Jerzy Klemba
Kl. III LzA


Bitwa o WielkÄ… BrytaniÄ™

W Historii II wojny światowej ogół intensywnych przygotowań obronnych oraz
bezpośrednich walk lotnictwa Brytyjskiego z hitlerowską Luftwaffe w okresie od
sierpnia do końca października 1940 roku, otrzymał nazwę "Bitwy o Anglię".
Niezwykle zacięte zmagania powietrzne nad południowymi terenami Anglii miały
istotne strategiczne znaczenie dla losów wojny. W wyniku bitwy o Wielką
Brytanię niepokonany dotychczas agresor został poraz pierwszy powstrzymany i
odparty. W zmaganiach tych liczący wkład w zwycięstwo wnieśli Polacy; dlatego
też polski udział w tej bitwie został szeroko opisany w wielu poblikacjach.



Sytuacja militarna Anglii po upadku Francji

Upadek Francji, na której obszarze walczył brytyjski korpus ekspedycyjny i
wiele jednostek lotniczych, wstrząsnął opinią publiczną, ponieważ francuski
potencjał militarny był powszechnie uważany za jeden z napotężniejszych na
świecie.
Sytuacja polityczno
militarna, jaka zaistniała w Europie po klęsce Francji,
spowodowała faktyczne osamotnienie Wielkiej Brytanii. Anglia stała się jedynym
państwem w Europie walczącym z Niemcami. Oddalona była w prawdzie od wojsk
niemieckich wodami kanału La Manche, ale to jej nie gwarantowało
bezpieczeństwa. Żaden rozsądny Brytyjczyk nie mógł bowiem w tych letnich
miesiącach 1940 roku mieć gwarancji, że hitlerowcy nie zaryzykują rozpoczęcia
inwazji. Toteż naród angielski przystąpił z determinacją do obrony ojczyzny.
Należy podkreślić, że Wielka Brytania znalazła się w niezmiernie trudnej
sytuacji militarnej po Dunkierce (operacja Dynamo). Wprawdzie ewakułowano 338
226 żołnierzy (w tym 26 175 Francuzów), ale cały sprzęt bojowy pozostał na
francuskim brzegu i znalazł się w rękach niemców. Podczas ofensywy niemieckiej
we Francji lotnictwo brytyjskie utraciło 959 samolotów, na ogólną liczbę 2691.
Straty wśród brytyjskich pilotów w walkach nad Francją, Belgią, Holandią i
kanałem La Manchewyniosły około 300 doświadczonych pilotów, których, niełatwo
było zastąpić nowymi kadrami.
Uszczerbek w sprzęcie lotniczym był jeszcze większy i stanowił jedną trzecią
całości lotnictwa myśliwskiego RAF.
Olbrzymie sukcesy odniesione przez Wermacht w pierwszym okresie drugiej wojny
światowej wpłynęły na zmianę stanowiska Stanów Zjednoczonych. Rząd USA zaczął
sobie zdawać sprawe z niebezpieczeństwa grożącego ze strony Niemiec. Wypadki
jakie rozegrały się w Euromie latem 1940 roku spowodowały, że Stany Zjednoczone
podjęły się dostaw broni dla Wielkiej Brytanii w zamian za bazy brytyjskie
(porozumienie z 2 września 1940 r.) oraz udostępniły jej informacje wojskowo

techniczne.
Mimo to Anglia po upadku Francji znalazła się w wyjątkowo trudnej sytuacji.
Została wypchnięta z kontynętu i poważnie osłabiona z militarnego punktu
widzenia. Pozostała w zasadzie bez sojuszników
sam na sam z Niemcami,
znajdującymi się u szczytu powodzenia. Sytuację Anglii uważano za
beznadziejnÄ….
Bezpośrednia groźba jaka zawisła nad Wyspami Brytyjskimi wpłynęła niewątpliwie
na umocnienie decyzji Churchilla kontynułowania wojny i przyczyniła się do
zespolenia sił narodu angielskiego oraz szybszej mobilizacji posiadanych
zasobów.



