mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 90
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
MODUA
III
LEKCJA 1
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
Temat: Czynniki występujące w środowisku pracy
w środowisku pracy
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
Czas realizacji:
 Kultura bezpieczeństwa
" 1 godzina lekcyjna
Cele operacyjne:
CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
Po zakończeniu lekcji uczeń:
" wie, jakie czynniki występują w S
rodowisku pracy,
POZIOM WIEDZY
" zna główne x
ródła czynników niebezpiecznych,
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
" wie, jaką funkcję spełniają osłony i jakie stawiane są im wymagania,
oraz doświadczenia życiowe
" wie, jakie są podstawowe zasady i metody likwidacji lub ograniczania wpływu niebezpiecznych,
szkodliwych i uciążliwych czynników w S
rodowisku pracy.
POMOCE
Treści:
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
1. Czynniki występujące w S
rodowisku pracy i ich podział.
 foliogramy,
2. żÿródÅ‚a czynników niebezpiecznych.
 karty ćwiczeń.
3. Rodzaje osłon.
4. Wymagania stawiane osłonom.
5. Podstawowe zasady i metody likwidacji lub ograniczania wpływu niebezpiecznych,
CELE EDUKACYJNE
szkodliwych i uciążliwych czynników w S
rodowisku pracy.
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
uczeń powinien:
Pomoce dydaktyczne:
" materiał x
ródłowy,  rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
" rzutnik pisma,
" foliogramy,
czynników,
" sprzęt audiowizualny,
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
" karta ćwiczeń,
tych czynników,
" klipy filmowe (na płycie CD).
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
Spis foliogramów
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
Nr Tytuł
1. Czynniki występujące w S
rodowisku pracy.
SPIS JEDNOSTEK
2. Podział czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych.
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
3. Główne x
ródła czynników niebezpiecznych.
4. Rodzaje osłon.
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
5. Wymagania stawiane osłonom.
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
6. Podstawowe zasady oraz metody likwidacji lub ograniczenia wpływu czynników
niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych.
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
9. Åšrodki ochrony indywidualnej
88
90
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 91
MODUA
III
Plan zajęć:
LITERATURA:
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
Lp. TreS
ć Metoda nauczania Czas realizacji
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
1. Temat i cele lekcji 1 min.
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
2. Czynniki występujące w S
rodowisku pracy i ich podział Wykład, dyskusja 7 min.
4. Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
3. żÿródÅ‚a czynników niebezpiecznych WykÅ‚ad, pytania 3 min.
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
4. Rodzaje osłon Wykład, pytania 3 min.
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
5. Wymagania Wykład, pytania,
7. Zagrożenia stawiane osłonom CIOP, Warszawa 2002.
elektromagnetyczne.
dyskusja 3 min.
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
6. Podstawowe zasady i metody likwidacji lub ograniczania Wykład, pytania
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
wpływu niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych
10. D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
czynników w S
rodowisku pracy 4 min.
11. Kodeks pracy i inne akty prawne.
7. Ćwiczenie dot. identyfikacji czynników Ćwiczenie 4 min.
12. Czynniki zagrożeń biologicznych w niebezpiecznych CIOP, Warszawa 2002.
środowisku pracy.
13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
8. Klipy filmowe: Zagrożenia w obsłudze maszyn (3'40),
Czynniki szkodliwe w S
rodowisku
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy (3'), Osłony CIOP, Warszawa 2002. 20 min
pracy i ryzykiem. Pytania, dyskusja
i wymagania stawiane osłonom (3'40). .
15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
16. Åšrodki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.
SCENARIUSZ ZAJ
Ć
Ad. 1.
" podaj temat lekcji.
" zapoznaj uczniów z celami lekcji i zachęć do zadawania pytań.
Ad. 2.
" poinformuj uczniów, jakie czynniki występują w S
rodowisku pracy i podaj ich podział.
" przedstaw foliogramy nr 1 oraz 2.
Ad. 3.
" zapytaj uczniów: Jakie znają x
ródła czynników niebezpiecznych  urazowych?
" następnie uzupełnij przykłady tych x
ródeł  foliogram nr 3.
Ad. 4.
