PRZEGL
D PODSTAWOWYCH WSKAy
NIKÓW FINANSOWYCH
1. WSKAy
NIKI RENTOWNOÅšCI
Podstawowymi miernikami informującymi o szybkości zwrotu zaangażowanego w
przedsiębiorstwie kapitału są wskaz
niki rentowności, określane też wskaz
nikami
zyskowności lub stopami zyskowności. Mogą one służyć nie tylko do oceny
przedsiębiorstwa, ale i do oceny zdolności kierownictwa przedsiębiorstwa
do generowania zysków z zaangażowanych środków. Kierownictwo przedsiębiorstwa
może wykorzystać te wskaz
niki w analizie prospektywnej, w której prezentuje
się przyszłą sytuację majątkowo-finansową firmy.
Generalnie można wyróżnić 3 aspekty rentowności:
·ð rentowność majÄ…tku (aktywów) zwanÄ… rentownoÅ›ciÄ… ekonomicznÄ…
·ð rentowność sprzedaży okreÅ›lanÄ… też rentownoÅ›ciÄ… handlowÄ…
·ð rentowność zaangażowanych kapitałów wÅ‚asnych okreÅ›lanÄ… też
rentownością finansową.
1.1. Wskaz
nik rentowności aktywów (return on total assets)
Rentowność ekonomiczna (majątku) lub stopa zwrotu z inwestycji (ROI) informuje o
wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę zaangażowanych w
przedsiębiorstwie aktywów. Ustala się ją według poniższego wzoru:
Wskaz
nik rentowności aktywów (ROA) w %
Zysk netto x 100%
Aktywa
Wskaz
nik określa zdolność aktywów firmy do generowania zysku, czyli pokazuje jak
efektywnie firma zarządza swoimi aktywami. Im wartość tego wskaz
nika jest wyższa,
tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy. Porównuje się go ze wskaz
nikami
średniobranżowymi oraz prowadzi obserwacje poprawy czy pogorszenia w czasie.
Wskaz
nik na poziomie 3% informuje, iż każde 100 zł zaangażowane w aktywa firmy
przynosi 3 zł zysku netto.
1
Finanse przedsiębiorstw  materiały uzupełniające 4
1.2. Wskaz
nik rentowności sprzedaży (return on sales)
Wskaz
nik ilustruje relację zysku netto do kwoty przychodów ze sprzedaży.
Rentowność sprzedaży ustala się według poniższego wzoru:
Wskaz
nik rentowności sprzedaży (ROS) w %
Zysk netto x 100 %
Przychody ze sprzedaży netto
Większa wartość wskaz
nika wskazuje na korzystniejszą rentowność firmy. Wskaz
nik
ten informuje ile złotych zysku netto generuje każde 100 zł przychodów ze sprzedaży
(np. wskaz
nik wynoszący 5% pokazuje, iż z każdego 100 zł obrotu na sprzedaży
mamy 5 zł zysku netto). Poziom wskaz
nika jest zdeterminowany rodzajem
działalności firmy stąd porównuje się go ze wskaz
nikami średniobranżowymi. Istotna
jest tu też obserwacja tendencji zmian w badanym okresie (kwartał, rok, lata ubiegłe).
 poprawa lub pogorszenie.
1.3. Wskaz
nik rentowności kapitału własnego (return on
equity)
Wskaz
nik ilustruje zysk z kapitałów własnych czyli zwrot z zainwestowanego przez
właściciela kapitału. Rentowność kapitału ustala się według poniższego wzoru:
Wskaz
nik rentowności kapitału (ROE) w %
zysk netto x 100 %
kapitał (fundusz własny)
Im wartość wskaz
nika wyższa, tym korzystniejsza sytuacja finansowa firmy.
Ewidencja zmian jest szczególnie ważna dla banku. Wysoka stopa zwrotu jest
symptomem dobrej alokacji kapitału i informuje, iż właściciel nie wycofa się z
interesu. Niski wskaz
nik nie rokuje dobrze na przyszłość.
Rentownością kapitału własnego interesują się akcjonariusze  dawcy kapitału.
Pozwala ona bowiem określić przeciętną stopę zysku, jaką przynosi im inwestycja w
dane przedsiębiorstwa. Natomiast odwrotność tego wskaz
nika, tj. kapitał własny/zysk
2
Finanse przedsiębiorstw  materiały uzupełniające 4
netto dostarcza informacji po ilu latach zwróci się kapitał wyłożony przez właścicieli,
zakładając tę samą stopę zwrotu.
