Obraz (445)

16 Juliusz Tyszka

- przestrzeń prezentacji widowiska. (Mówią o tym interesująco Lech Raczak i czl mkowie Teatru Ósmego Dnia).

/'.mienia się funkcją literaturyLtrudno jest grać na wolnym powietrzu, w hali fabę/czn^eiy^^w^cy^owym namiocie inscenizacje dramatów czy adaptacji pro:y. Potrzebny jest raczej oryginalny scenariusz, najczęściej „teatralny colli-ge", uzy£kan5E#iregą-rr^^    ^    ~^

1 Ćmienia się całość widowiska. Zmiana ta nie dokonuje się for arl sake,\t cz jest podporządkowana zmianie funkcji społecznej ~i estetycznej featralnggo sp£liakTuTTJdćfala się oiTod swych zadań wyznaczonych w kanonie moderni-zon w stronę statusu mniej lub bardziej ulotnego zdarzenia - aotfjułrząd-koy anego normom estetycznym, lecz wychylonego także w stronę dynamiki cod dennego życia. W końcu spektakl teatralny, także ten grany w barokowej sali zawsze sytuował się jednocześnie w obu rzeczywistości ach - sztuki i.życia codziennego. Widowiska poza budynkiem teatralnym tylko uwypuklają ten, czę .to zapominany przez znawców i krytyków, fakt.    "

'Cieszy mnie niezmiernie, że wszyscy autorzy tekstów zamieszczonych w iiniejszej książce ów fakt dostrzegają, podkreślając przy tym jego znaczenie dla współczesnej sztuki, a także próbując wykryć i zdefiniować jego następstwa.

wy jśan z budynku - axt samopoznania

I Teatr?zawsze musiał znaleźć się w jakiejś przestrzeni i nadać jej metafo-ryt zny_sens. Scena ..pudełkowa” to w końcu gole deski i ściany, które trzeba dopiero ..ramtafo ryzować." w ramach komunikowania' się z.widzami.

Teatralną metaforę łatwiej jest jednak stworzyć w przestrzeni sceny wlos-ki :j - scena ta jest pusta, eotowa na przyjęcie fikcyjnego świata, przystosowana, ..oswojona" na widowni zaś zasiadają ludzie znający i akceptujący tu-tąszyjryb konstruowania scenicznej rzeczywistości.

Dlaczego zatem niektórzy ludzie teatru w różnych epokach tak bardzo pi agnęli i nadal pragną utrudniać sobie zadanie metaforyzowania rzeczywi-staści scenicznej, wybierając przestrzeń nie przygotowaną do tego zabiegu? Dlaczego wolą „przymusić" owo „nieprzyjazne" otoczenie do bycia przestrzenią sceniczną, zamiast spokojnie budować teatralną metaforę tam, gdzie jest ona zazwyczaj tworzona?

Dla wyjaśnienia tego problemu warto odwołać się do przypomnianego v niniejszym tomie prze^G.rzegorza Dziamskiego kryterium wiarygodności.. ącLysLy.. Artysta to jednostka wybrana, mająca głębszy „wewnątrzdotykowy" kontakt z samą sobą i dzięki' temu'kontaktująca się także z odbiorcami swej Situki w sposób bogatszy i bardziejzłożonyTTąatralna sala ogranicza jednak różnorodność i bogactwo tego kontaktu, podporządkowując go obowiązującym w „lowarzystwie^,T~rolom i konwencjom.

mtam

Kiedy Lech Raczak mówi, że tak naprawdę idea festiwalu MALTA na-rodziłasię w ^Dokkicb poczynaniach-Tnatru Laboratorium, ma - jak sądzę - na myśli właśnie owo dążenie do „prawdziwego ‘ja* ” lub może ostrożniej: 42.^C.^.i^aIIg^!:>da^¹^^zepo    momencie, w dancLkonwencii¹¹. Podkreś

la przy tym paradoksalny fakt,.że_zaxó.wna-l£atralna sala, jak i otwarta przestrzeń mogą stać się „laboratoriami focia spolecząego¹¹. O widowisku wewnątrz teatralnego budynku, k.tóre by uruchamiało tę funkcję teatru, pisali już twórcy i krytycy modernistyczni, z Wyspiańskim i Brzozowskim na czele. Piiza-bu.cLy.nkicm_hinkcja-taoiiawnia sie, moim zdaniem, w Duvignaudowskim ..sjiożymniu kolektywnej substancji”, w poszukiwaniu prawdy o sobie i współ-widzach poprzez innych czlonlTów~zbioro^-\vości, zintegrowanej (ale nie zunt-formizowanej) na moment przez teatr.

Sądzę, że takiego właśnie samopoznania poprzez zbiorowe, uwolnione od tradycyjnych konwencji artystyczne przeżycie poszukuia-od-cztnrnch-wiekóu artyści, którzy dobrowolnie rezygnują z ułatwień oferowanych przez scenj mieszczące się wewnątrz teatralnych budynków, a przy tym rzetelnie traktu ją swe powołanie.

TEATR I ULICA

tę/ nie tylko ten określający się otwarcie jako postmodernistyczny, pfa'gnie dziś odkwyaiLprzerLnaini różne prawdy, zachęcać do_djalogu,,Bardzc ciekawym, wykorzystywanym namiętnie przez cały wielki odiam współczesnego teatru.miejscem dialogu jest u)ic_a - kwintesencja przestrzeni miejskiej, w której teatr się narodził.

Ulica zakłada ruch. Ruch łączy ludzi, ale też ich rozdziela. Wymyślono ją kied^^^chodźema/dziś służy'g}Ó"wńiÓ"do~lH5żM7srTazd~a samochodem o-graniczą międzyludzką komunikację, chodzenie ją wzmacnia. Prawidłowość tę odkrywają od kilku dziesięcioleci twórcy i propagatorzy stref ruchu pieszego w centrach wielkich aglomeracji¹⁶. Odkryli ją także niedawno na nowr mieszkańcy serbskich miast podczas wielkich marszów przeciwko sfałszowaniu wyborów do władz lokalnych. Codzienne marsze, zwane „spacerami dl< demokracji’¹, trwały w Serbii od 21 listopada 1996 r. do 15 lutego 1997 r i radykalnie odnowiły zerwane przez ponad 50 łat dyktatury więzi społeczne

—jM-a-ul-tey—pi^ecb.Qdnk_^Avidzowie_»? .pntpntin, są ,,u siebie”. Nic wybrał , teatru -1oTeadTyTyETrał ichTNie muszą być grzeczni, jak w teatrnIn vm-hudvnktT-mogąTfeagOWacjŚpontanicziiiej, czasem nawćt-bardzamicgfze&zftkr--

¹⁶ Mówił o tym bardzo ciekawie Lars Oemzoe, przódslawideł władz Kopenhagi, podcza międzynarodowego sympozjum Street: and Squares as Performing Areas, które w dniach 23-Z października 5997 r, zorganizowało w Belgradzie Jugosłowiańskie Stowarzyszenie Sztuk Wido wis-k owych.