Siły i zadania Luftwaffe

Do wykonania samodzielnych zadań, a następnie wsparcia wojsk inwazyjnych w
operacji "Seelöwe" Luftwaffe wyznaczyÅ‚a trzy floty powietrzne. 2 flota
powietrzna , pod dowództwem feldmarszałka Alberta Kesselringa, została
rozmieszczona na lotniskach w północno
wschodniej Francji, w Belgii i
Holandii. Miała ona działać przede wszystkim nad południowo
zachodnim
wybrzeżem Anglii, włącznie z Londynem. 3 flota powietrzna dowodzona przez
feldmarszałka Hugona von Sperrlego, rozlokowana została w północno
zachodniej
Francji z zadaniem ataku powietrznego na południowo
zachodniÄ… AngliÄ™ (miasta
Southampton, Plymouth i Bristol). Wreszie 5 flota, na czele z generałem Hansem
Stumpffem, rozlokowana w Danii i Norwegii miała wspomagać akcje wyrzej
wymienionych flot i blokować bazę brytyjskiej marynarki wojennej w Scapa Flow,
rozpraszając wysiłki lotnictwa obrony wybrzeża.
Pozostałe dwie floty powietrzne (2 i 4)
strzegły wschodnich i południowych
granic Niemiec.
Co do liczebności lotnictwa skierowanego przeciwko Wielkiej Brytanii dane są
bardzo kontrowersyjne. Różne źródła podają sprzeczne liczby samolotów, jakimi
dysponowały te trzy floty. Na podstawie sprawozdania Generalnego Kwatermistrza
Luftwaffe na dzień 1 lipca 1940 roku wyznaczone do działań floty dysponowały
łączną liczbą 1937 samolotów, w tym 186 było w składzie 5 floty. We flotach
tych znajdowało się ok. 1253 pilotów.
Piloci Luftwaffe mieli również większe doświadczenie które zdobyli w walkach
nad Europą, ponad to byli oni niemal ślepo posłuszni nawet najbardziej
kontrowersyjnym rozkazom Hitlera.
Luftwaffe przodowała w tym czasie nie tylko pod względem liczby posiadanych
samolotów bojowych, ale również pod względem ich jakości. Osiągi i dane
techniczne samolotów niemieckich użytych nad Anglią przedstawia tabela Nr. 1.

Tabela nr.1
Dane techniczne samolotów myśliwskich Luftwaffe
Typ samolotu
załoga
Prędkość maks. (km/h)
Pułap
Zasięg (km)
Uzbrojenie

Udźwig bomb (kg)


Na wysokości (m)


Km-y
działka

Me
109 E
1
570
3750
10 450
660
4 X 7,9 mm

200
Me
110 C
2
510
5000
10 000
1 300
5 X 7,9 mm
2 X 20 mm
1 000
He
111 H
3
5
430
5000
7 350
3 500
6 X 7,9 mm

2 000
Ju
88 A
4
4
472
6000
8 235
2 730
3 X 7,9 mm
1 X 13 mm

3 000
Do
17 Z
4
410
5000
6 900
2 000
4 X 7,9 mm

1 000
Do
215 B
4
485
9 000
2 450
3 X 7,9 mm

1 000
Ju
87 B
2
320
7 000
1 000
3 X 7,9 mm

500

Skoncentrowane siły Luftwaffe miały w pierwszym etapie zniszczyć lotnictwo
brytyjski na lotniskach i w walkach powietrznych oraz stworzyć dogodne warunki
dka inwazji, zaÅ› w drugim etapie
przez bombardowanie najważniejszych obiektów
przemysłowych
załamać ekonomię przeciwnika.
31 lipca Reichsmarschall Hermann Göring ustaliÅ‚ ostatecznie, że obie floty (2
i 3) mają najpierw wypadami silnych grup myśliwskich, zwiększanych zależnie od
rozwoju sytuacji, zwalczyć lotnictwo brytyjskie oraz kierować swoje ataki w
pierwszych dniach na Londyn i jego okolice dla upozorowania wielkiej ofensywy
powietrznej. Göringowi chodziÅ‚o o tom, aby "wyciÄ…gnąć" samoloty myÅ›liwskie
przeciwnika nad kanał i tam je niszczyć. W tym wypadku straty byly by
efektywniejsze niż w walkach nad wyspą, gdzie piloci mieli duże szanse
uratowania siÄ™.
Naczelny dowódca Luftwaffe uważał też, że jednocześnie można i należy udeżać
na inne obiekty w Wielkiej Brytanii.



