Podstawy prawoznawstwa1
Literatura
Sławomira Wronkowska  Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa
Status prawoznawstwa wśród generalnych nauk.
Nauka o prawie:
empiryczna (doświadczenia) czy formalna (tezy)? - empiryczna
teoretyczna czy praktyczna? - teoretyczna i praktyczna
społeczna czy przyrodnicza? - społeczna
Czym są nauki o prawie? - problematyki
-dogmatyczno-prawna (jakie normy obowiązują, jaka jest ich treść?)
-socjo-techniczna (badanie w jaki sposób poprzez prawo kształtują się stosunki społeczne - polityka
celna, podatki)
-teoretyczno-metodologiczna ((budowanie ogólnych twierdzeń o prawie)
-historyczno-dogmatyczna (jakie prawo w przeszłości)
Wypowiedzi i ich rodzaje:
1. opisowe - twierdzenia
2. oceniające - oceny
3. pytalne -pytania
4. dyrektywalne - dyrektywy
ad 1. opisują rzeczywistość; wypowiedzi twierdzące nie są istotne (chyba, że w postępowaniu
dochodowym)
ad 2. wyrażają aprobatę lub desaprobatę dla określonego punku widzenia
ad 3. artykuły pytajne
ad 4. celem jest kierownie ludzkim postępowaniem
Funkcje wypowiedzi:
>opisowa - opisuje rzeczywistość (twierdzenie, pytanie, dyrektywa)
>ekspresyjna - ich zadaniem jest wyrażenie emocji (ocena)
>sugestywna - skłaniają do podjęcia pewnego zadania (dyrektywa)
>performatywna - nadają określonym czynnością psycho-fizycznym sens dokonania czynności
konwencjonalnej (gest, wypowiedz
niewerbalna)
Wskaż jakiego rodzaju funkcje wypełniają poniższe wypowiedzi:
-Lotnik kryj się (sugestywna, ekspresyjna, opisowa)
-Znaszli ten kraj nad Wisłą (opisowa)
-Nie życze sobie, abyś do mnie przyszedł (sugestywna, ekspresyjna)
-Powinieneś przestać palić (sugestywna, ekspresyjna, opisowa)
-Twoje zachowanie jest nieuczciwe (ekspresyjna, opisowa, sugestywna)
Dyrektywy i ich rodzaje:
Formy norm postępowania:
>wypowiedz
rozkaz
nikowa - rozkaz
Podstawy prawoznawstwa2
>w postaci kategorycznej - adresat A w okolicznościach B powinien czynić C
>hipotetycznej - w każdym przypadku, jeżeli jest podmiot A i zachodzą okoliczności B to, (nie) powinien
czynić C.
Rodzaje norm postępowania:
Ze względu na rodzaje norm postępowania wskaż jaką normą jest:
-Najwyższy człowiek świata powinien udać się do lekarza. (heteronomiczna, generalna, abstrakcyjna,
jednostkowa)
-Prezydent powinien podpisać ustawę. (heteronomiczna, generalna, abstrakcyjna, ogólna)
-Jan Kowalski w dniu 11.11.2009r. powienien udać się na spotkanie. (heteronomiczna, indywidualna,
abstrakcyjna, ogólna)
-Kazdy kto nosi nazwisko Nowak powinien zgłosić się do Urzędu Miasta. (heteronomiczna, generalna,
abstrakcyjna, ogólna)
-Prezydent Miasta Poznania powinien każdego 15 dnia miesiąca składać zeznania Radnym.
(heteronomiczna, generalna, abstrakcyjna, ogólna)
-Spadkobierca powinien w osobnnym formularzu złożyć oświadczenie. (heteronomiczna, generalna,
abstrakcyjna, ogólna)
1. Zakres zastosowania normy. - Zbiór wszystkich potencjalnych adresatów danej normy.
2. Zakres normowania normy. - Zbiór wszystkich możliwych podjętych zakazanych lub
niezakazanych zachowań.
3. Jakaś norma n znajduje zastosowanie, wtedy kiedy znajdzie się adresat danej normy oraz
wystąpią okoliczności.
4. Norma jest realizowana, gdy adresat postępuje zgodnie z treścią normy.
5. Norma jest przestrzegana, gdy adresat postępuje zgodnie z treścią normy i robi to
świadomie, czyli ją świadomie realizuje.