1.4. Dz
wignia finansowa (financial leverage)
Zjawisko dz
wigni finansowej pokazuje, czy następuje efektywne wykorzystanie
kapitału obcego w przedsiębiorstwie, który odpowiednio zaangażowany w obrocie
przyczynia się do uzyskiwania przez firmę zwiększenia sprzedaży a w rezultacie
osiąganych zysków. W efekcie korzystania z kapitału obcego powinno nastąpić
 dz
wignięcie czyli wzrost rentowności zaangażowanych kapitałów własnych.
Aby miało to miejsce stopa odsetek płaconych za korzystanie z kapitałów obcych
(kredytów, pożyczek, zobowiązań) musi być niższa od osiąganej zyskowności
majątku firmy. Jest to szczególnie istotne w polskiej gospodarce, ponieważ często
koszt długu (oprocentowanie kapitału obcego) jest wyższy od osiąganej rentowności
ekonomicznej przedsiębiorstw.
Przy obliczaniu wpływu dz
wigni finansowej na zyskowność kapitałów własnych,
należy uwzględnić, iż koszt kapitałów obcych powiększa koszty uzyskania
przychodów, a więc pomniejsza odpowiednio podstawę do wymiaru podatku
dochodowego. Wobec tego należy odpowiednio przy liczeniu skali dz
wigni
finansowej uwzględniać skorygowaną rentowność majątku powiększoną o
zapłacone odsetki a pomniejszoną o podatek dochodowy, o jaki nastąpiło obniżenie
ciężaru odsetek.
Skorygowany wskaz
nik rentowności aktywów
(ROA) w %
zysk netto + odsetki x (1-t) x 100%
aktywa
t= stopa podatku dochodowego
odsetki= kwota odsetek od kapitału obcego (kredytów i pożyczek oraz innych zobowiązań)
Wskaz
nik rentowności kapitału własnego
(ROE) w %
zysk netto x 100 %
kapitał (fundusz własny)
Wskaz
nik rentowności kapitału (ROE) w %
- Skorygowany wskaz
nik rentowności aktywów (ROA) w %
(+) Dz
wignia finansowa lub (-) maczuga finansowa
3
Finanse przedsiębiorstw  materiały uzupełniające 4
2. WSKAy
NIKI SPRAWNOÅšCI DZIAA
ANIA
2.1. Wskaz
nik rotacji aktywów
Inna nazwa tego wskaz
nika to wskaz
nik obrotowości lub produktywność aktywów.
Wskaz
nik rotacji aktywów w razach
Przychody ze sprzedaży netto
Aktywa (przeciętnie)
Wskaz
nik ten informuje, jaką wielkość sprzedaży przedsiębiorstwo jest w stanie
wygenerować z aktywów lub ile razy w ciągu roku obraca całym majątkiem. Np.
wskaz
nik o wartości 2 informuje, iż firma obróciła aktywami 2 razy w ciągu roku i
100 zł aktywów (trwałych i obrotowych) przyniosło 200 zł przychodów ze sprzedaży.
Stąd im wyższy poziom tego wskaz
nika, tym bardziej efektywne wykorzystanie
majÄ…tku firmy.
2.2. Wskaz
nik rotacji pasywów
Inna nazwa tego wskaz
nika to wskaz
nik obrotowości, wykorzystania pasywów.
Wskaz
nik rotacji pasywów w razach
Przychody ze sprzedaży netto
Pasywa (przeciętnie)
Wskaz
nik ten wskazuje, na stopień wykorzystania kapitałów firmy, tj. wskaz
nik na
poziomie 2 oznacza, iż 100 zaangażowane w kapitał firmy generuje 200 zł
przychodów ze sprzedaży.
4
Finanse przedsiębiorstw  materiały uzupełniające 4
2.3. Wskaz
nik rotacji należności w dniach (days sales in
receivables)
Przedsiębiorstwa udzielają kredytu swoim klientom, aby udogodnić im zakupy i w ten
sposób zaktywizować sprzedaż. Powstające wówczas należności u odbiorców
powinny być ściągane w rozsądnym czasie. Do badania obrotu należnościami służy
wskaz
nik rotacji należności w dniach:
Wskaz
nik rotacji należności w dniach
(Przeciętny) stan należności z tytułu dostaw i usług x 365 dni
Przychody ze sprzedaży netto
Wskaz
nik ten określa liczbę dni zafakturowanej sprzedaży, za którą nie uzyskano
jeszcze środków pieniężnych. Ilustruje więc skuteczność egzekwowania należności,
tj. cykl inkasowy. Wskaz
nik zależy od specyfiki warunków działania firmy, więc należy
go porównać ze wskaz
nikami średniobranżowymi.