" poinformuj, co rozumie się pod pojęciem osłony w maszynach i urządzeniach.
" wymień ich rodzaje oraz podaj, czym się one charakteryzują.
" przedstaw foliogram nr 4.
Ad. 5.
" podaj, jakie wymagania powinny spełniać osłony.
" przedstaw foliogram nr 5.
yka
Ad. 6.
" przedstaw podstawowe zasady oraz metody likwidacji lub ograniczenia wpływu czynników niebezpiecznych,
szkodliwych i uciążliwych.
" przedstaw foliogram nr 6.
89
91
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 92
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
Ad. 7.
" ćwiczenie  do wykonania przez uczniów (samodzielnie lub w grupach)  Identyfikacja czynników
niebezpiecznych i metody ich ograniczania.
Ad. 8.
" obejrzyj z uczniami klipy filmowe: Zagrożenia w obsłudze maszyn (3'40), Czynniki szkodliwe w S
rodowisku
pracy (3'), Osłony i wymagania stawiane osłonom (3'40).
" pokieruj dyskusją i odpowiedz na pytania uczniów
.
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
w środowisku pracy
ĆWICZENIE (dla nauczyciela z rozwiązaniem)
Identyfikacja czynników niebezpiecznych i metody ich ograniczania
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
Uzupełnij tabelę wpisując rodzaje czynników, które powodują zagrożenia przy obsłudze podanych urządzeń oraz podaj
 Kultura bezpieczeństwa
sposoby ograniczenia lub likwidacji wpływu tych czynników na człowieka.
CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
UrzÄ…dzenie Rodzaj czynnika Metoda ograniczenia lub likwidacji
tych czynników
POZIOM WIEDZY
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
Elektryczna Czynnik fizyczny: " obudowa częS
ci elektrycznych
oraz doświadczenia życiowe
maszynka do  porażenie prądem elektrycznym " osłona noża
krojenia  krajalnica " instrukcja dot. bezpiecznej obsługi
Czynnik urazowy: krajalnicy
POMOCE
 uraz ostrym i obracającym się nożem
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
Szlifierka Czynniki niebezpieczne: " obudowa częS
ci elektrycznych
 foliogramy,
(obróbka powierzchni  porażenie prądem elektrycznym, " osłona tarczy
 karty ćwiczeń.
przy pomocy tarcz  uraz od ruchomej tarczy, " ochrona osobista (okulary
szlifierskich)  uraz ciała przy rozerwaniu tarczy, ochronne, ochronniki słuchu)
CELE EDUKACYJNE
Czynniki fizyczne: " instrukcja dot. bezpiecznej pracy
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
 hałas, " organizacja pracy (przerwy w pracy)
uczeń powinien:
 drgania (wibracje).
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
czynników,
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
tych czynników,
PYTANIA KONTROLNE Z ODPOWIEDZIAMI
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
1. Jakie czynniki występują w S
rodowisku pracy?
Odpowiedx
: W S
rodowisku pracy występują czynniki:
SPIS JEDNOSTEK
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
Odpowiedx
:
" niebezpieczne,
Odpowiedx
:
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
" szkodliwe,
Odpowiedx
:
" uciążliwe.
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
2. Jakie czynniki zliczamy do czynników szkodliwych i uciążliwych?
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
Odpowiedx
: Czynniki szkodliwe i uciążliwe dzieli się na:
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
Odpowiedx
:
" czynniki fizyczne,
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
Odpowiedx
:
" czynniki chemiczne,
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
Odpowiedx
:
" czynniki biologiczne,
9. Åšrodki ochrony indywidualnej
Odpowiedx
:
" czynniki psychofizyczne.
92
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
3. Jakie mogą być x
ródła czynników niebezpiecznych  urazowych?
LITERATURA:
Odpowiedx
: Głównymi x
ródłami czynników niebezpiecznych są:
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
Odpowiedx
: " obracajÄ…ce siÄ™
2. Zagrożenia mechaniczne.wały, , Warszawa 2002.
CIOPsprzęgła, głowice,
Odpowiedx
: " miejsca zbiegania się dwóch obracających się elementów,
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
Odpowiedx
: " cierne, walce zgniatajÄ…ce,
COSTiW SEP, koła zębate i 2000.
