skanuj0003 (205)

72

1994, 29; Dunaj 1994a, 48].

8.    Zanik spółgłoski dźwięcznej li - cli w związku z wycofaniem się cechv^l%l! ^ mowy kresowej [Kleszczowa 1994, 29].

9.    Zmiana wymowy połączeń literowych g + e: gie (wymowa starsza)

(wymowa nowsza), np. gienerał, gieografia, inteligientny - generał, oeogretfWmm inteligentny [Dunaj 1994a, 48].    ■ j||!jfpM

10. Zmiana synchronicznej wymowy spółgłosek wargowych miękkich pi ^ -p A, wi, mi na wymowę asynchroniczną pj, łjj, fj, wj, mj, np. pes, bada, ofara woska, mód, źema, prana - pjes, Ujada, ofjara, wjoska, tii/ód, ziemja pręhlasĘW [Dunaj 1994a, 49J.    "    ’

- _TTI .    .    .    .. .    ,    ....    ,    -eałęźmi, gwoźdźmi,kośćmi, sańmi - gałęziami,gwoździami, kościami,saniami

11. Ukształtowanie się szeregu spółgłosek przedmojęzykowo-zębowych pó ŁL ,go_h 521

miękkich s\z\c\y ,f, d\r , wysypujących w wyrazach pochodzenia obcego, „p|g|§ ft* ? _Rozszerzanie zakres

73

zeczowników zakończonych np. awanse!fawansy, niuan-

Stanisław Dubisz

potocznej i dziecięcej na terenie całej Polski), np. tę mszę ojczyznę - tom ojczyznom, to naszo ojczyzno, tou naszou ojczyznou [Dunaj 1994a, 47-48]

6.    Upowszechnianie się wymowy ę- ou we wszystkich wyrazowych poz fonetycznych w języku pokolenia najmłodszego i średniego, np. księszka - ks' ka (= książka) [Szymczak 1987, 33; Dunaj 1994a, 48].

7.    Zakończenie (zapoczątkowanego w XVII w.) procesu zmiany językowo-zębowego ł w spółgłoskę u tylną [Dubisz I994b, 12-13-sinus, cosinus, Zanzibar, cibalgina, wiktimologia, waristor [Wierzchowska 1980 l-lS 52; Szymczak 1987, 32].

12.    Zanikanie akcentu wyrazowego na 3. i 4. sylabie na rzecz akcentupaK$fp|§ ksytoniczncgo w formach czasu przeszłego i trybu przypuszczającego, w S[)ójnikącjv41® typu gdybyście, trójsylabowych liczebnikach od 400 do 900, w formach pocft^JP*® dzenia obcego zakończonych na -ika/l-yka [Doroszewski 1962; Szymczak .19?*^

32].    'H|

13.    Zaznaczanie się tendencji do występowania ekspresy wnego akcentu inicj

nego w wyrazach więcej niż dwusylabowych, np. politycznego, ekonomicznej reformatorski [Szymczak 1987, 32].    ||||

14.    Wycofywanie się regionalnej krakowsko-poznańskiej między wyrazów fonetyki udźwięczniającej pod wpływem nieudźwięczniającej wymowy mazowie^ kiej (stołecznej), np. brad^ ojca, Bóg^i^ ojczyzna, koż^ jabłek - braBojęg^

Bók i ojczyzna, koszjabłek [Dunaj 1994a, 51].

15.    Wycofywanie się regionalnej krakowsko-poznańskiej wymowy 0'tyĘSjjjL językowego w wyrazach rodzimych pod wpływem wymowy mazowieckiej (stołw||| nej), np. okie/jko, panierjka - okienko, panienka [Dunaj 1994a, 51].

16.    Wchodzenie niektórych cech wymowy gwarowej do polszczyzny o[

(w odmianie potocznej, a nawet starannej), np. nadmierne upraszczanie grup sf głoskowych: krulestfo - krulesfo (= królestwo), japuko, źeku - japko, zek (= ja%kO^ rzekł), socjalism - socjalis (= socjalizm) i połączeń samogłoskowych: powĘffiL pezja, w ogóle - wogle; "wymowa hiperpoprawna: mjejszy zam. mniejszy, zam. u nas; wymowa literowa z nadmierną nosowością: pjętnaście, zaczęUjEĘB& pjentnaście, zaczęli itp. [Wierzchowska 1980, 143-145; Kurkowska 1981,

