Photo0009

Dana Łucka

językiem oficjalnym, określonej historii uczy się w szkołach, celebruje się określone święta jako święta narodowe. Kiedy naród ma swoje państwo, państwo to będzie uprzywilejowywać tę kulturę; jeśli jednak jest to kultura liberalno-demokratyczna, będzie to czynić z uwzględnieniem praw mniejszości. Tworząc system edukacji w języku tej kultury; z uwzględnieniem jej historii i obyczajów, równocześnie nie zabroni używania w sferze prywatnej innych języków oraz akceptacji innych kultur.

*

Jeśli zatem — zgodnie z powyższymi założeniami — koncepcje narodu etnicznego i narodu obywatelskiego można traktować jako skrajne punkty kontinuum, kulturowe rozumienie narodu zajmuje na nim pozycję pośrednią, łącząc elementy typowe dla nich obu (tabela 1);

Tabela 1. Porównanie koncepcji narodu etnicznego, kulturowego i obywatelskiego

	Naród etniczny	Naród kulturowy	" Naród obywatelski
Co jednoczy naród ♦ ♦	Członkowie narodu zjednoczeni przez wspólne pochodzenie, kulturę i tradycję; holizm	Pośrednie rozumienie narodu; narodowość oparta na wspólnych wartościach, ale konieczna świadoma akceptacja narodowych zobowiązań	Członkowie narodu zjednoczeni przez wolę życia w ramach wspólnego porządku socjo-politycznego; atomizm
Aktywizm/ fatalizm	„^pólnota losu” 4$	„Wspólnota tożsamości”	„^pólnota wyboru”
Charakter narodowych uczuć	Silna tożsamość narodowa, oparta na emocjach; naród jako najważniejsza rama tożsamościowa	Silna identyfikacja narodowa + inne ramy tożsamości	„Ograniczone”, zracjonalizowane uczucia narodowe; pluralizm ram tożsamościowych
Kryteria obywatelstwa * m m _1	Obywatelstwo przyznawane przez urodzenie (kryteria obiektywne: więzy krwi, pochodzenie, kultura, tradycja) .	•» Obywatelstwo oparte o elementy subiektywne (stan świadomości ludzi, poczucie przynależności do narodu) ••	Obywatelstwo oparte na kryteriach socjo-politycznych lub terytorialnych (obiektywnych) (posługiwanie się danym językiem, bycie urodzonym w danym kraju, zamieszkiwanie w danym kraju)

240

Ir

r?

*

*

t,    ♦

Naród a społeczeństwo obywatelskie. Rozważania teoretyczne

Postawy wobec etnicznego zróżnicowania	Ekskluzywność, prymat dominującej grupy etnicznej	* Otwartość, tolerancja etniczna •	Inkluzywność, pluralizm etniczny
Relacje ze społeczeństwem obywatelskim mf * m	Naród etniczny jako nieprzystający do porządku społeczeństwa obywatelskiego	Narodowość jako źródło wspólnych wartości, stanowiących podstawę rozwoju społeczeństwa obywatelskiego	Porządek narodu obywatelskiego zgodny (tożsamy) z porządkiem społeczeństwa obywatelskiego - -
Charakter państwa ♦ i praw politycznych • *■	-    Naród przed państwem -    Państwo narodowe -    Prawa polityczne powiązane z tożsamością etniczną	Państwo zorientowane narodowo; nieustanne dążenie do pluralizmu	-    Państwo przed narodem -    Państwo neutralne -    Prawa polityczne niezależne od tożsamości etnicznej

Źródło: opracowanie własne

•»

jnogą p^c_więc

przeciwieństwie do antyliberalnego, antyderr idu etnicznego (wykres 1).

Jak wynika z powyższego zestawienia, jpbywatelska i kulturowa koncep cja narodu mogą współistnieć z systemem

aln

W/kres 1. Naród etniczny versus naród liberalny

naród etniczny

naród liberalny

naród kulturowy'

naród . obywatelski

prawa zbiorowe	•	prawa indywidualne
naród holistyczny		naród asocjacjonistyczny
etniczny wymiar nacjonalizmu	" i	polityczny wymiar nacjonalizmu
ekspresjonizm		racjonalizm/instrumentalizm

Źródło: opracowanie własne

241