Warszawa
Odpowiedx
: " częS
ci przy napędach i przekładniach (koła, pasy, kliny),
4. Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
Odpowiedx
: " obracające się narzędzia tnące,
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
Odpowiedx
: " narzędzia poruszające się ruchem liniowym lub posuwisto zwrotnym,
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
Odpowiedx
: " wystajÄ…ce niebezpieczne ostre elementy.
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
4. Co to są osłony?
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
Odpowiedx
: Osłony to wszelkiego rodzaju urządzenia stanowiące materialną przegrodę między człowiekiem
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
a niebezpiecznym czynnikiem mechanicznym, przeznaczone specjalnie dla zapewnienia ochrony.
10. D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
11.Jakie wymagania powinny spełniać osłony?
Kodeks pracy i inne akty prawne.
5.
12.Odpowiedx
:zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
Czynniki
13.Odpowiedx
: " mieć trwałą konstrukcję,
Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
Odpowiedx
: " być trudne w usuwaniu,
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
15.Odpowiedx
: " być usytuowane w odpowiedniej odległoS
ci od strefy niebezpiecznej,
Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
16.Odpowiedx
: " nie przesłaniać pola widzenia podczas pracy,
Åšrodki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.
Odpowiedx
: " nie mogą same stwarzać dodatkowego zagrożenia,
Odpowiedx
: " muszą umożliwiać wykonywanie pracy na maszynie oraz jej konserwację.
6. Jakie są podstawowe zasady i metody likwidacji lub ograniczania wpływu niebezpiecznych, szkodliwych i uciąż-
liwych czynników w S
rodowisku pracy?
Odpowiedx
: Podstawowe zasady i metody likwidacji lub ograniczania zagrożeń w S
rodowisku pracy to:
Odpowiedx
: " eliminacja x
ródeł czynników niebezpiecznych i szkodliwych,
Odpowiedx
: " ograniczenie oddziaływania czynników przez odsunięcie człowieka z obszaru ich oddziaływania,
Odpowiedx
: " ograniczenie oddziaływania na człowieka czynników niebezpiecznych i szkodliwych przez osłonięcie
strefy narażenia,
Odpowiedx
: " ograniczenie wpływu czynników przez zastosowanie ochron osobistych,
Odpowiedx
: " ograniczenie zagrożenia poprzez właS
ciwy dobór pracowników i organizację pracy oraz oddzia-
ływanie na bezpieczne zachowanie pracowników.
yka
89
93
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 94
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
MATERIAA
y
RÓDA
OWY DLA UCZNIA
MODUA
III
Temat: Czynniki występujące w środowisku pracy
W S
rodowisku pracy występują czynniki niebezpieczne, uciążliwe i szkodliwe, które mogą powodować urazy ciała
TEMAT: Zagrożenia i profilaktyka
pracownika, a nawet S
mierć, choroby zawodowe lub obniżenie sprawnoS
ci organizmu.
w środowisku pracy
A. Czynniki niebezpieczne (urazowe), które działając na człowieka mogą spowodować uraz (wypadek przy pracy).
Rozróżnia się kilka podstawowych grup zagrożeń spowodowanych tymi czynnikami:
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
" zagrożenie elementami ostrymi lub wystającymi,
 Kultura bezpieczeństwa
" zagrożenie elementami ruchomymi i lux
nymi,
" zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym,
" zagrożenie poparzeniem,
CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
" zagrożenie związane z przemieszczaniem się ludzi,
" zagrożenie pożarem lub/i wybuchem.
POZIOM WIEDZY
POCZ
TKOWEJ: wiedza i umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
Zagrożenia te należą do czynników fizycznych działających na człowieka w sposób nagły.
oraz doświadczenia życiowe
B. Czynniki uciążliwe
" mogą spowodować obniżenie sprawnoS
ci fizycznej i psychicznej pracownika.
POMOCE
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
C. Czynniki szkodliwe
 foliogramy,
" mogą spowodować zatrucia a nawet S
mierć.
 karty ćwiczeń.