Przykład 1.
Każdy student powinien posiadać indeks.
ad 1. jakikolwiek student
ad 2. zbiór wszystkich zachowań, które umożliwiają studentowi psiadanie indeksu
ad 3. kiedy znajdzie się chociaż jeden student mający indeks
Podstawy prawoznawstwa3
ad 4. kiedy student ma indeks
ad 5. kiedy student ma indeks i wie dlaczego
Przykład 2.
Każdy kto zauważy pożar powinien zawiadomić straż pożarną.
ad 1. ktokolwiek, kto zobaczy pożar
ad 2. kiedy okoliczności zmierzają do tego by ktoś mógł powiadomić
ad 3. kiedy choć jeden powiadomi
ad 4. kiedy każdy kto zobaczy zawiadomi
ad 5. kiedy każdy kto zobaczy pożar zawiadomi i wie czemu to robi
Jeżeli norma nie określa okoliczności to tak, jakby określała wszelkie okoliczności.
Obowiązywanie normy postępowania
Dwa sposoby skazywania terminu: norma obowiązkowa
-norma jest skuteczna, efektywna
-typ uzasadnień obowiązywania normy
>uzasadnienie tetyczne
>uzasadnienie aksjologiczne
Uzasadnienie tetyczne
Norma obowiązuje kiedy odwołujemy się do autorytetu. Normodawca cieszy się autorytetem, mocą,
upoważnieniem.
Uzasadnienie aksjologiczne
Norma obowiązuje, bo jej treść jest zgodna z oceną, wartościami preferowanymi przez adresata tej
normy.
Rodzaje norm prawnych
Norma prawna to szczególny przypadek normy postępowania
Adresat + okoliczności + nakaz/zakaz
Budowa normy prawnej:
Hipoteza + dyspozycja + sankcja
Hipoteza - wskazuje adresata i okoliczności normy (każdy A w okolicznościach B)
Dyspozycja  jakie zachowanie powinien czynić C
Sankcja  rodzaj środka przymusu, sankcji, gdy ktoś postąpi niezgodnie z dyspozycją.
1) Merytoryczne i kompetencyjne
Norma kompetencyjna  to taka norma, która upoważnia określony organ, podmiot do dokonania
określonej czynności psychofizyczne lub konwencjonalnej wskutek czego realizuje się czyjś obowiązek lub
czyjeś uprawnienie.
Obowiązek lub upoważnienie się aktualizuje
Norma merytoryczna  wszystkie inne normy, które nie są kompetencyjnymi są merytorycznymi.
2) Sankcjonowana i sankcjonująca
Norma sankcjonowana  norma, która określonym adresatom w określonych okolicznościach nakazuje lub
zakazuje określonego zachowania.
Norma sankcjonująca  określonym podmiotom nakazuje (gdy sankcjonowana jest przekroczona) organowi
wymierzyć sankcje.
Norma sankcjonująca istnieje wtedy, gdy norma sankcjonowana jest przekroczona. Są powiązane.
y
ródła prawa
Dwa procesy
>tworznie prawa  uporządkowany
Podstawy prawoznawstwa4
>.........................  nieuporządkowany
Sposoby rozumienia z
ródeł prawa
A fakt prawotwórczy, tworzący prawo
B wytwór faktu prawotwórczego
C z
ródło poznania prawa
A i B  Cyceron  fontes iuris oriundi
C  Horacy  fontes iuris cognoscendi (z
ródło wiedzy o prawie)
Rodzaje faktów prawotwórczych i wytwory tych faktów
1) Stanowienie  akty normatywne
Czynność organów państwa, żądanie aby inne podmioty postępowały zgodnie z treścią
norm prawnych
> Akty normatywne  konstytucja, akty wykonawcze, ustawy, akty
2) Uznanie prawa zwyczajowego  prawo zwyczajowe
Zwyczaj  nawyk postępowania
Norma zwyczajowa  upowszechnienie zwyczaju, ze to jest dobre
Zwyczaj  norma zwyczajowa  norma prawa zwyczajowego
> Decyzje lub akty prawa zwyczajowego
3) Wznawianie precedensu prawotwórczego  decyzje prawotwórcze, precedensowe (Wielka
Brytania i Stany Zjednoczone)
Kiedy np. sąd nie znajduje podstawy prawnej do wydania decyzji, ale decyzję podejmuje;
tworzy wtedy:
Nową podstawę prawną RATIO DECIDENTI  rozstrzygnięcia
Norma generalna i abstrakcyjna  precedensowa i prawotwórcza
Zasada podtrzymywania decyzji: jeżeli sąd a wydał decyzje precedensową to sąd B ma
obowiązek otrzymywać tę decyzję
4) Zawiązanie umowy  umowa
Występuje, gdy strony umawiające się zawierają normy generalne i abstrakcyjne, np.
umowa między narodowa.