Organizacja obrony powietrznej Wielkiej Brytanii

Ogólny ststem obrony Wielkiej Brytanii opracowany już w obliczu inwazji
niemieckiej opierał się na połączeniu działań floty wojennej, sił powietznych
oraz sił lądowych broniących dostępu na wyspę na umocnionych pozycjach
obronnych. System ten przewidywał, że kluczowe znaczenie w tej bitwie będzie
miało lotnictwo. Oceniano, że dopuki Niemcom nie uda się zniszczyć lotnictwa
myśliwskiego RAF, dopóty ich lądowanie od strony morza ma nikłe ma nikłe szanse
powodzenia. Dlatego należało oczekiwać ze strony przeciwnika intensywnych
działań lotniczych. Dlatego najwiękrzą wagę w przygotowaniu obrony poświęcono
lotnictwu myśliwskiemu, którym dowodził marszałek Hugh Downing.
W systemie obronnym Anglii w lecie 1940 roku lotnictwo myśliwskie miało 708
samolotów i 1434 pilotów. W toku bitwy liczba samolotów została zwiękrzona do
960. Lotnictwo myśliwskie Wielkiej Brytanii opierało się na samolotach
dorównujących, a niekiedy przewyższających osiągami samoloty Luftwaffe (np.
Spitfire MkI i Hawker Hurricane MkI). Były to maszyny doskonałe jak na ówczesne
warunki. Miały podobne prędkości z myśliwcami, przewyrzszały ja jednak
zwrotnością i uzbrojeniem i prędkością wznoszenia.

Tabela nr.2
Dane techniczne samolotów myśliwskich RAF.
Typ samolotu
załoga
Prędkość maks. (km/h)
Pułap
Zasięg (km)
Uzbrojenie






Km-y
działka
Hawker Hurricane MkI
1
530
11 000
760
8 X 7,69 mm

Supermarine Spitfire MkI
1
580
10 360
925
8 X 7,69 mm

Bristol 142 M
Blenheim I
3
450
9 800
1 600
3 X 7,69 mm

Bristol
Beaufighter F MkI
2
517
9 382
1 880
6 X 7,69 mm
4 X 20 mm
B.P. Defiant MkI
2
480
9 200
740
4 X 7,69 mm


Przemysł Wielkiej Brytanii potrafił również znacznie przyspieszyć produkcję
tych samolotów.

Tabela nr.3
Produkcja samolotów myśliwskich w Angli i Niemczech podczas trwania bitwy.
MiesiÄ…c 1940 roku
Liczba wyprodukowanych samolotów


Wielka Brytania
Niemcy
lipiec
496
220
sierpień
476
173
wrzesień
467
218
październik
469
200
Razem
1 908
811

Środki wykrywania i naprowadzania były kluczem do zwycięstwa w tej bitwie.
Szczególne znaczenie dla służby obserwacyjno
meldunkowej miała radiolokacja.
Pozwalała ona wystarczająco wcześnie wykryć zbliżające się samoloty
niemieckie.






