda i wyłączniki. typu DY będzie on stawiał sygnalizacyjna jest 70 lub 80 mm. Bezpośrednio W listwach i kanałach można także umie- opór przy usuwaniu. Znacz- dodatkowym wyposaże- w tynku układa się płaskie ścić przewody antenowe, telefoniczne nie łatwiej wciągnąć poje- niem rozdzielnicy. przewody wielożyłowe w po- i komputerowe. Sztywne rurki osłonowe, dyncze przewody linkowe Ułatwia kontrolę stanu dwójnej izolacji; mają one przede wszystkim ze względu na znacznie (oznaczenie LY). ins-talacji i umożliwia oznaczenie YDYp. Przewody niższą estetykę, wykorzystywane są głównie Korytka instalacyjne można sterowanie oraz progra- mocuje się do ściany opaskami do prowadzenia instalacji w pomieszcze- otwierać. Umożliwia to do- mowanie pracy poszcze- z taśmy aluminiowej a następ- niach gospodarczych. Grubsze przewody stęp do dużego fragmentu gólnych obwodów. nie pokrywa tynkiem. Puszki można natomiast prowadzić luzem , mo- instalacji, tak więc wymiana Najczęściej są to lampki rozgałęzne osadza się w taki cując do podłoża specjalnymi uchwytami. jest łatwa. sygnalizujące obecność sam sposób, jak przy prowadze- Rozbudowa. Również w tym napięcia zasilania, niu przewodów w rurkach. WYBIERZ GNIAZDKO przypadku jest kilka możliwo- programowane zegary Nie należy prowadzić przewo- Gniazda wtykowe oraz wyłączniki oświe- ści poprowadzenia przewodów: sterujące pracą np. dów niewidocznych pod wy- tlenia pełnią nie tylko rolę funkcjonalną, w rurkach lub korytkach insta- ogrzewania elektrycz- kończeniem ściany w sposób ale również trzeba je postrzegać jako ele- lacyjnych, w tynku lub na nego, wyłączniki dowolny. Muszą przebiegać ment wystroju wnętrza. Dzięki bogatej wierzchu ściany. Ułożenie zmierzchowe włączają- wzdłuż linii poziomych i pio- ofercie wzorniczej producentów osprzętu przewodów w rurkach wymaga ce oświetlenie nowych, w określonych odle- elektrycznego można dopasować je do róż- wykucia w ścianie bruzd o głę- zewnętrzne. głościach od sufitów i drzwi. nego charakteru pomieszczeń. Osprzęt bokości 2-2,5 cm, zamocowa- Najlepiej zrobić na papierze w pomieszczeniach mieszkalnych instaluje nia w nich owej rurki elastycznej, nazy- plan nowej instalacji i przechowywać go na się głównie jako podtynkowy, mocowany wanej popularnie peszelem, lub sztywnej wypadek awarii. do puszek instalacyjnych osadzonych oraz pokrycia jej tynkiem. W miejscach Po wierzchu ściany przewody prowadzi się w ścianie. Wyłączniki oświetlenia umiesz- rozgałęzienia instalacji montowane są pusz- najczęściej w listwach i kanałach instalacyj- cza się na wysokości ok. 1,4 m, natomiast ki. Przewody mocuje się w nich za pośred- nych lub sztywnych rurkach. Wzornictwo gniazda wtykowe zależnie od rodzaju po- nictwem zacisków śrubowych lub złączek i kolorystyka dostępnych w handlu listew mieszczenia tuż nad podłogą lub na wy- REKLAMA Elektrycznosc_ok_f.qxd 06-11-02 14:36 Page 160 M ODERNI ZACJ A sokości 0,9-1,4 m. Zależnie od materiału, z jakiego zbudowana jest ściana, zakłada- TAJEMNICE PRZEWODÓW my puszki do murów pełnych lub przysto- sowane do zamontowania w ściankach gip- Przekrój przewodu zależy od jego długości, prze- miedzianych. Inaczej mówiąc, zwykle do oświe- sowo-kartonowych. Wygodne i estetyczne widywanego prądu obciążenia oraz temperatury tlenia stosuje się przewody o przekroju 1,5 mm2, umieszczenie kilku wyłączników lub otoczenia. Dopuszczalną a do gniazdek 2,5 mm2. gniazd obok siebie umożliwiają puszki po- obciążalność przewodów przy Domową instalację elektryczną wykonuje dwójne, potrójne lub poczwórne. Można różnym sposobie ich prowa- się z wyspecjalizowanych przewo- w nich osadzić tylko osprzęt z oddzielną dzenia podają tabele, ale dów. Aby nie nastąpiła pomyłka, ramką, dostosowaną do określonej serii amatorom trudno do kolor izolacji jest różny. I tak, wyrobów jednego producenta. Osprzęt nich dotrzeć, więc w tej przewody fazowe (L) są czarne a zwłaszcza gniazda wtykowe lepiej moco- kwestii lepiej zdać się lub brązowe, neutralne (N) wać