Chudzicka 30/5/05 11:05 Page 322
Bejtar
Piotr Gontarczyk
Trumpeldorczycy
czyli Żydowski narodowy radykalizm
Notatka z archiwum polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych
w sprawie Żydowskiej organizacji narodowo-radykalnej
Trzy lata po utworzeniu przez Romana Dmowskiego i Zygmunta Balickiego Ligi
1
Narodowej, a siedem przez wydaniem MyĘli nowoczesnego Polaka znany myĘliciel
2
Żydowski Teodor Herzl opublikowa" Der Judensstaat (Pał
stwo Å»ydowskie) b´dÄ…ce
kamieniem w´gielnym nowoczesnego Å»ydowskiego nacjonalizmu (syjonizmu). Gdy na
poczÄ…tku lat dwudziestych we W"oszech i w Niemczech sfrustrowani kombatanci Wielkiej
Wojny tworzyli partie faszystowskie, inny kombatant, W"odzimierz ÚabotyÅ‚
ski z by"ego
Legionu Úydowskiego walczÄ…cego u boku Brytyjczyków przeciw Turkom, wyg"asza"
wyk"ady, które sta"y si´ poczÄ…tkiem nowego nurtu w Å»ydowskim ruchu narodowym:
syjonizmu-rewizjonizmu. Jedną z najwaŻniejszych organizacji rewizjonizmu by"  Brith
Trumpeldor ( ZwiÄ…zek Trumpeldora ), majÄ…cy za zadanie wychowaç zupe"nie nowy typ
Úyda. Cz"onkowie  Bejtaru wychowywali si´ w duchu legionizmu, dyscypliny i
poĘwi´cenia; pozdrawiali si´ wyciÄ…gni´tÄ… w rzymskim pozdrowieniu prawicÄ… i okrzykiem
 Tel Haj! na czeĘç miejsca bohaterskiej Ęmierci wzorca wszystkich  Bejtarim  Józefa
Trumpeldora. Podstawowymi elementami ideologii  Bejtaru by"o pał
stwo (Żydowskie),
korporacjonizm i uwielbienie dla swego  genialnego wodza W"odzimierza
3
ÚabotyÅ‚
skiego.
W 1928 r. w Polsce powstaje Stronnictwo Narodowe, a polska nacjonalistyczna
m"odzieÅ» skupiona w Obozie Wielkiej Polski formuje swoje pierwsze umundurowane sekcje.
W tym samym roku  Bejtar wprowadza w swych szeregach brÄ…zowe koszule. W 1934 r.
powstaje Obóz Narodowo-Radykalny  wyraz buntu m"odych nacjonalistów przeciw
 starym politykom Narodowej Demokracji. Niewiele miesi´cy póęniej W"odzimierz
ÚabotyÅ‚
ski ostatecznie zrywa ze ÂwiatowÄ… OrganizacjÄ… SyjonistycznÄ… rozpoczynajÄ…c
tworzenie radykalnej ( rewizjonistycznej ) Nowej Organizacji Syjonistycznej.  Brith
Trumpeldor liczy wówczas ponad 40 tys. cz"onków. Jest najsilniejszym ruchem naro-
dowo-radykalnym w Polsce.
Skutki II wojny Ęwiatowej (w tym przede wszystkim tragedia europejskich
Úydów) spowodowa"y przewartoĘciowanie wielu poglÄ…dów i ocen. CieÅ‚
holocaustu pad"
na ca"Ä… histori´ najnowszÄ… Europy.  Bejtar  jeszcze przed wojnÄ… utoÅ»samiany przez
lewic´ z Å»ydowskÄ… odmianÄ… faszyzmu  sta" si´ w historii Polski niewygodny i niemal
zapomniany. Nie powsta"a na jego temat Żadna ksiąŻka, Żaden wartoĘciowy artyku". Na
322
Glaukopis nr 2/3-2005
Chudzicka 30/5/05 11:05 Page 323
odwrotnA stronA medalU
Zachodzie, szczególnie w Stanach Zjednoczonych,  Brith Trumpeldor czasem przed-
stawia si´ jako organizacj´ skautowÄ…. Czy zasadnie?