Zarys przebiegu bitwy

Hitler dał swoim armiom czas na przygotowania inwazyjne do 15 września 1940
roku. W tym okresie Luftwaffe miała stworzyć dogodne warunki realizacji
niemieckich planów. Rozpoczęła się największa w historii bitwa powietrzna.
Zgodnie z podziałem przyjętym przez brytyjskie Ministerstwo Lotnictwa bitwa o
AngliÄ™ dzieli siÄ™ na cztery fazy:
8.8
18.8.1940 r.
atakowanie lotnisk, portów i stacji radiolokacyjnych,
walki o zdobycie panowania w powietrzu;
19.8
5.9.1940 r.
atakowanie lotnisk i zakładów przemysłu wojennego,
atakowanie lotnictwa brytyjskiego w głębi wyspy;
6.9
5.10.1940 r.
bombardowanie dużych miast, a przede wszystkim Londynu i
okolic;
6.10
31.10.1940 r.
przejście lotnictwa bombowego do działań nocnych,
uderzenia bombowe na londyn i inne miasta. Natomiast w dzień działają nad
anglią samoloty myśliwskie niejednokrotnie uzbrojone w bomby.

Właściwa bitwa o Wielką Brytanię rozpoczęła się 8 sierpnia 1940
roku atakiem niemieckiego lotnictwa na brytyjski konwój morski oznaczony
kryptonimem CW
9. W rezultacie ataku 4 statki angielskie zostały zatopione, a
6 poważnie uszkodzonych (na ogólną liczbę 25). RAF stracił 19 samolotów
unieszkodliwiając 31 maszyn wroga, przeważnie Ju
87. W ciągu następnych 10
dni Niemcy dokonali następnych 25 nalotów na konwoje, porty i lotniska
nadbrzeżne.
W niektórych operacjach powietrznych uczestniczyło do 500 samolotów. Wszystki
te uderzenia nie dały jednak pożądanych wyników. Wbrew przekonaniom i
zapewnieniom Göringa straty floty brytyjskiej byÅ‚y niewielkie, a szkody w
bazach morskich i stacjach radiolokacyjnych dość szybko naprawiano. Luftwaffe w
tym okresie zdołała wyeliminować tylko jedną stację radiolokacyjną. Na dodatek,
mimo dużych zniszczeń Brytyjczykom udało się utrzymać więkrzość lotnisk w
stanie nadajÄ…cym siÄ™ do eksploatacji.
Dążenie do wództwa niemieckiego do zniszczenia możliwie jak największej ilości
angielskich samolotów wraz (z załogami) w powietrzu także nie zostało
zrealizowane. W początkowej fazie bitwy lotnictwo niemieckie straciło aż 450
samolotów, podczas gdy Brytyjczycy 153 myśliwce, przy czym znaczna część
pilotów (60) zdołała się uratować.
Takie straty musiały spowodować zmianę niemieckich planów.
Od 19 sierpnia do 5 września lotnictwo hitlerowskie dokonywała uderzeń na
lotniska angielskie i częściowo na niektóre obiekty przemysłu wojennego.
Głównym celem Luftwaffe stało się zniszczenie lotnictwa nieprzyjaciela. W tym
okresie bitwy bardzo ucierpiały zakłady w Southampton, w których produkowane
były samoloty Spitfire i zakłady w Brookland.
25 sierpnia zdarzył się wypadek szczególny który miał potem niebywałe skutki,
jeden z bombowców mający zbombardować zbiorniki paliwa nad Tamizą, utracił
oriętację, po drodze zrzucił swoje bomby na londyńskie City. W. Churchill
polecił przeprowadzić natychmiast uderzenie odwetowe: 81bombowców RAF
u
wystartowało jeszcze tej samej nocy nad Berlin.
Należyta organizacja obrony przeciwlotniczej i wysoka jakość brytyjskich
samolotów przyczyniła się w końcu do zadania Luftwaffe tak olbrzymich strat, że
Niemcy zrezygnowali ze zniszczenia lotnictwa brytyjskiego. Nastąpiła kolejna
korekta planu: hitlerowcy przystąpili do bombardowania ośrodków przemysłowych,
politycznych, administracyjnych i portów morskich.
Od 6 września do 5 października 1940 roku główne uderzenie lotnictwa
niemieckiego kierowano na Londyn i jego okolicę. Celem tych nalotów obok
wywołania paniki wśród ludności, było było osłabienie obrony powietrznej
najważniejszych obiektów na wyspy.
Zakładano, że zmusi się tym brytyjskie dywizjony do przebywania w powietrzu,
gdzie zada siÄ™ im niepowetowane straty.
7 września ponad 300 bombowców pod osłoną 600 myśliwców w dzień bombardowało
gęsto zaludnione dzielnice Londynu. Te same obiekty były ponownie atakowane w
nocy przez 250 bombowców. Lotnictwo niemieckie, dążąc do rozstrzygnięcia,
rzuciło na szalę swoje wszystkie, poważnie już uszczuplone rezerwy. Od 7
września do 5 października dokonało ono 30 nalotów, tracąc jednak w tym czasie
863 samoloty.
Momentem przełomowym w bitwie o Wielką Brytanię był dzień 15 września. W dniu
tym Luftwaffe dokonała zmasowanego nalotu na Londyn. Ogółem w ciągu doby
lotnictwo niemieckie wykonało ok. 1000 lotów bojowych. Mimo to brytyjskie
lotnictwo myśliwskie i artyleria przeciwlotnicza zestrzeliły w sumie ok. 80
samolotów niemieckich i drugie tyle uszkodziło, tracąc przy tym 26 samolotów.
Od tej pory niemieckie naloty stały się coraz mniej intensywne. I chociarz
dzienne naloty trwały jeszcze do 31 października, to jednak zmniejszył się ich
rozmach. Były one dokonywane przeważnie bez udziału bombowcówm, które
zastąpiono myśliwcami zabierającymi na pokład bomby.
Od 6 października Londyn i inne miasta angielskie bombardowano przeważnie w
nocy. W listopadzie Niemcy przeprowadzili naloty na ważniejsze obiekty
przemysłowe Anglii taki jak: Coventry, Birmingham, Sheffield, Manchester,
Bristol, Glasgow, Hume i Belfast. Szczególnie silnie bombardowano Coventry i
Londyn.
Dzień 31 października przyjmuje się za datę zakończenia bitwy o Anglię. Wielka
Brytani utrzymała się jako ważny czynnik strategiczny na zachodzie Europy. I
choć bombardowania nocne trwały ze znacznym natężeniem do połowy 1941 roku,
powodując ogromne straty wśród ludności cywilnej i urządzeń przemysłowych, to
jednak nie miało to większego znaczenia dla losów wojny niemiecko