. 4Mi

FLEKSJA

1. Tendencja do nieodmienności rzeczownikowych nazw zawodów i w odniesieniu do kobiet, np. rozmowa z panią profesor Nowak; miałom zam wizytę u pani doktor reumatolog [Satkiewicz 198 la, 62; Szymczak 198 ,

"M

Rozwój współczesnej polszczyzny

ą postępujący (od XVI w.) proces semantyzacji fleksji rzeczowników r. m., |:_gający na zróżnicowaniu odmiany w zależności od repartycji znaczeń, np. D. lp. hoadko 'kategoria gramatyczna’: przypadku 'zdarzenie'; M. lmn. przewodnicy przewodniki 'książki'; N. Ip. latem 'pora roku’: Łatę 'nazwisko'; B. lp. 'ptak': Gołąba 'nazwisko' [Szymczak 1987, 35].

■3. Ograniczenie alternacji o:a w tematach czasowników, wprowadzającej licowanie określenia czynności jednokrotnej (-0-) i wielokrotnej (-a-), np. 'obić: wyrabiać, przeprosić: przepraszać, ale zadomowić się: zadomawiać się tbok zadomawiać się) [Szymczak 1987, 36].

%4 Zanik zaprzeszłego czasu złożonego jako kaiegorii gramatycznej [Szymczak

§7,36].

Innowacyjne formy W. lp. rzeczowników r. m. typu głupcu, sportowcu, wzniowcu obok tradycyjnych głupcze, sportowcze, stoczniowcze [Satkiewicz '98 la, 49].

% 6. Wyrównanie postaci B. lp. zaimka ta (tę) do upowszechnionej wcześniej formy przymiotników r. ż. i zaimków - tę [Satkiewicz 198la, 51].

£w 7 Dalsze ujednolicanie końcówki N. lmn. rzeczowników na rzecz dominacji zakresu końcówki -y w M. lmn.

W '.ans i eliminowanie pierwotnej końcówki -e,

IWiniuansy, romanse!/romansy, anonsyHanonse, dystansyl/dystanse, seansy!/seanse Satkiewicz 198la, 53].

$ 9. Niepoprawne wyrównania form zaimków typu to dziecko - te dziecko, tamto hj0~ tamte okno pod wpływem deklinacji przymiotników [Satkiewicz 198la, 54]. $10. Ograniczanie zakresu męskoosobowej końcówki -owie w M. lmn. rzeczow-ków na rzecz końcówki -ijf-y, mającej we współczesnej polszczyźnie szerszy *jęg, np. profesorowie - profesorzy, geologowie - geolodzy, inżynierowie - inży-’m, psychologowie - psycholodzy, dziekanowie - dziekani, opiekunowie - opie-[Satkiewicz 198 la, 57].

||11. Upowszechnianie się końcówki -a w D lp. r. m. w odniesieniu do rzeczow-|ów nieżywotnych, np. akumulatora, kontenera, komputera, telewizora, tran-'Stora, fiata, sporta 'papieros', marsa 'papieros\ foldera//folderu, bestsellera// '/j/stselleru itp. [Satkiewicz 198la, 59].

Ip2. Ograniczenie zakresu stosowania form liczebników zbiorowych typu dwoje, itye, czworo i wprowadzanie w ich miejsce częstszych oraz mających łatwiejszą pjianę liczebników głównych dwa, trzy, cztery itp., np. dwóch skrzypiec zam. fojga skrzypiec, dwudziestu dzieci zam. dwadzieściorga dzieci [Satkiewicz 198la,

®;13. Ograniczanie odmienności liczebników złożonych, np. tysiąc sto dwadzieś-Ifczworo dzieci zam. tysiąc sto dwadzieścioro czworo dzieci, od roku tysiąc dzie-łfćset dziewięćdziesiąt dwa zam. od roku tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiątego [Satkiewicz 198la, 61, 63-64].

!<14. Tendencja do nieodmienności nazw obcych — nazwisk i nazw geografach, np. obraz Pablo Picasso, rządy Fidela Castro, stolica Maroko, safari $ⁿ8° [Satkiewicz 198la, 66-68].

pl5. Związane z ograniczeniami odmiany szersze wprowadzanie nie odmie-Efócych się skrótowców typu PKO, PLO, PKP oraz upowszechnianie się nieod-Ifnnych form tych skrótowców, których odmiana jest naturalna, np. wyniki badań zam. ...CBOS~u [por. Satkiewicz 198 la, 69].