Czynniki niebezpieczne, uciążliwe i szkodliwe dzielimy na:
CELE EDUKACYJNEych zaliczamy:
Czynniki fizyczne, do któr
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
" hałas,
uczeń powinien:
" drgania mechaniczne (wibracje),
" promieniowanie optyczne, elektromagnetyczne, laserowe, jonizujÄ…ce,
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
" prÄ…d elektryczny,
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
" mikroklimat.
czynników,
Czynniki chemiczne:  potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
" substancje toksyczne, tych czynników,
" substancje drażniące,
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
" substancje uczulajÄ…ce,
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
" substancje rakotwórcze,
" substancje mutagenne,
SPIS JEDNOSTEK
" substancje upoS
ledzajÄ…ce funkcje rozrodcze.
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
Czynniki biologiczne:
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
" mikroorganizmy roS
linne i zwierzęce (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki),
" makroorganizmy roS
linne i zwierzęce.
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
Czynniki psychofizyczne: 4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
" obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
" obciążenie psychonerwowe (obciążenie umysłu, niedociążenie, przeciążenie percepcyjne, obciążenie emocjonalne).
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
Czynniki niebezpieczne (urazowe)
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
Ponad 80% wypadków w przemyS
le przetwórczym wynika z bezpoS
redniego kontaktu człowieka z ruchomymi elemen-
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
tami maszyn, oprzyrządowania, wyposażenia technologicznego, ostrymi krawędziami, wystającymi elementami,
przemieszczeniem się materiału czy naruszeniem konstrukcji.
9. Åšrodki ochrony indywidualnej
88
94
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 95
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
MODUA
III
żÿródÅ‚a czynników niebezpiecznych (urazowych) to głównie:
LITERATURA:
" obracające się wały, sprzęgła, wrzeciona, głowice,
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
" miejsca zbiegania się dwóch obracających się elementów,
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
" koła zębate, koła cierne, walce zgniatające, wałki pociągowe,
" 3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
częS
ci wchodzące w skład napędów i przekładni (koła, pasy, kliny, S
limaki),
" miejsca zbiegania się koła i 2000.
COSTiW SEP, Warszawa zębatki,
" miejsca zetknięcia się korbowodu lub drążka z kołem, wykorbieniem lub tarczą,
4. Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
" miejsca stykania się częS
ci wykonujących ruch (stoły przesuwne, podajniki);
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
" miejsca między stałymi częS
ciami maszyn a poruszajÄ…cymi siÄ™ dx
wigniami,
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
" miejsce zetknięcia się walca i stołu (kruszenie, zgniatanie),
" 6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.
obracające się narzędzia tnące,
" 7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
narzędzia poruszające się ruchem liniowym (posuwisto-zwrotnym),
" wystajÄ…ce niebezpieczne ostre elementy.
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
Przy obsłudze maszyn urazy są głównie wynikiem: uderzenia, wciągnięcia między ruchome elementy, zgniecenia,
odprysków obrabianego materiału czy zużytych lub obluzowanych częS
ci maszyn. Dlatego przepisy wprowadzajÄ… wymo-
10. D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
gi osłaniania ruchomych częS
ci maszyn, napędów, pasów, taS
m, łańcuchów lub zabezpieczenia ich w inny sposób.
11. Kodeks pracy i inne akty prawne.
12.Osłony to wszelkiego biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
Czynniki zagrożeń rodzaju urządzenia stanowiące materialną przegrodę między człowiekiem a niebezpiecznym
czynnikiem mechanicznym, przeznaczone specjalnie do zapewnienia ochrony człowieka. Funkcje osłony mogą zatem
13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
spełniać również pokrywy, drzwi, ogrodzenia itp.
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
Rozróżniamy dwa rodzaje osłon:
15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
"
16.osłony stałe nie zmieniające swego położenia w stosunku maszyny, urządzenia, narzędzia na skutek przy-
Åšrodki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.do
spawania lub mocowania na S
ruby, nakrętki tak, że usunięcie lub otwarcie jej bez użycia narzędzi jest niemożliwe,
" osłony ruchome zwykle połączone z elementami mechanicznymi maszyny (np. zawiasy, prowadnice), które mogą
być otwierane bez użycia narzędzi.