brytyjskiej.



Udział Polaków w bitwie o Anglię

W tyh dramatycznych wydarzeniach nie zabrakło, jak wiadomo Polaków. Polscy
piloci myśliwscy wzięli udział w tej bitwi, a pierwszym polakiem który strącił
nieprzyjacielski samolot na Angielskim niebie był por. Antoni Ostowicz, było to
19 lipca 1940 roku na długo przed rozpoczęciem bitwy o Anglię.
15 sierpnia 1940 roku rozpoczął działania bojowe dywizjon 302 w składzie 12
grupy myśliwskiej, a 31b sierpnia
sławny dywizjon 303 w składzie 11 grupy.
Najwięcej zwycięstw polskie dywizjony myśliwskie miały we wrześniu. Tylko 7, 11
i 15 września dywizjon 303 zestrzelił 46 samolotów nieprzyjaciela, ze stratą 4
własnych.
W dniu olbrzymiego wysiłku Luftwaffe
27 września
kiedy przeciwko Londynowi
i innym miastom Niemcy rzucili setki samolotów, 303 dywizjon w pierwszym locie
bojowym zestrzelił 13 samolotów, a w drugim
3, tracąc 2 pilotów. Od tej pory
liczba zestrzeleń przekroczyła setkę.
Ogólne rezultaty działan polskich pilotów myśliwskich w ciągu całej bitwy
przedstawiają się następująco:
dywizjon 302 zestrzelił 16 samolotów, 10 prawdopodobnie, 1 uszkodził;
dywizjon 303 zestrzelił 110 samolotów, 9 prawdopodobnie, 6 uszkodził;
W sumie daje to imponującą liczbę 203 samolotów zestrzelonych, co stanowi 11,7%
ogólnej liczby zestrzeleń podczas bitwy o Anglię.