PoniŻsza notatka pochodzi z Archiwum Akt Nowych, z zespo"u Ministerstwo
Spraw Zagranicznych. Nie wiadomo na pewno, kto jÄ… napisa". Tylko z kontekstu innych
dokumentów znajdujÄ…cych si´ w tej i sÄ…siednich teczkach moÅ»na wysnuç wniosek, Å»e do
MSZ trafi"a ona jako informacja z MSW majÄ…ca pomóc polskiej dyplomacji zajÄ…ç
odpowiednie stanowisko wobec róŻnorodnych inicjatyw kierowanych do polskich
ambasad i konsulatów przez przedstawicieli ruchu rewizjonistycznego. Stanowi"a ona
krótkie, systematyczne podsumowanie wiedzy polskich w"adz na temat  Bejtaru ,
pochodzÄ…ce z listopada 1936 r.
Stowarzyszenie M"odzieÅ»y Úydowskiej im. [Józefa] Trumpeldora
M
Ú
i
[
T
w Polsce  Brith Trumpeldor (Bejtar).
P

B
T
(
Krótki Zarys Dziejów Bejtaru.
W listopadzie w roku 1923 odwiedzi" W"odzimierz ÚabotyÅ‚
ski Ryg´,
gdzie wyg"osi" seri´ odczytów o programie grupy aktywistów, która powsta"a
3
z jego inicjatywy. W wyniku tych odwiedzin oraz odczytów o sytuacji w
syjonięmie powsta"a w Rydze pierwsza na Ęwiecie grupa Brit Trumpeldoru,
4
liczÄ…ca 23 ludzi. Do roku 1927 org.[anizacja] Brith Trumpeldor rozwija"a swÄ…
dzia"alnoĘç tylko na ¸otwie. PoczÄ…wszy od koÅ‚
ca 1927 r. zaczynajÄ… powstawaç
oddzia"y organizacji w Palestynie, Austrii, Niemczech, Litwie. Do roku 1928
siedzibÄ… Komendy Âwiatowej by"a Ryga.
W roku 1929 odby"a si´ w Warszawie pierwsza narada kierowników
Brith Trumpeldoru z udzia"em W". ÚabotyÅ‚
skiego. Narada powo"uje do Życia
Komend´ ÂwiatowÄ… w sk"adzie: A.[ron] Propes, A.[ron] DyseÅ‚
czyk, dr. J.[akób  sic!]
Hoffman, B.[eniamin] Lubecki.
W roku 1931 odbywa si´ pierwszy zjazd Ęwiatowy w GdaÅ‚
sku. W zjeędzie
uczestniczy"o 87 delegacyj, reprezentujÄ…cych 21 organizacji krajowych, a
liczących 556 oddzia"ów z liczbą cz"onków 22.342. Zjazd wybra" jednomyĘlnie
naczelnym Wodzem Bejtaru W". ÚabotyÅ‚
skiego i wybra" Komend´ ÂwiatowÄ… w
sk"adzie: A. Propes, A. Dyseł
czyk, J[eremiahu] Halperin, M. Jehelson, B. Lubecki,
H. Lewi, N. Michlin, R. Rozew, A. Sznoursen.
W roku 1935 odby" si´ drugi zjazd Âwiatowy Brith Trumpeldoru w
Krakowie z udzia"em 286 delegowanych, reprezentujÄ…cych 28 organizacyj kra-
jowych z liczbą cz"onków 52.456.
Organizacja Brith Trumpeldor w Polsce.
5
Dzia"alnoĘç organizacji Brith Trumpeldor datuje si´ od 1929 r.
Rozwój organizacji w cyfrach przedstawia si´ nast´pujÄ…co:
w 1929 r. by"o w Polsce 72 oddzia"y z liczbą cz"onków przesz"o 4 tysiące.
w 1931 r. by"o w Polsce 453 oddzia"y z liczbÄ… cz"onków oko"o 16 tysi´cy
w 1933 r. by"o w Polsce 5505 oddzia"ów z liczbą cz"onków 33.422
(w tym"63% m"odzieÄ™y m´skiej, 37 m"odzieÄ™ Ä™eÅ‚
skiej.)
323
Chudzicka 30/5/05 11:05 Page 324
Bejtar
w 1936 r. by"o w Polsce 737 oddzia"ów"z liczbą cz"onkóów przesz"o 40. tys.
Organizacja Brith Trumpeldor w Polsce zalegalizowana zosta"a przez w"adze
pod nazwÄ… STOWARZYSZENIE M¸ODZIEÚY ÚYDOWSKIEJ IM. TRUMPELDORA W POLSCE
(Brith Trumpeldor  Bejtar), zarejestrowane pod BS.11 3/814 w dniu 16 marca 1936 r.
Ideologia Bejtaru.
M"odzieÅ» Å»ydowska poĘwi´ca si´ jedynie s"uÅ»bie dla syjonizmu, pod
którym rozumie odbudow´ paÅ‚
stwa Żydowskiego w Palestynie pod obu stronach
Jordanu.