Osłony powinny spełniać następujące wymagania:
" mieć trwałą konstrukcję,
" być trudne w usuwaniu,
" być usytuowane w odpowiedniej odległoS
ci od strefy niebezpiecznej,
" nie przesłaniać pola widzenia podczas pracy,
" same nie stwarzać dodatkowego zagrożenia,
" muszą umożliwiać wykonywanie pracy na maszynie oraz jej konserwację.
METODY LIKWIDACJI LUB OGRANICZANIA WPA
YWU NIEBEZPIECZNYCH, SZKODLIWYCH
I UCI
ŻLIWYCH CZYNNIKÓW WYST
PUJ
CYCH W ÅšRODOWISKU PRACY
Likwidacja lub ograniczenie oddziaływania czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych na pracownika powin-
ny być podstawowym obowiązkiem pracodawcy. Każdy z tych czynników występujący w procesie pracy powinien być
analizowany pod kątem oddziaływania na człowieka i możliwoS
ci jego eliminacji lub ograniczenia.
Podstawowe zasady likwidacji lub ograniczenia wpływu tych czynników na pracownika to:
1. Eliminacja z
ródeł czynników niebezpiecznych i szkodliwych przez:
yka
" dobór nieszkodliwych surowców (lub zastępowanie bardziej szkodliwych mniej szkodliwymi surowcami), półfab-
rykatów,
" dobór procesów technologicznych oraz maszyn i urządzeń nie stwarzających zagrożeń czynnikami fizycznymi, che-
micznymi i biologicznymi,
" unieszkodliwianie odpadów.
89
95
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 88
ZAGROŻENIA I PROFILAKTYKA W ŚRODOWISKU PRACY
2. Ograniczenie oddziaływania tych czynników poprzez odsunięcie człowieka z obszaru ich oddziaływania
poprzez:
" zastąpienie człowieka przez roboty,
" mechanizacjÄ™, automatyzacjÄ™ (zdalne sterowanie i obserwowanie procesu),
MODUA
III
" optymalne rozmieszczenie lub wydzielenie uciążliwych urządzeń,
" zapewnienie właS
ciwego transportu surowców, półfabrykatów, wyrobów oraz odpadów,
" stosowanie sygnalizatorów stanów niebezpiecznych lub uniemożliwienie wejS
cia człowieka w strefę zagrożenia.
3. Ograniczenie oddziaływania na człowieka czynników niebezpiecznych i szkodliwych poprzez osłonięcie
TEMAT:narażenia: Zagrożenia i profilaktyka
strefy
" stosowanie odpowiednich kubatur budynków, materiałów dx
więkoizolacyjnych,
w środowisku pracy
" hermetyzację procesów produkcyjnych przed wydostawaniem się do otoczenia gazów, par, cieczy i ciał stałych
(pyłów),
" stosowanie zbiorowych S
rodków ochronnych w pomieszczeniach oraz na stanowiskach pracy (osłony, ekrany, wenty-
PRZEZNACZONY DLA: uczniów szkół ponadgimnazjalnych w ramach przedmiotu
lacja, klimatyzacja).
 Kultura bezpieczeństwa
4. Ograniczenie wpływu tych czynników przez zastosowanie ochron osobistych:
CZAS REALIZACJI: 10 godzin lekcyjnych
" dobór i właS
ciwe stosowanie ochron osobistych, w zależnoS
ci od istniejących zagrożeń,
" odpowiednie przechowywanie i konserwacjÄ™ ochron osobistych,
" zasady przydziału ochron osobistych,
POZIOM WIEDZY
" stosowanie znaków nakazu stosowania umiejętności z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjalnej
POCZ
TKOWEJ: wiedza i ochron osobistych.
oraz doświadczenia życiowe
5. Ograniczenie zagrożenia człowieka czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi przez właściwy dobór
pracowników i organizację pracy oraz oddziaływanie na bezpieczne zachowania pracowników:
POMOCE
" przestrzeganie przeciwwskazań zdrowotnych do zatrudnienia na danym stanowisku pracy,
DYDAKTYCZNE:  rzutnik pisma,
" przestrzeganie obowiązku zatrudniania pracowników o właS
ciwych kwalifikacjach zawodowych,
 foliogramy,
" dobór psychologiczny,
 karty ćwiczeń.
