str83

E. Biiik»civk/-Grsih<'<v»k.i. Z. Mikulski Hydn/kigm og>Hnu Wursznwu 20oJ ISBN 83-01 -M579-X. O by WN PWN 2005

-    jeziora rynnowe, wąskie, długie, o stromych brzegach, urozmaiconej rzeźbie dna, wcięte głęboko w podłoże; tworzą charakterystyczne ciągi jeziorne o przebiegu południkowym prostopadłe do ciągów moren czołowych (w Polsce np. jeziora: Hańcza, Miedwie, Gopło, Jcziorak, Rajgrodzkie, Roś);

-    jeziora morenowe, duże i płytkie o urozmaiconych kształtach, licznych zatokach, półwyspach i wyspach, łagodnych i płaskich brzegach: powstały w wyniku zróżnicowanej akumulacji lodowcowej lub z wytapiania brył martwego lodu. Mogą to być jeziora moreny dennej (np. jeziora: Sniardwy, Niegocin. Wielimie) lub jeziora moreny czołowej (np. jez. Mamry);

-    oczka polodowcowe, małe i dość płytkie jeziora o zróżnicowanej genezie, okrągłe łub owalne, często bezodpływowe, charakterystyczne dla moreny dennej (rys. 79);

Rys. 79. Diagram Jeziora moreny dennej

-    kotły i kociołki, małe, lecz głębokie (do kilkudziesięciu metrów) jeziora, okrągłe lub owalne o stromych stokach, występujące często w sąsiedztwie ozów; powstały w wyniku eworsyjnej działalności wód topniejącego lądolodu, spadających ze znacznej wysokości przez szczeliny lodowca (w Polsce np. jeziora: Białoławki, Kocioł. Kociołek);

-    jeziora sandrowe, powstałe w zagłębieniach po martwym lodzie na powierzchniach sandrowych; są to zbiorniki duże o kilkumetrowej głębokości;

-    jeziora przyozowe i drumlinowe, wypełniają podłużne zagłębienia, które zostały wypreparowane podczas tworzenia się ozów i drumlinów; są to zbiorniki na ogół płytkie i zatorfione;

-    jeziora lodowcowe górskie¹⁹, utworzone przez lodowce górskie. Są to jeziora cyrkowe, zwane też karowymi (rys. 8()a), zajmujące przestrzeń dawnych pól firnowych (cyrków lodowcowych), w kierunku doliny zablokowane ryglem skalnym (w Polsce np.: Wielki i Mały Staw w Karkonoszach, Czarny Staw Gąsienicowy, jeziora w Dolinie Pięciu Stawów Polskich w Tatrach), jeziora morenowe (rys. 80b) powstałe w wyniku zatarasowania doliny wałem morenowym (w Polsce np.: Morskie Oko, Toporowy Staw, Smreczyński Staw), jeziora fiordowe, powstałe wskutek przegrodzenia moreną czołową wyerodowanych przez lodowce dolin górskich, misy ich stanowią nadwodne przedłużenie fiordów (np. Homindalsvatn, Breimsvatn, Strynsvatn w Norwegii).

Z niszczącą działalnością lądolodu są też związane misy jezior wydrążone w podłożu zbudowanym ze skał litych w obrębie tarcz prekambryjskich. Przykładami takich jezior są

^w W Polsce jeziora lodowcowe górskie su nazywane stawami, np.: Staw Gąsienicowy, Wielki Staw. Czarny Staw. Zadni Staw. Toporowe Stawy.

83