Nowatorstwo prozy Witolda Gombrowicza i Bruno Schulza.

BRUNO SCHULZ Cechą charakterystyczną opowiadań Schulza jest ich przynależność
gatunkowa, czyli należy zaliczać je do tak zwanej prozy poetyckiej. W tego
rodzaju książkach realistyczne czynniki fabularne zostają zepchnięte na drugi
plan. Na plan pierwszy wysuwa się rzeczywistość zdeformowana, odkształcona i
zmitologizowana. W przypadku Schulza mamy do czynienia z poetycko -
fantastycznym przetworzeniem realiów życia w małym galicyjskim miasteczku
sprzed pierwszej wojny światowej. W "Sklepach cynamonowych" czynnikiem
organizującym świat przedstawiony jest retrospektywny powrót bohatera -
narratora do czasów dzieciństwa. Powrót ten odbywa się w konwencji marzenia
sennego. Bohater, przypominający sobie swoje dzieciństwo, przypomina sobie
jednocześnie sylwetki ojca, matki, bliskich i znajomych, także ulice, budynki i
ich wnętrza. Wspomnienia są zniekształcone, niektóre mało istotne wydarzenia
urastają do rangi symbolu, inne, kiedyś ważne sprawy, kurczą się i zanikają.
Obraz jest falujący, płynny, przedmioty i ludzie dowolnie zmieniają kształty.
Podobnie jest w opowiadaniach z "Sanatorium Pod Klepsydrą". Wspólną cechą
opowiadań Schulza jest pojawiająca się w nich postać Ojca, mającego tu wiele
wcieleń. Ojciec jest dla Schulza symbolem prób wyzwolenia się spod
przytłaczającej małomiasteczkowej atmosfery. Jest on przytłoczony obsesyjnym
lękiem przed redukcją, odczłowieczeniem, sprowadzeniem człowieka do roli
manekina. Redukcja człowieka do funkcji manekina, to swego rodzaju
"wypatroszenie", pokazanie, że człowieczeństwo nie jest już niczym istotnym.
Człowiek został nie tylko zdehumanizowany ale również sprowadzony do rangi
kawałka mięsa, na które można patrzyć jak na obiekt bez życia, coś do
zjedzenia. Manekiny są dla Schulza symbolami odczłowieczenia, bezduszności,
komercjalizmu - zdominowania przez handel. Człowiek w tych opowiadaniach
ugrzązł w świecie prymitywnej erotyki, codzienności, nijakości. Proza Bruno
Schulza jest przepełniona takimi lękami, obawani i kompleksami. Opowiadania
Schulza pełne są baśniowej atmosfery - obrazów z podświadomości i wyobraźni
człowieka. Akcja spełnia tu rolę drugorzędną, prozę Schulza zaliczamy do
awangardowych pomysłów międzywojnia. Ich konstrukcja i interpretacja wymaga
technik psychoanalizy, odczytania symboli i poetyckiej kreacji przestrzeni.
Widzimy tu problematykę psychologiczną, egzystencjalną, mityczna i
autobiograficzną.
WITOLD GOMBROWICZ Według Gombrowicza wszyscy udają przed wszystkimi, każdy gra,
nikt nie jest z nikim szczery, wszyscy jesteśmi nieautentyczni, upozowani,
sztuczni. Paradoksalnie im bardziej dążymy do autentyczności, tym bardziej
popadamy w nieautentyczność. "Ferdydurke" przedstawia próbę walki z formą
trzeydziestoletniego Józia który, który został z powrotem wepchnięty w
dzieciństwo. Forma to kluczowe dla zrozumienia sensu "Ferdydurke" pojęcie,
oznacza wszelkie konwencje, schematy, które jednostka przyjmuje jako wzór
zachowania. Są one narzucone człowiekowi z zewnątrz i przyjmowane przez niego
jako własne, gdyż według Gombrowicza zawsze musimy wyrażać się w jakieś formie.
Forma jest więc wynikiem postaw, jakie ci ludzie przybieramy wobec nas. Jest to
sztuczna konwencja, gra pozorów. "Ferdydurke" możemy traktować jako: grę -
poszukiwanie autentyzmu ; komedię - ośmieszającą wszelkie wartości ; bunt
przeciw Formie ; satyrę na szkołę, mieszczaństwo i ziemiaństwo ; drwinę ze
świata (rekwizytornia form) Awangardowa powieść Gombrowicza posiada wiele cech
powieści, która wykrystalizuje się po wojnie i otrzyma nazwę "noveau roman".
Jest to między innymi pierwszoosobowa narracja, który przedstawia świat
widziany oczyma bohatera, poprzez jego poszukiwania i wrażenia. Pełno tu
absurdu, scen groteskowych, paradoksu i postaci karykaturalnych.
Pisanaspecyficznym gombrowiczowskim stylem: przestawienie szyku zdań,
neologizmy (pupa , gęba, łydka, upupienie, zielony), chwyt podglądania i
przedrzeźniania.