Upadek i narodziny człowieka w Zbrodni i karze.


"ZBRODNIA I KARA" - powstała w latach 1856-66, w trudnym pod względem
materialnym okresie w życiu Fiodora Dostojewskiego, utwór uważany jest za
syntezę idei za wartych w poprzednich tekstach, nawiązuje do kryzysu
tradycyjnych ideałów, Dostojewski bada zło będące rezultatem humanistycznego
uwrażliwienia na niesprawiedliwość i ludzką niedolę, jego powieści to negacja
dogmatycznego racjonalizmu, to utwór o klęsce, upadku i powtórnych na rodzinach
człowieka, głównym bohaterem powieści jest Rodion Romanowicz Rasolnikow, jest
on młodym niespełna 23-letnim studentem, chwilowo przerywa studia ze względu na
trudną sytuację materialną, akcja utworu toczy się w Petersburgu, w którym to
mieście panuje chaos, nędza i ubóstwo, jeden z bohaterów powieści uważa, że
wszelkie zło jakie panuje wśród ludzi Petersburga wywołuje samo miasto, jego
atmosfera, położenie, status. Raskolnikow podczas studiów zarabiał pieniądze
udzielając lekcji lub tłumacząc obcojęzyczne teksty, wtedy jakoś wiązał koniec
z końcem, lecz po pewnym czasie to źródło utrzymania skończyło się, zaczął
szukać rozwiązań i rozmyślać nad innymi sposobami zarobienia pieniędzy. Na
pożyczkę od najbliższej rodziny nie mógł liczyć, wiedział bowiem, że matka i
siostra żyją skromnie na prowincji. Gdy wydawało się, że nie ma możliwości
wzbogacenia się, zaczął snuć plany o morderstwie starej lichwiarki, u której
zastawiał wartościowe przedmioty jakie jeszcze posiadał. Sam pomysł wydawał mu
się bardzo dobry, że taka stara kobieta nie jest nikomu potrzebna, że zabijając
ją oszczędzi kłopot nie tylko sobie, ale także wielu klientom Alony Iwanowny.
Cały plan morderstwa był doskonały, przygotowywał się do niego bardzo
starannie, obmyślił każdy szczegół akcji. Jak się okazało później w obliczu
popełnionego czynu nie był w stanie zapanować nad sobą, nad swoimi nerwami i
odruchami. Zbrodnia jakiej się dopuścił, tym bardziej, że zabił również siostrę
lichwiarki, przerosła wyobrażenia młodego człowieka. Kolejny raz okazało się,
że teoria to jedno, a praktyka drugie, po dokonaniu morderstwa, które możemy
odczytywać jako upadek moralny Raskolnikowa, student przechodzi długą i trudna
drogę zakończoną powtórnymi narodzinami, podczas choroby wywołanej wyrzutami
sumienia próbuje usprawiedliwić soje zachowanie. Jego bliscy, w tym kolega ze
studiów Razumichin nie poznają Raskolnikowa, jego zachowa nie bardzo ich
zaskakuje i zdumiewa. Z początku nie domyślają się przyczyny takiej postawy
Rodii, ale z czasem Razumichin dochodzi do wniosku, że Raskolnikow musi mieć
coś na sumieniu. Rodia czuje się bardzo zagubiony, chce być sam na sam ze
swoimi zmartwieniami, nie kontaktuje się z nikim. Cały czas obstaje przy tym,
że postąpił słusznie zabijając " wesz ". W swoim artykule w gazecie daje
przykłady na to, że istnieją ludzie wybitni, do których zalicza siebie i ludzie
przeciętni, tzw. masy ludzkie. Uważa, że każdy nad-człowiek ma prawo zabić,
unicestwić człowieka przeciętnego, jeśli ten stanie mu na drodze do sukcesu,
czy też do urzeczywistnienia marzeń i pomysłów. W wielkiej samotności i
ogłupieniu w końcu jednak Raskolnikow odnajduje osobę, która postanawia
opiekować się nim na dobre i na złe. Jest nią Sonia, córka znajomego
Raskolnikowa. Dziewczynę tę wybiera na swojego " Anioła Stróża " ze względu na
to, że uważa ją za zbrodniarkę (Sonia jest prostytutką). Ponowne narodziny
Raskolnikowa mają miejsce podczas zesłania za popełnioną zbrodnię, z dala od
Petersburga ma czas na przemyślenia swego życia i dochodzi do wniosku, że pora
zmienić swe życie, gdyż ma jeszcze wiele lat przed sobą, ma bliską i wierna mu
osobę jaką jest bez wątpienia Sonia, " Zbrodnia i kara " nie jest kryminałem o
tym jak to student zabija dwie kobiety, a potem nie może z tym żyć, bo "gryzie"
go sumienie. Nie ma chyba w literaturze drugiej tak drobiazgowej pracy
badawczej nad naturą ludzką, nad pytaniem: czym jest zło w człowieku i jakich
potrzebuje okoliczności, by eksplodować.