" działania organizacyjne (przerwy w pracy, rotacja, skrócony czas pracy),
" szkolenia, system kar i nagród, wpływ kierownictwa na bezpieczne zachowanie pracowników,
CELE EDUKACYJNE
" ostrzeganie o zagrożeniach i zakresie wykonywania pewnych czynnoS
ci (sygnały bezpieczeństwa, znaki i barwy bez-
OGÓLNE: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania-uczenia się
pieczeństwa).
uczeń powinien:
 rozpoznawać czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe
w środowisku pracy oraz umieć zidentyfikować z
ródła tych
LITERATURA UZUPEA
NIAJ
CA
czynników,
 potrafić wymienić metody likwidacji lub ograniczania wpływu
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 2009.
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
tych czynników,
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP - PIB, Warszawa 2006.
 wiedzieć, jak ocenić ryzyko zawodowe na stanowisku pracy,
 rozróżniać środki ochrony indywidualnej i znać ich przeznaczenie.
PYTANIA KONTROLNE
SPIS JEDNOSTEK
1. Jakie czynniki występują w S
rodowisku pracy?
TEMATYCZNYCH: 1. Czynniki występujące w środowisku pracy
2. Jakie czynniki zliczamy do czynników szkodliwych i uciążliwych?
2. Zagrożenia od urządzeń elektrycznych
3. Jakie mogą być x
ródła czynników niebezpiecznych  urazowych?
3. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie
4. Co to są osłony?
4. Drgania mechaniczne  wibracje. Hałas w środowisku pracy
5. Jakie wymagania powinny spełniać osłony?
5. Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka
6. Jakie są podstawowe zasady i metody likwidacji lub ograniczania wpływu niebezpiecznych, szkodliwych i uciąż-
liwych czynników w S
rodowisku pracy?
6. Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy
7. Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy
8. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy
9. Åšrodki ochrony indywidualnej
88
96
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 97
mod-lic3.qxd 9/19/05 10:45 AM Page 89
MODUA
III
ĆWICZENIE
LITERATURA:
1. B. Rączkowski: BHP w praktyce. ODDK Gdańsk 1998.
Identyfikacja czynników niebezpiecznych i metody ich ograniczania
2. Zagrożenia mechaniczne. CIOP, Warszawa 2002.
Arkusz do wypełnienia samodzielnie lub w grupach
3. Uczciwek T.: Dozór i eksploatacja instalacji oraz urządzeń elektroenergetycznych. Poradnik szkoleniowy.
COSTiW SEP, Warszawa 2000.
Uzupełnij tabelę wpisując rodzaje czynników, które powodują zagrożenia przy obsłudze podanych urządzeń oraz podaj
sposoby ograniczenia lub likwidacji wpływu tych czynników na człowieka.
4. Energia elektryczna i elektryczność statyczna. CIOP, Warszawa 2002.
5. Buuehl R., Majak A., Seferna J., Strużyna J.: Porażenia i oparzenia prądem i łukiem elektrycznym.
Etiologia i pomoc przedlekarska. WNT, Warszawa 1993.
UrzÄ…dzenie Rodzaj czynnika Metoda ograniczenia lub likwidacji
tych
6. Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. CIOP, Warszawa 2002.czynników
7. Zagrożenia elektromagnetyczne. CIOP, Warszawa 2002.
Elektryczna
8. Hałas. CIOP, Warszawa 2002.
maszynka do
9. Drgania mechaniczne. CIOP, Warszawa 1997.
krojenia  krajalnica
10. D. Koradecka: Bezpieczeństwo pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa 1999.
11. Kodeks pracy i inne akty prawne.
12. Czynniki zagrożeń biologicznych w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
13. Psychofizjologiczne problemy człowieka w środowisku pracy. CIOP, Warszawa 2002.
14. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy i ryzykiem. CIOP, Warszawa 2002.
15. Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku spawacza elektrycznego. ODiDK, Gdańsk 2000.
16. Åšrodki ochrony indywidualnej. CIOP, Warszawa, 2002.
Szlifierka
(obróbka powierzchni
przy pomocy tarcz
szlifierskich)
yka
89
97