Dopóki pał
stwo Żydowskie nie zosta"o utworzone, m"odzieŻ nie moŻe
zajmowaç si´ jakiemikolwiek teoriami socjalnymi lub politycznymi, a powinna
6
wszystko poĘwi´ciç idei syjonizmu.
Wychodząc z za"oŻenia tego zwalcza Brith Trumpeldor wszystkie orga-
nizacje m"odzieŻy, które są wrogie syjonizmowi, a które odrywają m"odzieŻ od
domu, rodziny i tradycji i szerzą idee antypał
stwowe wĘród m"odzieŻy.
Brith Trumpeldor zwalcza teŻ m"odzieŻ syjonistyczną, która obok
syjonizmu wyznaje idea"y socjalistyczne.
Drogi Wychowawcze Brith Trumpeldoru.
Organizacje Brith Trumpeldor wychowuje m"odzieÅ» swÄ… przez stoso-
wanie nast´pujÄ…cych zasad:
a) Legionizm. W g"´bokim przeĘwiadczeniu, utwierdzonym przez poznanie
dziejów walk niepodleg"oĘciowych Polski, Że bez legionu Żydowskiego
niemoŻliwym jest odzyskanie Pał
stwa, organizacja wychowuje swojÄ… m"odzieÅ» w
duchu gotowoĘci wstąpienia do legionu Żydowskiego oraz przysposabia ją do
tego fizycznie. Wspomnieç naleÅ»y, Å»e w latach 1931 1934 cz"onkowie Brith
Trumpeldoru w Polsce çwiczyli w oddzia"ach P[rzysposobienia] W[ojskowego]. W
7
ostatnich latach utracili oni moÅ»noĘç çwiczenia w oddzia"ach P. W.
b) Dyscyplina. Ze struktury organizacyjnej Bejtaru wynika, Że praca
organizacji Brith Trumpeldor oparta jest na dyscyplinie i hierarchji. Zasady
te wpajane sÄ… m"odszym cz"onkom przez wychowanie ich w duchu skautowym,
starszym zaĘ przez rozwijanie poczucia dyscypliny.
c) Wychowanie obywatelskie. Brith Trumpeldor g"osi zasad´, Å»e tylko
ten moÅ»e si´ staç dobrym obywatelem w swym przysz"ym PaÅ‚
stwie, kto sumien-
nie spe"nia swe obowiązki obywatelskie w swej obecnej ojczyęnie.
d) Wychowanie kulturalne. W organizacjach Brith Trumpeldor cz"onko-
wie uczÄ… si´ j´zyka hebrajskiego, historii polskiej, historii Úydów, geografii
Palestyny i nauki o Polsce wspó"czesnej.
Zarząd G"ówny Org.[anizacji] Brith Trumpeldor w Polsce wydaje w
ostatnich latach (z przerwami w miesiÄ…cach letnich) dwutygodnik p.[od]
n.[azwą] Hamedina (Pał
stwo). Oprócz tego wydawane sÄ… przez t´ organizacj´
ksiÄ…Å»ki i czasopisma, poĘwi´cone sprawom wychowawczym i fachowym w j´z. pol-
skim, hebrajskim i Żydowskim.
e) Wychowanie sportowe. WielkÄ… pomocÄ… w pracy sportowej Brith
Trumpeldor w Polsce sÄ… kolonie letnie. W r. 1936 zorganizowano w Polsce 70
kolonij z udzia"em oko"o 3.500 m"odzieŻy rewizjonistycznej.
324
Glaukopis nr 2/3-2005
Chudzicka 30/5/05 11:05 Page 325
odwrotnA stronA medalU
Komenda Ęwiatowa Brith Trumpeldoru prowadzi równieÅ» prac´ szkolenia
morskiego m"odzieÅ»y. Komenda za"oÅ»y"a Szko"´ MorskÄ… w Civita-Vecchia we
W"oszech, która pozostaje pod kontrolą w"asnego ministerstwa marynarki oraz
pod kierunkiem oficerów w"oskich. Szko"a ma do swej dyspozycji statek pod
8
nazwÄ…  SARA , stanowiÄ…cy w"asnoĘç Komendy Âwiatowej.
