skanuj0015 (63)

I,'ll |HVH I

I I'IIIII I I.t « yitiH jr I I Ml .il li I \ .1 \'I iii' *11 = 1 I Iow lei .1 U" I m lii zewiegO¹Ink/e )<•)*,< i liki n I-11 łl \‘t 11 |il. niedługo I >t;t I li i i| u iw lih liii Mlnwln|ąca plerws/.e kluki psy . I u iii i m 11/ .i N.i pi/yk I. w I hlsloi lii Wolrtiiii i III tmhlldy da sit; czytać w kontekście Inny li opowieści u ojcu i córce, którymi lal i hęlnie zajmują sit; powieść I tli.im.il • 111połowy \l\ wieko Zyglryd, juk pls/o Mono, lo Jednocześnie bohalcr mi-

I    \ • 11\ i buli.ilci jarmarczny: „Jest jednocześnie arlekinem, bogiem świni In i anar-cbislyt/nym icwoloc|t)nisli) społecznym"¹'¹. Miłość starogermańsklch bóstw została u Wagnera przyprawiona charakterystyczną domieszką szaleństwa i okrucieństwa. a także obsesjami (do których jeszcze powrócę) charakterystycznymi .11.1 picmoilcrnlslyc/nej i modernistycznej wrażliwości. Na przykład Brunhilda u. lelcsnl.i podświadomość Wolana, jego ukrytą tęsknotę za ludzką miłością¹⁴.

\ipowl.ulany w Wagnerowskim cyklu „zmierzch bogów" to bowiem zdarzenie,

I^I    Iiiic okicśla kulturt; nowoczesną. Taka konstrukcja dzieła była oczywiście ak-tem w pełni świadomym. Kończąc swój najważniejszy tekst teoretyczny Opera I ihiiuiiil, Wagner pisał przecież: „twórcą dzieła artystycznego przyszłości jest nil i inny, jak artysta teraźniejszości, który przeczuwa życie przyszłości i tęskni

a lym, aby mieścić się w nim"'¹’.

( ykl Wagnera ulega w trakcie tworzenia przemianom porównywalnym do lycli, u l lórycb mówiłam charakteryzując Rougon-Macqunrtóiv. Jak pisze Stefan k ulat I uwskl, kompozytor rozpoczął pracę nad cyklem

jak 11 zdecydowany przeciwnik reltgil chrześcijańskiej, zwolennik Feuerbacha, rewo-lii. )uni'.i,i ukończył je jako moralista, sympatyk chryslianizmu i pesymistycznej llloz. >111 Scliopenhaueia¹⁶.

Na poc/ątku głównym bohaterem miał być Zygfryd, przeznaczony na zwia-

Ihii.i wielkie) pr/emłany ludzkości, którą dla kompozytora zwiastowały wy-darzenia Wiosny l udów. Po jej zdławieniu dzieło Wagnera zaczyna zmierzać w kierunku pesymizmu. W Pierścieniu Nlbelungów, podobnie jak w dziele Zoli, pi -'■'•gląda się cala epoka 1 jej twórca, także z całą komplikacją swojej biografii.

Wagnn konstruował swój cykl w poczuciu, że pracuje nad tworem genialnym, w lym sensie, jak mówi laeblmecki, był on „fanatykiem" swego dzieła¹⁷. Na pewno lak Im „lanalyklem" był także wobec własnego cyklu Zola, choć nie

' Zauważył lu Ir.ilnle < ieorge Bernard Shaw, który w swojej recenzji Pierścieniu Ni biiiinyii pul* a/al |aklm poslaelotn współczesnego świata odpowiadają postacie Wagnera!

" I', Mann, dz. cyt,, s, 2^{>2.

¹¹ /oh Oprni koinpo.i/loi;\/, d/lclu, ttu/honaiiH i/ Ked A Italia Kolonia ZOO I, ■> 807

' K Wngner, i q>i'iu I ilnniiut 1'lum M |)lensll l wów l^l,0l

¹¹ s I* idą. /ko wsk I, Kiimtihl Wn^iiri juko lunhni I leoreli/k ilnniiflln Wais/awa l‘M|, m 104,

