Mikrobiologia

TKANKA NABŁONKOWA
Grupa tkanek, która pokrywa powierzchnie, wyściela wszystkie jamy i kanały ciała.
Pełni następujące funkcje:
- pokrywowo- ochroną (np. naskórek)
- wydzielniczą (np. gruczoły)
- resorpcyjną (np. nabłonek jelita)
- barierową (np. śródbłonek, nabłonek pęcherzyków płucnych)
- czuciową ( np. nabłonek węchowy, kubki smakowe)

Cechy tkanki nabłonkowej:
Zbudowana jest z komórek ściśle do siebie przylegających i małej ilości substancji międzykomórkowej (błony podstawnej). Tkanka nie jest unaczyniona!!!
Błona podstawna:
- tworzy granicę między tkanką nabłonkową a innymi tkankami (najczęściej tkanką łączną)
- zbudowana jest z 3 warstw:
� blaszki jasnej (glikoproteidy, laminina, entaktyna, fibronektyna)
� blaszki gęstej (kolagen typu IV)
� blaszki siateczkowatej (kolagen typu III, VII)
Funkcja:
- barierowa
- wymiana produktów metabolicznych
- różnicowanie się komórek nabłonkowych

Klasyfikacja tkanki nabłonkowej:
1. ze względu na kształt komórek:
- płaski- wydłużone jądra komórkowe (endothelium, mezothelium, pęcherzyki płucne)
- sześcienny (wysokość= szerokość= głębokość)- centralnie położone jądra komórkowe (cewki nerkowe, oskrzeliki oddechowe, jajnik)
- walcowaty- wysokość kom. jest 2,5 razy większa niż ich szerokość (jajowód, żołądek, jelito cienkie i grube).
2. Ze względu na liczbę warstw:
- jednowarstwowy- wielonarządowy- wszystkie komórki kontaktują się z błoną podstawną
� nabłonek urzęsiony (układ oddechowy)
� nabłonek przejściowy (układ moczowy)
- wielowarstwowy- wiele warstw komórek, lecz tylko warstwa podstawna kontaktuje się z błoną podstawną
� nabłonek wielowarstwowy płaski- nierogowaciejący (przełyk)
� rogowaciejący (naskórek)


MIKROKOSMKI
- palczaste wypustki cytoplazmy pokryte błoną komórkową długości około 2�m i średnicy 0,1�m
- zwiększają powierzchnię komórki (brzeżek szczoteczkowy około 30x)

Streocylia- mikrokosmki o długości 10�m występują w kanale najądrza.

Rzęski- wypustki cytoplazmatyczne o długości 7-10�m i średnicy 0,2�m. pokryte są błoną komórkową a wewnątrz zawierają aparat ruchowy- aksonem. Występują w drogach oddechowych i w jajowodzie. Mogą występować pojedynczo lub w niewielkich grucpach (brzeżek migawkowy).

Gruczoły:
- zewnątrzwydzielnicze:
� układ przewodów wyprowadzających
� kształt odcinków wydzielniczych
� rodzaj wydzieliny
� mechanizm wydzielania
- wewnątrzwydzielnicze

Typy wydzielania:
- wydzielanie egzokrynowe:
� merokrynowe- komórki zewnątrzwydzielnicze trzustki
� apokryfowe- gruczoł mlekowy
� holokrynowe- gruczoł łojowy
- wydzielanie endokrynowe

TKANKA ŁĄCZNA
- rozpowszechniona w całym organizmie
- występują pod różnymi postaciami tj. obejmuje wiele typów tej tkanki pełniąc róże funkcje
- różne typy tkanki łącznej wykazują wspólne cechy:
� pochodzenie z mezenchymy lub komórek szpiku kostnego
� znaczą przewagę ilościową istoty pozakomórkowej (macierzy) nad komórkami

Klasyfikacja komórki:
- komórki stałe- fibroblasty i ich odpowiedniki (chondroblasty, osteoblasty, komórki siateczki, odontoblasty)
- komórki pochodzenia szpikowego- makrofagi (histiocyty, komórki Browicza- Kupffera, osteoklasty, mikroglej), komórki plazmatyczne (plazmocyty), komórki tuczne (heparynocyty, mastocyty).
- komórki krwiopochodne (napływowe)- neutrofile, eozynofile, bazofile, limfocyty, erytrocyty.

