Zdjęcie0200 (3)

czynników zbytecznie me mnożyć (tzw. brzytwo Ockhamo), teoria trójczynmkowa przewyższa pod tym względem teorie wieloc/ynnikout Tak np. pedagogika socjalistyczna wymienia 4 czynniki rozwoju w następującym układzie: a) biologiczne wyposażenie szczególnie w budowie mózgu według typów systemu nerwowego Pawłowa (tzw czynnik noty. wistyczny), b) indywidualna skłonność do przejawiania umysłowej i fizycznej energii (tzw czynnik aktywności własnej), c) biologicznie i kulturalnie zróżnicowane środowisko rozwojowe (tzw. czynnik środowiskowy ) oraz d) wpływ szkoły i wychowawców na kierunek rozwoju dzieci i młodzieży (tzw czynnik nauczania i wychowania)¹. Spotyka się tu także inne określenia, np. a) czynniki organiczne, b) czynniki środowiskowe, c) świadomy proces wychowawczy w nauczaniu i wychowaniu, d) aktywność i własna działalność (samowychowawc/a np ) rozwijającego się podmiotu¹ Nic zmienia to jednak faktu, że celowe wychowywanie w domu i w szkole należy do czynników zewnętrznych i nie jest nazbyt skuteczne, by należało je wydzielać jako szczególnie ważny czynnik, natomiast czynnik aktywności własnej wychowanka- początkowo przejawiający się w zabawie, potem w zainteresowaniach poznawczych i w tendencji samowychowawczej jest tylko manifestacją zewnętrzną rozwijających się w głębi czynników osobowościowych W ujęciu czynników przez pro:' Szumanakryje aę genetyczna teoria dwuczynnikowa gdyż ten badacz wszystkie cztery czynniki grupuje w dwu działach

I Czynni* wmnftrznr (biologiczne)

a)    Anatomiczne i fizjologiczne wyposażenie oraz rozwojowe kształtowanie się organizmu dzieci i młodzieży

b)    Potrzeby, skłonności i dążenia stojące u źródeł aktywności własnej dziecka.

ii Czynniki zewnętrzne (środowiskowe, społecznej

a)    Bodźce i wpływy środowiska warunkujące i aktualizujące rozwój psychiki dzieci i młodzieży

b)    Umyślne, celowe rozwijanie t kształtowanie przez nauczanie i wychowanie*⁴.

•» $ Szansa. Piychot'/gM rorma/uun. jrj Mu* i :m/:mtt <Słu (koIggugŚu (W.) Ped*9foę&4 40 ki/iyifft tikot) . Sl qt,». 9i

" I). $pif>n tŁ, Tni>(4rtrrjrSrri—fr tfrtfrttf' rrrli' rrft~f~‘rś

Tak więc cztcroczynnikowu teoria nazywana jest także teoria dia-Ickiycżwi ^{zc w/}8l<ró^l* ^nu wzajemne oddziaływanie dwustronne między czynnikami •'*. stanowi rozwinięcie teorii dwuczynnikowej. natomiast (róiczynnikowa teoria w sposób istotny różnicuje czynniki rozwoju powieka, które dynamizują cały jego przebieg. Przy tym czynnik trzeci duchowości z jej cechami osobowościowymi, rozwijającymi pełnię osobowości ludzkiej, nie tworzy z teorii trójczynnikowej jakiejś tylko odmiany natywizmu jako wrodzona dyspozycja człowieczej natury. Natywisiyczna wrodzoność dotyczy zindywidualizowanych cech materialnych osobników ludzkich (np. kolor włosów lub tęczówki oka), natomiast cechy osobowościowe jak zdolność poznawania, wartościowania, dążeń wolnościowych, twórczych i metafizycznych ku źródłom bytu są cechami gatunkowymi, rożnymi co do stopnia od przeciętności do geniuszu, ale wspólnymi wszystkim ludziom normalnym (a tylko zdeformowanymi lub zahamowanymi przez defekt organiczny u niedorozwiniętych i upośledzonych umysłowo). Ta powszechność gatunkowa wynika stąd. że duchowość jako czynnik trzeci rozwoju jest substancjalna dla natury człowieka, czyli jest stała w człowieku, istnieje sama przez się. jest przedmiotem samorzutnych przejawów myśli, mowy, ocen, dążeń, twórczości i porywów ponad doczesność i zmysłowość, jako duchowe czynniki osobowościowe wymagają me tytko naturalnego rozwoju, np. umysłowego przez naukę w szkole lub rewalidacji (lac rt w tył, znów, naprzeciw; \alidus ~ silny, zdrowy) t rehabilitacji (tac habUitas - zdatnośe) uzyskania pewnej zda mości w wypadku niedorozwoju i upośledzenia, ale także prawidłowego ich nastawienia przez kulturę wychowawców ku Logosowi prawdy i łaski, który oświeca całą rzeczywistość ziemską. Inaczej pozostawione samym sobie, me kierowane ku prawdzie, dobru, pięknu i świętości (sacrum t czynniki osobowościowe człowieka wpadają w ciemność i przyczyniają mc do wykolejenia i zguby. Współistnienie i współdziałanie cech duchowych (gatunkowych) człowieka z jego indywidualnymi cechami wrodzonymi (ftoicznymi) i cechami nabytymi (środowiskowym) dopiero » pełni wyjaśniają uwarunkowanie możliwości rozwojowych, degrasy tub re-

M ?! c h i o * ą k a.    r&z *, •>/-■*    fW ; Ptf

mojmwa iJjiett i npłtełzt*’ * p*ni r*d. MW«ft/vwi i*. ^

* Katowhk O r ifnruka/ h    ctiowiriut - ri.    pęt*,, _#V/icaa>fc»

IMt

IMS

1

$ 5*z u m 4$, O afmfkofkk*tkdiu#cj<M ptrhdtf łiU<hu w wirkupfudnkM-UfWt (W f %a%/idttirfłi(ł dytkUHiki fol woju ciltmwku Wał|/I»a iW) « Ml