W posiadaniu komendy Ęwiatowej jest równieÅ» drugi statek na ¸otwie p.[od]
9
n.[azwą]  TEODOR HERZEL , na którym szkolonych jest 28 marynarzy. W szkole
morskiej w Civita Vecchia znaczny odsetek uczni stanowiÄ… cz"onkowie Brith
Trumpeldoru z Polski.
f) Kszta"towanie charakteru  osiÄ…gane jest przez pogadanki oraz
stosowanie w Życiu codziennym zasad rycerskoĘci, czci dla kobiet, doros"ych itp.
g) Plugot-Awoda. Cz"onek Brith Trumpeldoru, który przyjeŻdŻa do
Palestyny, obowiązany jest do 2-letniej s"uŻby w grupach pracy (Plugot-
Awoda), rozrzuconych po koloniach w ca"ym kraju. W czasie tej s"uŻby zmobi-
lizowany Bejtarczyk wykonuje na mocy rozkazu wszelkie swe prace i w ciÄ…gu
tego okresu Życie jego jest regulowane przez kierownictwo kolonii.
h) Wyszkolenie zawodowe. Osiągane jest ono przez zak"adanie szkó" rol-
niczych, rzemieĘlniczych i in.[nych] Wyszkolenie zawodowe org. Brith
Trumpeld[o]r w Polsce jest prowadzone na wzór innych organizacji
m"odzieŻowych syjonistycznych, tj. w grupach t.zw. Hachszary.
i) Imigracja do Palestyny. Wed"ug obowiązujących przepisów Ogólnej
Organizacji Syjonistycznej obowiązany jest kaŻdy kandydat na emigranta do
Palestyny odbyç kurs dwuletniej Hachszary (przysposobienia fizycznego i
zawodowego). W koł
cu r. 1935 na Hachszarze Brith Trumpeldor znajdowa"o si´
przesz"o 1.200 osób. Procent certyfikatów, przydzielonych przez Organizacj´
Syjonistyczną by" zawsze znaczenie mniejszy od faktycznie naleŻnego. W lat-
ach 1934 35 przydzielono Brith Trumpeldor zaledwie 239 certyfikatów, dzi´ki
10
czemu wyjecha"o do Palestyny 239 osób.
Na skutek okólnika, wydanego przez Komend´ ÂwiatowÄ… Brith
Trumpeldor, w którym zapowiedziane by"y starania o certyfikaty poza
Organizacją Syjonistyczną (acz drogą legalną, t.j. za poĘrednictwem pracodaw-
11
ców palestył
skich). Agencja Úydowska pozbawi"a Brith Trumpeldor w koÅ‚
cu
1933 r. prawa do certyfikatów na przeciąg 1 pó"rocza.
W r. 1936 cz"onkowie Brith Trumpeldor nie otrzymali w ogóle certy-
fikatów do Palestyny z powodu wystąpienia Związku Syjonistów Rewizjonistów
z Ogólnej Organizacji Syjonistycznej i utworzenia w"asnej N.O.S.
Uwagi ogólne
Uzasadnienie nazwy Stowarzyszenia. Organizacji Brith Trumpeldor
przyj´"a nazw´ od imienia Józefa Trumpeldora, b. oficera armii rosyjskiej i
jednego ze wspó"tworców Legionu Úydowskiego podczas wojny Ęwiatowej. Po
wojnie poleg" w kolonii Tel Haj, na pó"nocy Palestyny, w walce podczas napadu
Arabów na koloni´. Imi´ jego stanowi usymbolizowanie ideologii m"odzieÅ»y
rewizjonistycznej.
Pozdrowienie. Pozdrowienie cz"onków Brith Trumpeldor wyraÅ»a si´
325
Chudzicka 30/5/05 11:05 Page 326
Bejtar
has"em  Tel Haj , od nazwy kolonii, w której zginą" Trumpeldor.
Mundur. W 1928 r. Org. Brith Trum. palestył
ski wprowadzi" mundur
koloru ciemno bronzowego, majÄ…cego symbolizowaç ziemi´ Palestyny. Mundur
ten zosta" wprowadzony do wszystkich organizacyj krajowych Âwiatowego
ZwiÄ…zku Brith Trumpeldor.
Przypisy
1. Pierwsze wydanie pracy Romana Dmowskiego, MyĘli nowoczesnego Polaka (Lwów 1903).
2. Teodor Herzl (1860 1904), pisarz i myĘliciel Å»ydowski, który sta" si´ ojcem nowoczesnego nacjonalizmu
Å»ydowskiego. Sformu"owa" on doktryn´, wedle której jedynym moÅ»liwym rozwiÄ…zaniem palÄ…cej kwestii
Żydowskiej jest stworzenie pał
stwa Żydowskiego w Palestynie.