Skład macierzy (istoty pozakomórkowej):
- włókna kolagenowe
- włókna sprężyste (elastyczne)
- substancja podstawowa: proteoglikany (glikozaminoglikany) i glikoproteiny

WŁÓKNA KOLAGENOWE
- występują w pęczkach
- są bardzo odporne na rozciąganie i rozerwanie
- w mikroskopie elektronowym wykazują poprzeczne prążkowanie
- zbudowane z białka kolagenu: produkowane głównie przez fibroblasty
- podstawowa jednostka budowy to tropokolagen, złożony z 3 łańcuchów białkowych
- wyróżniamy kilkanaście typów kolagenu np. typ I i III znajdują się m. in. w skórze, typ II w chrząstce szklistej.

WŁÓKNA ELASTYCZNE
- występują pojedynczo, tworząc sieć lub błony (np. błona elastyczna w aorcie)
- mogą zwiększać swoją długość o 150%
- zbudowane z białka elastyny i mikrofibryli
- elastyna jest produkowana przez fibroblasty i komórki mięśniowe gładkie (np. błony elastyczne).

SUBSTANCJA PODSTAWOWA TKANKI ŁĄCZNEJ
- wypełnia przestrzeń między komórkami i włóknami
- zbudowane z proteoglikanów i glikoproteidów
- produkowane przez fibroblasty
- zmiany w jej strukturze to przyczyna licznych chorób zwanych kolagenozami

FIBROBLASTY
- posiadają ostre wypustki
- jądro z wyraźnym jąderkiem i rozproszoną chromatyną
- duża ilość RER, dobrze rozwinięty aparat Golgiego
- liczne mikrotubule odpowiadają za wydłużony kształt komórki
- ich spoczynkowa forma to fibrocyty
- czynność ich jest regulowana m. in. hormonalnie (hormon wzrostu działa pobudzająco a hormony sterydowe- hamująco).

MAKROFAGI
- pochodzą z komórki macierzystej szpiku
- cechuje je zdolność fagocytozy
- wydzielają wiele związków m. in. enzymy lizosomalne, interferon, prostaglandyny, cytokiny (biorą udział w reakcji immunologicznej)
- należą do układu fagocytów jednojądrowych tzw. MPS.


Układ fagocytów jednojądrzastych
Komórki Umiejscowienie
Komórki macierzyste
Promonocyty
Monocyty
Makrofagi Szpik kostny
Szpik kostny
Szpik kostny, krwioobieg
Tkanka łączna (histiocyty)
Wątroba (komórki Browicza- Kupffera)
Płuca (makrofagi wolne i osiadłe)
Węzły chłonne (makrofagi wolne i osiadłe)
Szpik kostny (makrofagi)
Jamy surowicze (makrofagi opłucnowe i otrzewnowe)
Kości (osteoklasty?)
Układ nerwowy (komórki mikroglejowe?)

KOMÓRKI TUCZNE
- pochodzą z komórki macierzystej szpiku
- występują we wszystkich tkankach, gdzie towarzyszą naczyniom krwionośnym
- posiadają liczne ziarnistości z mediatorami reakcji alergicznej (np. histamina, heparyna), które mogą wywołać obrzęk, ból, wzrost temperatury (katar sienny, pokrzywka, astma oskrzelowa atopowa, wstrząs anafilaktyczny)
- reakcja alergiczna zawsze zachodzi w obecności immunoglobuliny E (IgE).

KOMÓRKI PLAZMATYCZNE
- chromatyna w jądrze ma układ szprychowaty
- dobrze rozbudowane RER, trzyjądrowo zlokalizowany aparat Golgiego i centriole
- licznie wystepują w układzie limfatycznym oraz w błonie śluzowej przewodu pokarmowego
- powstają z limfocytów B i produkują przeciwciała

TKANKA TŁUSZCZOWA ŻÓŁTA
- komórki o kształcie sygnetu- duża kropla tłuszczowa otoczona przez wąski rąbek cytoplazmy z jądrem komórkowym (i organellami komórkowymi) średnicy komórek
25-250�m.
Funkcja: magazyn energii, izolator termiczny, amortyzacja urazów mechanicznych. Występuje w tkance podskórnej, otacza nerki, naczynia krwionośne.