Wyniki i znaczenie bitwy

Bitwa o Wielką Brytanię zakończyła się klęską hitlerowskiej Luftwaffe. W
czasie jej trwania zniszczono 1733 samoloty niemieckie, przy czym brytyjskie
lotnictwo myśliwskie zestrzeliło 1437, artyleria przeciwlotnicza
273, a
przeciwlotnicze karabiny maszynowe
23 samoloty nieprzyjaciela.
Natomiast natomiast straty RAF wyniosły: 915 samolotów zniszczonych i 643
uszkodzonych; 515 pilotów poległo. W wyniku bombardowań lotnictwa niemieckiego
do końca 1941 roku poległo 44 tys. Ludzi a 50 tys. Ludzi odniosło ciężkie rany.
Wprawdzie Niemcy zdoÅ‚ali zburzyć ponad milion domów, ale lotnictwu Göringa nie
udało się zadać poważniejszych strat przemysłowi Wielkiej Brytanii.
Niszczenie miast i ośrodków przemysłowych oraz masowe zabijanie ludności
cywilnej sprawiły, że opór narodu angielskiego jeszcze bardziej się umocnił.
Bitwa spowodował też duże wyniszczenie kadry doświadczonych pilotów Luftwaffe,
straty której nie udało się później zrekompensować. Później pomimo wzrastającej
liczby produkowanych samolotów, ciągle odczówano brak dobrze przygotowanego do
działań personelu latającego.
Bitwa o Anglię dowodzi, iż skutki bombardowania lotniczego, jeśli nie są
natychmiast wykorzystywane przez inne rodzaje sił zbrojnych, szczególnie przez
wojska lądowe, nie mają tak dużego znaczenia, jak się przed wojną wielu
teoretykom wydawało.
W historii zmagań narodów Europy z hitlerowskimi Niemcami w czasie II wojny
światowej bitwa o Wielką Brytanię zajmuje bardzo istotne miejsce. Porażka nad
Anglią niemieckiego lotnictwa, duże straty; wszystko to miało nie tylko
materialny, ale
a może i przede wszystkim
psychologiczny. Znalazła się
nareszcie siła, która oparła się "niezwyciężonym" siłom zbrojnym III Rzeszy.
Niemcy ponieśli pierwszą o znaczeniu strategicznym porażkę w drugiej wojnie
światowej. Wydaje się jednak, że to nowocześnie zorganizowany system obrony
powietrznej w Anglii, właściwie wykorzystane najnowsze osiągnięcia techniki
wojskowej (radiolokacja), świetne wyszkolenie i talent lotników Wspólnoty
Brytyjskiej, Polaków i Czechów były zasadniczym czynnikiem załamania
niemieckiej inwazji powietrznej.
J. Fuller (angielski generał) uważał, że bitwa o Wielką Brytanię była swoistym
"środkiem ciężkości" II wojny światowej, niezrealizowanie przez Niemców inwazji
na Wyspy Brytyjskie było początkiem zmierzchu Hitlera.






















Bibliografia

B. Gunston
"Aircraft Armament"

W. Król
"Zarys działań polskiego lotnictwa w Wielkiej Brytanii 1940 - 1945"

J. Joakiel
"Udział polaków w bitwie o Anglię"

Cz. Krzemiński
"Bitwa powietrzna o Wielką Brytanię i udział w niej polskich
jednostek lotniczych"

Z. Jankiewicz
"Powstanie i upadek Luftwaffe"

G. Douhet
"Panowanie w powietrzu"

S. Czmur
"Wykorzystanie lotnictwa w morskich i powietrznych operacjach
desantowych w okresie II wojny światowej"

H. Guderjan
"Wspomnienia żołnierza"

Sz. Pilecki
"Samoloty bojowe 1910
1961"

D. Proektor
"Wojna w Europie 1939
1941"