Niższy poziom wskaz
nika świadczy o korzystniejszej sytuacji finansowej. Ważny jest
przy analizie zatorów płatniczych. Jeśli okres ściągania należności przez firmę różni
się od okresu w branży, może to być podstawą do negatywnej opinii o kierownictwie
firmy lub jej służbach kontrolnych. Bardzo krótki okres ściągania należności bywa
rezultatem wyjątkowo surowej polityki finansowej przedsiębiorstwa, która może
prowadzić do hamowania sprzedaży. Jednakże znacznie dłuższy okres ściągania
należności, niż średni w branży, może stać się przyczyną nadmiernego obciążenia
kapitału obrotowego należnościami i zwiększać prawdopodobieństwo powstawania
należności nieściągalnych.
5
Finanse przedsiębiorstw  materiały uzupełniające 4
2.4. Wskaz
nik rotacji zobowiązań w dniach
Wskaz
nik odzwierciedla długość cyklu spłaty zobowiązań wobec dostawców (okres
kredytu kupieckiego udzielonego firmie przez dostawców surowców, materiałów, czy
towarów). Określa go następujący wzór:
Wskaz
nik rotacji zobowiązań w dniach
(Przeciętny) stan zobowiązań z tytułu dostaw i usług x 365 dni
Przychody ze sprzedaży netto
Dłuższy okres rotacji zobowiązań od rotacji należności może oznaczać, że firma
wykorzystuje tanie z
ródła zasilania finansowego (kredyt kupiecki), redukując
zapotrzebowanie na kredyt bankowy (obrotowy). Zarazem zbyt niski wskaz
nik może
być rezultatem dominacji płatników gotówkowych w całości rozliczeń z dostawcami.
Może to wskazywać na solidność kupiecką firmy, względnie słabość jej pozycji
rozliczeniowej i rynkowej z dostawcami.
2.5. Wskaz
nik obrotu zapasami w dniach (days supply in
inventory)
Wskaz
nik rotacji zapasów w dniach określa, co ile dni przedsiębiorstwo odnawia
swoje zapasy dla zrealizowania określonej sprzedaży. Określa go następujący wzór:
Wskaz
nik obrotu zapasami w dniach
Średni stan zapasów x 365 dni
Przychody ze sprzedaży netto
Jeśli firma zwiększa wskaz
nik rotacji zapasów to oznacza, że zapasy wystarczają na
coraz mniejszą liczbę dni sprzedaży. Taka sytuacja jest na ogół korzystna dla
przedsiębiorstwa, ponieważ zmniejszają się ich koszty magazynowania oraz
następuje uwolnienie kapitału obrotowego zaangażowanego w zapasach.
6
Finanse przedsiębiorstw  materiały uzupełniające 4
Jednocześnie jednak zwiększa się ryzyko, że w przypadku powstania jakiejkolwiek
nieprzewidzianej sytuacji firma, nie będzie w stanie zaspokoić potrzeb odbiorców.
2.6. Cykl środków pieniężnych (cykl obrotowy netto)
Po zsumowaniu wskaz
nika rotacji zapasów w dniach i wskaz
nika cyklu należności w
dniach otrzymamy informację o długości okresu, w jakim zaangażowany kapitał
obrotowy może być zamieniony przez firmę na środki pieniężne. Odejmując z kolei
od tej ostatniej wielkości okres spłaty zobowiązań w dniach otrzymamy informację o
długości cyklu środków pieniężnych. Cykl środków pieniężnych interpretujemy jako
okres czasu upływający od momentu zainwestowania środków pieniężnych w aktywa
bieżące do momentu ich ponownego powrotu (wykorzystania) do przedsiębiorstwa.