TKANKA TŁUSZCZOWA BRUNATNA
- komórki o średnicy 20-40�m, centralnie położone jądro komórkowe,
- w cytoplazmie liczne, drobne krople lipidowe i mitochondria z dobrze wykształconymi grzebieniami.
Funkcja: termoregulacja ustroju (produkcja ciepła).
Występuje u noworodków i małych dzieci, u dorosłych niewiele (w śródpiersiu, w dołach pachowych).


CHRZĄSTKI
Zbudowane z komórek i substancji międzykomórkowej, otoczone ochrzęstną (wyjątek- powierzchnie stawowe)
-tkanka łączna zwarta o utkaniu nieregularnym, bogato unaczyniona
Chrząstki nie są unaczynione!!!!
Odżywanie komórek następuje przez dyfuzję z naczyń ochrzęstnej lub z płynu stawowego.

Wyróżniamy 3 typy chrząstek:
- szklista
- sprężysta
- włóknista

CHRZĄSTKA SZKLISTA
- występuje w modelach chrzęstnych kości długich i tchawicy
- zbudowana z chondrocytów występujących w grupach izogenicznych i substancji międzykomórkowej
- jednostką strukturalną jest terytorium chrzęstne tzw. chondron. Jest to grupa izogeniczna i otaczające ją: torebka, pole wewnętrzne i zewnętrzne.
- substancja międzykomórkowa zbudowana jest z proteoglikanów bogatych w siarczany chondroityny i keratyny oraz z kolagenu typu II.

CHRZĄTKA SPRĘŻYSTA
Mniej komórek w grupie izogenicznej (2-3), w substancji międzykomórkowej występuje gęsta siatka włókien sprężystych. Wykazuje dużą elastyczność. Buduje: małżowinę uszną, trąbkę słuchową, nagłośnię.

CHRZĄSTKA WŁÓKNITSA
Substancja międzykomórkowa jest wypełniona pęczkami włókien kolagenowych (kolagen typu I). Między pęczkami kolagenu leżą, raczej pojedynczo chondrocyty.
Występuje w: spojeniu łonowym, krążkach międzykręgowych, miejscach przyczepu ścięgien i wiązadeł do kości.

TKANKA KOSTNA
Podział:
1. Płodowa
- występowanie: w czasie rozwoju w życiu płodowym, w organizmach dojrzałych: szwy kostne, błędnik ucha wewnętrznego, w przebiegu chorób np. osteoporoza
- budowa: grube pęczki włókien kolagenowych o nieregularnym przebiegu
- cechuje je mała wytrzymałość mechaniczna
2. Dojrzała
a) zwarta- kortykalna (tworzy kości długie, zewnętrzna warstwa nasad kości długich, pokrycie wszystkich kości płaskich)
b) gąbczasta ( nasady kości długich, wnętrze kości krótkich i płaskich)

Kość kortykalna





blaszki generalne wewn. (szpik) blaszki generalne zewn. (okostna)



Kość gąbczasta
- zbudowana z blaszek uformowanych w beleczki, przebiegające w różnych kierunkach i tworząc sieć
- między beleczkami znajduje się szpik kostny
- jednostka architektoniczna: pakiet beleczkowy

KOMÓRKI KOŚCI
- osteoklasty- makrofagi kości- odpowiedzialne za niszczenie kości
- osteoprogenitory- mogą się różnicować w osteoblasty lub chondroblasty
- osteoblasty- komórki kościotwórcze, biorą udział w produkcji macierzy kości, w procesie mineralizacji, ich aktywność pobudza parathormon, hormon wzrostu, hormon tarczycy a hamują- kortykosteroidy.
- osteocyty- najliczniejsze w dojrzałej kości, leżą w jamkach kostnych, nie produkują substancji międzykomórkowej
- komórki powierzchni kostnej- leżą między tkanką kostną a naczyniami krwionośnymi, są wrażliwe na działanie hormonów: parathormonu i kalcytoniny.