3. Najs"ynniejszy odczyt  Úydzi i militaryzm wyg"osi" ÚabotyÅ‚
ski 17 listopada 1923 r. Wspomina" w nim
o walkach Legionu Úydowskiego w Palestynie, Å»yciu i Ęmierci Józefa Trumpeldora. Przekonywa", Å»e gdyby
idea legionowa zyska"a odpowiednie poparcie narodu Żydowskiego, to u schy"ku I wojny Ęwiatowej w
Palestynie istnia"aby Å»ydowska si"a zbrojna, z którÄ… moÅ»na by"oby pokusiç si´ o zastosowanie polityki fak-
tów dokonanych i osiÄ…gnÄ…ç cel ostateczny syjonizmu  utworzyç paÅ‚
stwo Żydowskie w Palestynie. Tak
wówczas, jak i póęniej, g"ównÄ… odpowiedzialnoĘciÄ… za to, iÅ» tak si´ nie sta"o, obarcza" ÚabotyÅ‚
ski g"ównie
samych Úydów, a przede wszystkim ich mentalnoĘç wykszta"conÄ… przez tysiÄ…ce lat  zginania karku przed
innymi; mentalnoĘç, która mia"a stanowiç najwi´kszÄ… zapor´ na drodze do zbrojnego wywalczenia paÅ‚
stwa
Żydowskiego w Palestynie.
4. Niedok"adnie. Po odczytach ÚabotyÅ‚
skiego w gronie nastoletnich jeszcze m"odzieł
ców pochodzących
g"ównie z miejscowego liceum hebrajskiego zrodzi" si´ pomys" utworzenia organizacji, która mog"aby
wychowywaç nowe pokolenie Úydów. 27 grudnia 1923 r., juÅ» po wyjeÄ™dzie ÚabotyÅ‚
skiego, powsta"
 Histadrut Hanoar Hacijoni Haaktiwisti al-szem Josef Trumpedor . Organizacja liczy"a poczÄ…tkowo 23
osoby, a jej pierwszym prezesem zosta" 19-letni wówczas, wymieniany w tym dokumencie Aron Propes. W
1926 roku organizacja po"Ä…czy"a si´ z ryskÄ… organizacjÄ…  Kadima i tak powsta"  Brith Trumpeldor
( ZwiÄ…zek Trumpeldora ).
5. Dane oficjalnie. Faktycznie pierwsze organizacje  Bejtaru powsta"y w Polsce w 1927 r., a byç moÅ»e
nawet wczeĘniej.
6. W publikacjach  Brith Trumpeldor ideologi´ tÄ… nazywano  monoideÄ… lub  monizmem .
7. Jednak nieoficjalnie  Bejtar by" ca"y czas róŻnymi sposobami wspierany przez Polsk´. Oddzia" II Sztabu
Generalnego WP szkoli" kadry instruktorskie  Bejtaru i jego nielegalnej, tajnej organizacji zbrojnej  Irgun
Cwai Leumi (zwanej popularnie  Irgunem ), zaopatrując ją takŻe w broł
i inny ekwipunek. Powodowa"o
to m.in. napi´cia w stosunkach polsko-brytyjskich, bowiem  Irgun prowadzi" dzia"alnoĘç terrorystycznÄ…
przeciwko Anglikom i Arabom na terenie Palestyny w stanowiącej wówczas (zarządzane przez
Brytyjczyków) terytorium mandatowe Ligi Narodów.
8. Wspó"praca z W"ochami Mussoliniego mia"a szerszy zasi´g i opiera"a si´ takÅ»e na bliskich stosunkach
 Bejtaru z w"oską m"odzieŻówką faszystowską   Balillą , z którą m.in. organizowano wspólne obozy w
Civita Vecchia.
9. Chodzi o Teodora Herzla.
10. Palestyna by"a formalnie zamkni´ta dla Å»ydowskich przybyszów poza tymi, którzy otrzymywali od
Brytyjczyków stosowny certyfikat. Liczba certyfikatów by"a okreĘlana decyzją Wysokiego Komisarza
Palestyny w zaleÅ»noĘci od moÅ»liwoĘci wch"oni´cia emigrantów przez gospodark´ kraju. W podziale tym, ze
wzgl´dów gospodarczych, uprzywilejowane by"y osoby dysponujÄ…ce kapita"em. Rozdzielaniem certyfikatów
zajmowa"a si´ Âwiatowa Organizacja Syjonistyczna.
11. Agencja Úydowska powsta"a jako reprezentacja Úydów wobec Wielkiej Brytanii sprawujÄ…cej mandat Ligi
Narodów w Palestynie. Od 1929 r. organ wykonawczy ÂOS.
326
Glaukopis nr 2/3-2005