str272

E. Biiik»civk/-Grsih<'<v»k.i. Z. Mikulski Hydn/kigm og>Hnu Wursznwu 20oJ ISBN 83-01 -M579-X. O by WN PWN 2005

(Zakrzewski, 1983). Co roku ok. 1/3 masy lodu polarnego wynosi do Oceanu Atlantyckiego

Prąd Wschodniogrenlandzki (Thurman, 1982) i ok. 1/6 Prąd Labradorski; niewielka część arktycznego lodu polarnego jest wynoszona także do Oceanu Spokojnego przez Cieśninę Beringa. Zajmującą 75% powierzchni Oceanu Arktycznego i znajdującą się w ciągłym ruchu, stale istniejącą pokrywę lodową nazywa się pakiem polarnym lub pakiem lodowym.

Lód stały tworzy się zimą przy brzegach morskich, przywierając do lądu i dalej przechodzi w krę lodową. W okresie zimowym jego grubość nie przekracza 2 nr. w okresie letnim ulega całkowitemu stopieniu.

Kra lodowa tw orzy się w okresie zimy na obrzeżach Oceanu Arktycznego; jej grubość w miesiącach zimowych nie przekracza 2 m. Przemieszcza się ona głównie pod wpływem wiatru i prądów morskich, które wywierając na nią nacisk powodują ciągłe jej niszczenie i odnawianie. Największy zasięg kry obserwuje się w maju (sięga po Nową Fundlandię i Nową Szkocję; przez Cieśninę Beringa spływa do Morza Beringa), najmniejszy we wrześniu.

Na półkuli południowej lód tworzy się wokół Antarktydy; ma on postać kry lodowej i lodu stałego. Kra lodowa zimą rzadko pojawia się na północ od równoleżnika 55° szer. geogr. pd.; latem występuje jedynie w niektórych osłoniętych zatokach. Bardzo silne wiatry nie sprzyjają gromadzeniu się jej wokół Antarktydy.

Góry lodowe powstają z lodu pochodzącego z lodowców lądowych, dochodzących do morskich wybrzeży. Lodowice takie pokrywają Antarktydę, większą część Grenlandii i na Oceanie Arktycznym Wyspy Ellesmere’a. Góry lodowe Arktyki powstają z lodowców dolinnych zsuwających się do oceanu. Najw ięcej gór lodowych pochodzi z lodowców Grenlandii. Od lodowców zachodnich wybrzeży Grenlandii odrywa się w ciągu roku ok. 10000 gór lodowych; głównym ich źródłem jest tu lodowiec Jakobshavn spływający do zatoki Disco; od lodowców wschodnich wybrzeży tej wyspy odrywa się rocznie ok. 7000 gór lodowych (Zakrzewski, 1983). Góry te są wynoszone prądami Wschodniogrenlandz-kim i Zachodniogrcnlandzkim do północnego Atlantyku, skąd Prąd Labradorski znosi je niekiedy dalej na południe. Na ogół zasięg gór lodowych na półkuli północnej nie przekracza równoleżnika 45° szer. geogr. pn., chociaż niekiedy mogą dochodzić i do 40° szer. geogr. pn.

Na półkuli południowej źródłem gór lodowych są lodowce szelfowe (rys. 222). Krawędź lodu szelfowego wznosząca się pionowo kilkadziesiąt metrów' nad poziomem morza nazywa się barierą lodową. Czołowa część lodowca szelfowego jest podmywana przez w^rodę i odłamują się od niej pod wpływem własnego ciężaru, parcia wiatru. pływ^rów, prądów i falowania góry lodowe (rys. 222) o kopulastych lub płaskich wierzchołkach. „Góry” te mają najczęściej kształt pól lodowych o olbrzymich wymiarach (do setek kilometrów). Wędrują one wokół Antarktydy w kierunku wschodnim, unoszone Prądem Zachodnich Wiatrów, rzadko przekraczając 40° szer. geogr. pd.

Góry lodowe, zarówno w' Arktyce, jak i w'okół Antarktydy, powitają w miesiącach letnich. Antarktyczne góry lodowe mogą istnieć nawet do kilkunastu lat, natomiast góry lodowe Arktyki są mniej trwałe, ich wiek nic przekracza 2 lat (Dawydow i in., 1979).

272

©