Oczywiście im krótszy cykl obrotu środkami pieniężnymi, tym więcej razy firma może
nimi obrócić w ciągu roku obrotowego.
wskaz
nik obrotu zapasami w dniach
+ wskaz
nik rotacji należności w dniach
zaangażowany kapitał obrotowy =cykl obrotowy brutto
- wskaz
nik rotacji zobowiązań w dniach
cykl środków pieniężnych =cykl obrotowy netto
Przeciętny cykl netto obrazuje okres, w którym środki obrotowe powinny być
sfinansowane z innych niż zobowiązania bieżące kapitałów, np. kredytów
obrotowych. Znając cykl obrotowy netto oraz roczną sprzedaż można łatwo określić
zapotrzebowanie na te kapitały stosując wzór:
Zapotrzebowanie na kapitały
Cykl obrotowy netto x
Przychody ze sprzedaży netto
365 dni
7
Finanse przedsiębiorstw  materiały uzupełniające 4
3. WSKAy
NIKI PA
YNNOÅšCI FINANSOWEJ
W celu utrzymania ciągłości gospodarowania przedsiębiorstwo powinno obok
przestrzegania zasady racjonalnego gospodarowania, tak prowadzić swoją
działalność, aby zachować płynność finansową. Płynność pokazuje zdolność firmy do
wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań, tzn. tych które są płatne w
przeciągu jednego roku. W tym celu firmy wykorzystują zasoby płynne, a więc aktywa
bieżące, które mogą być szybko zamienione na gotówkę. Do oceny zdolności
przedsiębiorstwa do wywiązywania się z bieżących zobowiązań służą najczęściej:
wskaz
nik płynności bieżącej oraz wskaz
nik bieżący szybki, tzw. mocny test.
3.1 Wskaz
nik płynności bieżącej (current ratio)
Wskaz
nik ten informuje ile razy bieżące aktywa (zapasy, należności, inwestycje
krótkoterminowe i rozliczenia międzyokresowe) pokrywają bieżące (krótkoterminowe)
zobowiązania (kredyty, zobowiązania, rozliczenia międzyokresowe)
Wskaz
nik płynności bieżącej
Aktywa obrotowe
Zobowiązania krótkoterminowe
ZadowalajÄ…cy poziom wskaz
nika zawiera siÄ™ w przedziale 1,5 - 2,0. Wskaz
nik
poniżej 1,5 stanowi symptom występowania trudności płatniczych. Kj Za minimalny
poziom bezpieczeństwa finansowego firmy uważa się poziom 1,2. Jego wysokość
śledzi się na bieżąco. Wysoka płynność bieżąca jest potrzebna wówczas, gdy firma
ma trudności przy zaciąganiu kredytu krótkoterminowego. Zawodność tego
wskaz
nika tkwi w tym, że może on wzrosnąć tuż przed wystąpieniem kłopotów
finansowych spółki, gdy w celu polepszenia swojego stanu gotówki sprzedaje ona
środki trwałe. Takie posunięcia mają wpływ na obniżenie zdolności produkcyjnej.
8
Finanse przedsiębiorstw  materiały uzupełniające 4
3.2 Wskaz
nik płynności szybki (quick ratio lub acidtest
ratio)
Wskaz
nik ilustruje stopień pokrycia zobowiązań bieżących aktywami obrotowymi,
które mogą być przekształcone w formę pieniężną, stąd wyłącza się zapasy, które
traktuje siÄ™ jako trudno zbywalne.
Wskaz
nik płynności szybki
Aktywa obrotowe zapasy
Zobowiązania krótkoterminowe
Standardowa wielkość wskaz
nika mieści się w przedziale 1,0  1,2. Wskaz
nik nie
powinien być niższy niż 1,0. Różnica pomiędzy poziomem wskaz
nika bieżącego a
szybkiego nie powinna być zbyt duża. Jeśli szybki wskaz
nik jest niski, a wskaz
nik
bieżący wysoki, to oznacza, że firma utrzymuje zbyt wysoki poziom zapasów, w
których zamrożony jest fundusz obrotowy. Zbyt wysokie poziomy wskaz
ników mogą
wskazywać na brak umiejętności zarządzania najbardziej płynnymi aktywami.
Nadmierna płynność ma bowiem negatywny wpływ na poziom rentowności
(nieproduktywne gromadzenie środków na rachunkach bankowych i występowanie
wysokich stanów należności). W praktyce oba wskaz
niki uzależnione są od
specyfiki działania firmy m.in. długości cyklów inkasowania należności oraz
regulowania zobowiązań.
3.3 Kapitał pracujący (working capital)
Z konstrukcji wskaz
nika płynności bieżącej, który obrazuje stosunek środków
obrotowych do zobowiązań bieżących można wyprowadzić wielkość obrazującą
kapitał pracujący czyli kapitał obrotowy netto.
Aktywa obrotowe
- zobowiązania krótkoterminowe
kapitał pracujący = kapitał obrotowy netto
Wielkość ta oznacza tę część aktywów obrotowych (zapasów, należności, środków
pieniężnych, papierów wartościowych) sfinansowaną kapitałem stałym (kapitały
własne +obce długoterminowe). Firma posiadająca kapitał stały postrzegana jest jako
stabilna finansowo.