¹ O swoim dziel.' Wrtgnei pisał „( aloii.' będzie |    | największym, co kiedykolwiek

napisano < yi a/ |achI meek I, dz < yl , s lfl(i

ul-rywal Ir/ wyru nego mlnleu hu ml.i .I/1« land Wngnorn |ndnym iiti|wa. nlo|s/,ych /ródol jego lascyinu |l hyl na |»ewno laki, u którym wspomina i \ lo wnny wy/e| Mann, l ■ Wilgom, )><>.I«>1 *m(< jak attlni Hoiłtfon Mnii/mir/iUr, utli/iii .11 szlnkę pojmowaną jttko Inkstin dla rlll, że swoje dzieło mlrosowtil du .w. \ I !■ li li”, do cało) opoki, na !• I t>i «*) poi i/oby obolał odpowiedzieć lak lo '..mu a mb U |e miał /ola, klory podkreślał swój związek z własnym o/asom, a zaangażowanie arlysly wo współczesność traktował jako jedno /. głównych zadań llleialm y i )|*\ dwaj marzyli o pokazywaniu absolutne*) prawdy, o demlstylikaejl s\voje| opol i ukrywającej się /.a szlachetnymi hasłami, I, w związku z lym, o pr/el- ra» .mm granie tradycyjnie uprawianych sztuk czy (jak /ola) sposobów Islnienia lllemlu ry, działając czysto jak genialni dyletanci. Charakterystyczne, /o ot nślająi c o|e wielkie cykle, obaj chętnie nazywali je¹ „jioemalaml" (lo określenie s,-. /ególnh prowokacyjnie* brzmiało w ustach /olil). Można by leż powiedzieć, ze obydwu lascynowala idea „dzieła totalnego", choć Zola niejednokrotnie mówił, ■ '.wo im dziełem nawiązuje do wielkiego cyklu Balzaka, lo równie często potII- o sial że nie interesuje go tworzenie „fresku społecznego" podobnego hoimulU hiil A/#y lecz w miarę pełna rekonstrukcja potężnej budowli współczesności Na w\ w.i nia swoich czasów szaleństwa polityki i władzy, rozchwlewanle się Iradyi y) nych wzorców kultury i coraz bardziej widoczny upadek Idei l Inslyhujl leli gljnych - stawiające człowieka współczesnego w sytuacji bezradności i chaosu obydwaj twórcy odpowiedzieli budowaną przez wiele lal konstrukcją t \ I III /ną całością o spójnym charakterze, wewnętrznej logice i konsekwciuj! I lal w.i/ne zmiany, o których już wspominałam, obejmujące samą domlnanlę cyklu /nil wprowadzone zostały w laki sposób, by nie naruszyć struktury całości »o u i dać wyraź,nii* w powieści pl. /)oklor hiscal, zamykającej „hlNlorlę naturalną |edue| rodziny".

Wagner fascynował Zolę zapewne nie tylko jako arlysla, ale lak ze ja I-o jeden z ówczesnych „gigantów", osobowości, wywierających tal- silny wpływ na obli. • epoki, żi* współczesny badacz (Dorównuje go pod lym względem «I*» Na|»oleona" Koncerty Wagnera w roku 1800 I 1801 w Paryżu (przedstawiono wrtwi /as bag, menly z Tminliiiiiscm) wielu francuskich twórców |>rzyjęło |al-,o absolulue ob|a wlenle¹''. Ale, Jak jiokazuje Marle Bernndclle l antin hpslcln, właśnie /.ola tika/al

^,H I Mai lin, loi/ir tiinl Wiiynn A Mmli/ <>/ liilliinn r Cambridge I '>•> I, s I

lak właśnie o koncertach tych pisał Charles Mainlelalie, opowiadają pi v oka /j| o dyskusjach paryskich |ir/,eclwnlków I zwolenników Wagneia N|» cyliiwait) pi.-t Baudelalrc'a I lecloi Ifedloz lak komentował końce 11 z roku I MOI) , < lei- a wie hyIn oglądai widzów W loyei I heal t e Maile n pode/as pierwszego Poncci | n * o a fili la co a I i ¹ y 1 I m za dyskusje które /dawały się zawsze o kroi- od - zynnej zniewagi < h Ma u d e I a I ri Ki/ri/tinJ Wiitfiiei I „Tiiniiliiliinri" n> hm /Mi W '• tu Aa miwiiih/i im Wsięp A !• Ijowsk | Komentarz t przypisy l I' I« hols lluin I Miii o U a I ’ • < lc howli Cdaósl- '(HM Ni MA,