Otwarty i zamknięty system z
ródeł prawa
Zamknięty  określa się katalog z
ródeł prawa; np. konstytucja, ustawy, akty wykonawcze, akty prawa
miejscowego
Otwarty  nie zawiera katalogu i z
ródeł prawotwórczych
Prawodawca praktyczny i formalny
Faktyczny  zespół ludzi, którzy biorą udział w procesie prawotwórczym.
Formalny  założenie, że decyzję  wydaje podmiot nazywany prawodawcą.
Rozumienie prawa w sensie podmiotowym i przedmiotowym
Podstawy prawoznawstwa5
Pytania:
Czy ustawy są z
ródłami prawa pojmowane jako
a) fontes iuris oriundi
b) fontes iuris cognoscendi
c) umowa
Z jakim z
ródłem prawa łączysz pojęcie RATIO DECIDENTI?
Uznanie precedens prawotwórczego
Który ze znanych Ci faktów prawotwórczych nie obwiązuje w Polsce?
Decyzja precedensowa
Zaznacz dyspozycję
Każdy kto ze swej winy wyrządził drugiemu szkodę powinien ją naprawić.
Sankcje i ich rodzaje
Sankcja kary  ograniczenie, pozbawienie wolności, praw do czegoś
Sankcja nieważności  dolegliwość, której czynności sa nieważne, np. brak umowy  uznanie że
sprzedaz jest nieważna, ex lege
Sankcja egzekucji  organy mają uprawnienie, wymuszenie zachowań, doprowadzenie do więzienia,
czynności komornicze
Normy niedoskonale  leges imperfectae  nie przewidują sankcji za przekroczenie normy,
uchybienie
Tworzenie prawa jako tworzenie zbioru norm
>wydawanie nowych norm
>zmiana zbioru norm  nowelizacja  dodanie do zbioru norm bądz
zastąpieniu jednej normy drugą normą
o innej treści
>usuwanie norm
>derogacja  usunięcie przypisu lub fragmentu przypisu
>abrogacja  usunięcie całego aktu normatywnego
Nowelizacja i derogacja  może tylko ten organ, który ustanowił i ma upoważnienie
>Desuetudo (z łac. odwyknienie, odzwyczajenie)  jedna z reguł derogacyjnych, według której długotrwałe
niestosowanie lub nieprzestrzeganie w praktyce określonej normy prawnej, skutkuje utratą przez nią mocy
obowiązującej; utrata skuteczności danej normy; podstawa usunięcia, utrwala się przekonanie, że nie jest
powszechnie wiążąca; zestarzenie się prawa nie może być wyłączną podstawą uznania normy za
nieobowiązującą.
> normy stanowione na określony czas np. ustawa budżetowa
>twierdzenie przez kompetentny organ niezgodności z normą hierarchicznie wyższą (np. z konstytucją)
>utrata podstawy prawnej  dot. aktów wykonawczych
Rodzaje zbiorów norm
Prawo wewnętrzne, międzynarodowe i Unii Europejskiej
Prawo wewnętrzne  zbiór norm, które obowiązują na terytorium danego państwa i są tworzone
przez organy tegoż państwa.
Prawo międzynarodowe  reguluje stosunki między państwami, organizacjami międzynarodowymi,
reguluje formy tworzenia, uznania, organizacji międzynarodowych  umowy, konwencje, deklaracje
Prawo Unii Europejskiej
>instytucjonalne  struktury, sposób przyjęcia
>materialne  reguluje sprawy działalności Unii: polityka rolna, transfery, finanse
>pierwotne  wszystkie traktaty założycielskie i nowelizujące
>wtórne  stanowione przez organy wspólnoty dyrektywy komisji, decyzje, opinie,
rozporządzenia, zalecenia.
Podstawy prawoznawstwa6