9
Finanse przedsiębiorstw  materiały uzupełniające 4
4. WSKAy
NIKI OCENY ZADA
UŻENIA I STOPNIA POKRYCIA DA
UGU
W celu uzyskania kredytu bÄ…dz
pożyczki długoterminowej przedsiębiorstwo musi
w pierwszej kolejności wykazać się zdolnością do zaciągania kredytu
krótkoterminowego, czyli mieć płynność finansową. Płynność finansowa jest
związana z krótkim horyzontem czasowym i dotyczy działalności eksploatacyjnej.
Wypłacalność wiąże się zaś z możliwością spłaty zobowiązań długoterminowych,
zaciÄ…ganych na cele inwestycyjno-modernizacyjne. Wskaz
niki służące do oceny
zadłużenia przedsiębiorstwa można ująć
w dwie zasadnicze grupy: wskaz
niki obrazujące poziom zadłużenia przedsiębiorstwa
oraz wskaz
niki informujące o zdolności przedsiębiorstwa do obsługi długu.
Wskaz
nikiem należącym do pierwszej grupy należy wskaz
nik samofinansowania,
natomiast wskaz
nikami z grupy drugiej sÄ…: wskaz
nik pokrycia I, wskaz
nik pokrycia II.
4.1. Wskaz
nik samofinansowania (equity ratio)
Wskaz
nik ten określa udział właścicieli firmy w finansowaniu jej działalności oraz
związany z tym poziom ryzyka. Wynika to z faktu, że kapitał własny stanowi z jednej
strony z
ródło samofinansowania, a z drugiej materialną bazę zabezpieczenia przed
ryzykiem. Można go wyliczyć w sposób następujący:
Wskaz
nik samofinansowania w %
Kapitał własny x 100%
Aktywa
Im wyższy wskaz
nik, tym większy stopień zabezpieczenia ryzyka. Zarazem
przedsiębiorstwa wysokoefektywne z branż rozwojowych mogą mieć niższy udział
kapitału własnego, niż firmy o niskich zyskach. Nie ma w teorii racjonalnie
uzasadnionego poziomu proporcji między kapitałem własnym a kapitałem obcym.
Poziom zaangażowanego kapitału własnego musi być zindywidualizowany i
uwzględniać poziom ryzyka związany z kredytowaniem określonego przedsięwzięcia.
Wskaz
nik wymaga porównań ze wskaz
nikami średniobranżowymi.
10
Finanse przedsiębiorstw  materiały uzupełniające 4
4.2. I stopień pokrycia
Jest to wskaz
nik udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku trwałego:
I stopień pokrycia w %
Kapitał własny x 100
Aktywa trwałe
Zgodnie z powszechnie akceptowaną zasadą  złotej reguły finansowej własny
kapitał powinien pokrywać co najmniej majątek trwały firmy. Im większa jest
nadwyżka kapitału własnego nad majątkiem trwałym, tym solidniejsza jest firma jako
kredytobiorca. Aktywa trwałe firmy, które są finansowane środkami własnymi, czyli
kapitałem własnym (bezzwrotnym) nie muszą zostać upłynnione, jeżeli nawet
zajdzie konieczność spłaty zobowiązań, ponieważ można spieniężyć środki
obrotowe.
4.3. II stopień pokrycia
Wskaz
nik ilustruje stopień sfinansowania majątku trwałego przez stojące do
dyspozycji przedsiębiorstwa długookresowe kapitały (własne i obce). Minimalny
poziom wskaz
nika wynosi 100% (pełne pokrycie). Wyliczamy go z następującego
wzoru:
II stopień pokrycia w %
Kapitał stały x 100 %
Aktywa trwałe
W celu utrzymania równowagi finansowej przez przedsiębiorstwo niezbędne jest
pełne pokrycie majątku trwałego stabilnymi z
ródłami finansowania, które nie
wymagają szybkiego zwrotu. Stąd niższa wartość wskaz
nika niż 100% oznacza, iż
częściowo aktywa trwałe są finansowane krótkoterminowymi kapitałami obcymi, co
grozi napięciami w zachowaniu płynności finansowej firmy. Wymaga to bowiem
stałego odnawiania zobowiązań przez długi okres, w którym mogą występować nie
zawsze dające się przezwyciężyć trudności w jego poszukiwaniu.
11
Finanse przedsiębiorstw  materiały uzupełniające 4