w puszkach za pomocą wkrętów, a nie na fachowca. Jednak niebieskie, zaś żółto-zielone zaczepów bocznych. Zmniejsza to ryzyko orientacyjnie przyjmuje paski mają przewody ochronne wyrwania gniazda przy wyciąganiu wtycz- się, że w instalacjach oznaczane literami PE. ki, ale wymaga dość precyzyjnego wypozio- domowych nie powinno to Jeśli zdarzy się tak, że instalacja mowania puszki podczas jej osadzania. być więcej niż 14-14,5 A dla została wykonana z innych przewo- W pomieszczeniach wilgotnych należy ins- żył o przekroju 1,5 mm2 oraz dów, ich końce w miejscach podłączenia talować osprzęt tzw. hermetyczny o stopniu 19 A przy 2,5 mm2. Są to warto- fot. Wago-Elwag należy owinąć kawałkami taśmy o właś- ochrony przynajmniej IP 44. W łazience, w ści dla przewodów ciwym kolorze. strefie bliższej niż 60 cm od obrysu wanny czy brodzika nie wolno instalować żad- nych wyłączników ani gniazd. Gniazda być zasilane napięciem bezpiecznym lub ob- kiem różnicowo-prądowym, na prąd różnico- w strefie drugiej od 0,6 do 2,4 m muszą wód powinien być zabezpieczony wyłączni- wy nie większy niż 30 mA. info rynek Ile kosztuje wymiana instalacji elektrycznej w domu o pow. 150 m2? Firmy demontaż starej instalacji starą instalację (najczęściej aluminiową) Osprzęt elektroinstalacyjny z reguły się pozostawia, a w przypadku ponownego wykorzystania rurek ABB 022 515 25 00 www.abb.pl instalacyjnych koszt pozostaje bez zmian; BERKER 061 817 99 00 www.berker.com.pl BEZPOL 034 313 07 77 www.bezpol.pl CABLOFIL - I.C.M. GROUP ułożenie nowej instalacji 032 352 71 90 www.cablofil.pl C&C PARTNERS 065 525 55 55 www.ccpartners.pl tablica rozdzielcza ELDA ELTRA 094 372 82 10 www.elda.com.pl (z zabezpieczeniem przeciwprzepięciowym) . . . . . . .1100-1200 zł ELEKTRO-PLAST 023 691 24 82 www.elektro-plast.com.pl ELGO 024 235 20 01 www.elgo.pl ETIM 012 417 36 41 www.etim.com.pl osprzęt elektroinstalacyjny GALMAR 061 835 80 00 www.galmar.pl wyłączniki oświetleniowe, 37 szt. . . . . . . . . . . . . . . . .350-1110 zł HAGER POLO 032 324 01 00 www.hager.pl INGREMIO PESZEL 032 642 48 09 www.ingremio.com.pl KARLIK ELEKTROTECHNIK gniazda wtyczkowe, 38 szt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .460-1370 zł 061 438 64 95 www.karlik.pl KONTAKT-SIMON 032 324 63 00 www.kontakt-simon.com.pl KOPP ELEKTROTECHNIKA gniazda siłowe, 2 szt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60-100 zł 077 482 21 47 www.kopp.pl KOS-ELEKTRO SYSTEM 061 640 36 72 www.kos.pl gniazda RTV, 2 szt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30-120 zł LANGE AUKASZUK 071 398 08 00 www.langelukaszuk.pl LEGRAND 022 549 23 30 www.legrand.pl MERTEN POLSKA 022 641 75 85 www.merten.pl gniazda telefoniczne, 2 szt. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10-20 zł MINBUD 025 758 39 42 www.minbud.pl MOELLER ELECTRIC 058 554 79 00 www.moeller.pl OSPEL 032 673 71 06 www.ospel.com.pl rozetki (do przyłączenia urządzeń stacjonarnych, PARTEX MARKING SYSTEMS np. kuchenka elektryczna, 056 659 08 02 www.partex.pl PCE POLSKA 074 831 76 00 www.pce.pl podgrzewacz, hydrofor, okap), 4 szt. . . . . . . . . . . . . . . . . .40-80 zł TIME CONTROL 022 663 40 76 www.timecontrol.com.pl TEMA (GIRA) 022 878 03 47 www.tema.pl WAGO ELWAG 071 360 46 70 www.wago.com przewody elektryczne, 500 m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .500-800 zł WIKAT 018 443 69 94 www.wikat.pl Ochrona przeciwprzepięciowa materiały . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .2550-4800 zł ceny brutto ABB 022 515 25 00 www.abb.pl robocizna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .950-1100 zł oprac. Anna Laszuk MEGATECH 022 304 98 08 www.megatech.com.pl razem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . MOELLER ELECTRIC 022 843 44 73 www.moeller.pl Na robociznę składa się: rozprowadzenie instalacji, Więcej... ceny, firmy, produkty, kalkulatory, artykuły montaż osprzętu i rozdzielnicy. Kliknij na www.budujemydom.pl/cozaile/elektryka ł z 0 0 9 5 - 0 0 5 3