str264

E. Biiik»civk/-Grsih<'<v»k.i. Z. Mikulski Hydn/kigm og>Hnu Wursznwu 20oJ ISBN 83-01 -M579-X. O by WN PWN 2005

rozpuszczony w wodzie morskiej tlen zapewnia utlenienie ogólnej masy produktów

organicznych.

Dwutlenek węgla. Do wody morskiej dwutlenek węgla dostaje się w wyniku pochłaniania go z powietrza (w procesie mieszania wywołanego falowaniem i dyfuzją), na skutek wydalania przez organizmy w procesie oddychania oraz przy rozkładzie substancji

organicznej. Pewna ilość dwutlenku węgla jest wydzielana także w czasie wybuchów

wulkanów. Jego rozpuszczalność w wodzie morskiej wzrasta wraz ze spadkiem tern peratury i wzrostem ciśnienia.

W wodach oceanu światowego jest rozpuszczone 13 - 10’ t dwutlenku węgla, tj. 56 razy więcej niż jest go w atmosferze (Sliepanow, 1987). Ilość dwutlenku węgla

w warstwach powierzchniowych oceanu jest niewielka dzięki intensywnemu pochłanianiu

go głównie przez fitoplankton.

Dwutlenek węgla, w odróżnieniu od innych gazów, wchodzi w reakcję chemiczną z wodą morską. Powstający przy tym dwuzasadowy kwas węglowy i produkty jego dysocjacji tworzą zachowawczy chemicznie układ buforowy⁶, zapewniający stabilność życia organizmów morskich. Dwutlenek węgla bierze udział w tworzeniu szkieletów wapiennych i pancerzy organizmów żywych; także dzięki przetworzeniu go przez rośliny powstaje materia organiczna.

5.3. Właściwości optyczne wody morskiej

Tylko część promieni słonecznych padających na powierzchnię oceanu przenika w głąb, bowiem pewna ich część ulega odbiciu. To, ile energii świetlnej odbije się od powierzchni oceanu i ile przeniknie w jego głąb, zależy od kąta padania promieni słonecznych. Im większy jest ten kąt, tym mniej energii świetlnej odbija się od powierzchni i więcej jej przenika do wód oceanu. Gdy promienie słoneczne padają na powierzchnię oceanu pionowo (Słońce znajduje się w zenicie), do wody przenika ok. 98% padającego na jej powierzchnię promieniowania; gdy Słońce znajduje się na horyzoncie (kąt padania promieni słonecznych jest bliski 0°), promienie słoneczne ulegają niemal całkowitemu odbiciu.

Strumień światła przenikający do wody morskiej ulega osłabieniu w wyniku selektywnego pochłaniania i rozpraszania (rys. 216). Najsilniej jest pochłaniane światło czerwone, którego zasięg ogranicza się tylko do głębokości 15-20 m; światło żółte dochodzi do głębokości 100 m, a światło zielone do 250 ni. Największy zasięg mają promienie niebieskie i zielononiebieskie. Głębokość przenikania światła jest ograniczona przez mętność ośrodka, wywołaną obecnością zawiesin w wodzie; ma na nią wpływ także zasolenie wody morskiej.

Zależnie od stopnia pochłaniania promieni słonecznych przez wodę morską i ich selektywnej absorpcji oraz rozpraszania na cząsteczkach zawiesin i soli morskich kształtuje

⁶ Powstawanie kwasu węglowego obniża pH wody. jednak obecność tego kwasu, a w szczególności jonów wodorowych powstających przy jego dysocjacji. sprzyja rozpuszczaniu osadów węglanowych. Powstające w czasie lej reakcji jony wodorowęglanowe powodują wzrost pH wody; reakcja z węglanem wapnia jest nazywana buforowaniem.

264

©