Ściąga 1 z Ekonomiki i Organizacji Rolnictwa

ty'

t

1. bulili definicje ekonomiki rolnictwu.

Za prof. Markiem Urbanem AR we Wrocławiu V    ..Ekonomika rolnictwa jest nauka ujmująco się

bodauicm procesów gospodarce cłi zacliodzącycli w roliucz> m dziale gospodarki łiarotkmej**. Po raz pierwszy' określenia „ekonomika" ożył Ksenofout- histonk i myśliciel grecki, który 2>1 w latach (432-?55pn.e. ). Napisał on traktat ..Oikonomikos" (oikas- dom. czyli zarządzając)' domem). Wspomnieć należy również, żc pojęcie ekonojuin znane było w starożytnym Rzymie: wywodziło się od łacińskiego słowa „oszczędność” i użytkowane było db określenia oszczędnej gospodarki środkami (zasobami).

Już w XVI wickn w Polsce, a wcześniej w Europie używano określenia „ekonom”- jako nadzoru prac rolnych na folwarkach.

Ekonomika rolnictwa jest jedną z dyscy plin nauk ekonomicznych zajmującą się badaniem procesów gospodarczych zachodzących w rolniczym dziale gospodarki narodowej. Jest to dyscyplina branżowo, podobnie jak ekonomika przemysłu, handlu, transportu itp. Ekonomika rolnictwa wykorzystuje prawa i zasad)* produkcji odkryte    przez    ekonomikę    społeczną.

Ekonomika rolnictwa-to specjalisty czna branżowa    gałąź    ekonomiki    nauka o

funkcjonowaniu gospodarki rolnej. W ekonomice wyodrębnia się 2 typy odgałęzień spccmłislycznych.

1.Dziedzin)' nauk. które dotyczą poszczególnych rodzajów produkcji rolniczej jak roślinna i zwierzęca, a w ramach roślinnej ekonomika ogrodnictwa.

2 .Badania    makro i mikroekonomiczne.

Ekonomika rolnictwa powiązana jest z socjologią wsi ekonomiką handlu rolnego, planowaniem rozwoju gospodarki rolnej i naukami przy rodniczymi i technologicznymi.

2.    Podał definicję rolnictwa i

określ zakres jego działalności.

Większość jumw określa lulmcmo jako dział gospodarki narodowej wytwarzający przy wykorzystaniu obszarów roin\ cli ż)*wność dla ludzi i surowce db przemysłu.

Prof. Eugeniusz Otoliński uważa tą definicję za przestarzałą i w świetle nowej polihki rolnej Unii Europejskiej proponuje prztjąć nowe funkcje rolnictwa według schematu:

-^wytwarzanie surowców odtwarzalnych db produkcji biofworzyw

produkcję energii odtwarzalnej (biomasa, biogaz, alkohol, biodiesel)

-^produkcję energii słonecznej i wiatrowej -»ochronę środowiska i konserwację ptzyrody Ukształtowanie i pielęgnację krajobrazu Jest to rozszerzenie funkcji rolnictwa na tneJołunkcijność obszarów wiejskich

3. Omów uoicria związane z tworzeniem produktu krajowego bnrtfo i dochodu narodowego.

Pojęciem wyjściowym jest tzw. produkcja globalna. Jest to suma produktów* (wyrobów i usług) wytworzonych w całej gospodarce narodowej

Kolejne pojęcie (o zużycie pośrednie: sa to koszt)* maieriaiów. surowców, energii, gazów technicznych, usług obcych. koszt)' podróży służbowych i inne pouiesioiic lin wytworzenie produktów.

Różnią nu<dz\ produkcją globalną i znhann pośrednim określana jest .jako wartość dodatnia biutlo.

Produkt krajowy brutto (PKB) równa się sumie wartości dodatniej brutto całej gospodarki narodowej powiększonej o podatki od produktów i pomniejszonej o dotacje do produktów*.

Dochód narodowy brutto (DNB) stanowi sumę produktu krajowego bruttu i dochodu z

zagranic)*.

Historycznie rzecz ujmując udział rolnictwa w tworzeniu produktu krajowego i dochodu narodowego ulega zmniejszeniu. W 1960 roku udział w PKB wynosił 23%. W 1970 -15.7%. 1980-14.9% w 1990-8.3% a w 2003 rofcn-2.6%.

Produkt Krajowy Bnitto (PKB. ang. GDP -Gross Domestic Pr od net j • pojęcie ekonomiczne, oznaczające jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkach narodowych. PKB opisuje zagregouaną wartość dóbr i usług finalnych uyfwofzouych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w* ciągu robi).

Kryterium geograficzne jest jedyne i rozstrzygające. Nie mn znaczenia np. pochodzenie kapitału, własność firmy itp.

Wartość wytworzouych usług i dóbr finalnych oblicza się odejmując od produkcji całkowitej wartość dóbr i usług zużytych do tej produkcji.

W skali przedsiębiorstwa jest to więc wartość dodana, a PKB jest sumą wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie podmiot)* gospodarujące. Zgodnie z tyra od strony produkcyjaej:

PKB - produkcja globalna kraju - zużycie pośrednie ■ suma wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki narodowej.

Obliczanie PKB na podstawie powyższej formuły jest uciążliwe, gdyż statystyka państwowa nie podaje ani bezpośrednich miar produkcji globalnej, ans zużycia pośredniego.

Dlatego w* praktyce stasuje się inne formuł)*. Najpopularniejsza z nich ma podstawę w spostrzeżeniu, tc PKB Jest w dobrym przybliżeniu równy finalnym    wydatkom

wszystkich nabywców wartości dodanej wytworzonej na terenie kraju. Zatem od strony popytową):

PKB “ konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport - import + zmiana stanu zapasów.

W praktyce rzadko zdarza    się. aby

przedsiębiorstwa i instytucje publiczne znacznie pow iększn!) zapasy aibo pozbywały* się ich. więc zmiana stanu zapasów w gospodarce jest wielkością niedużą i na ogól pomija się ją w obliczeniach PKB.

Trzecia formula yyynika z faktu, żc suma wydatków musi być równa sumie dochodów ze wszystkich źródeł Zatem od stron) dochodowej: PKB = dochody z pracy + dochody z kapitału 4- dochody* państwa + amortyzacja.

Powyższa formula wyraża podział wartości doda u ej pomiędzy* pracę (pracowników najemnych). kapitał (yvlaścicieli kapitału, inwestorów). pa listw o j odtworzenie zużytego majątku.

Dochód narodowy tekon.) inna nazwa dla Produktu Narodowego Netto, jest to suma dochodów wszystkich obywateli oraz osób prawnych z siedzibą w* danym kraju, uzyskanych z yyykorzystanin czynników produkcji (ziemia, praca, kapitał), równa całkowitej wartości wytworzonych dóbr i usług pomniejszona o koszt)* amortyzacji (czyli koszt)* zużycia czynników produkcyjnych).

4. Co wiesz o podziale dochodu

narodowego?

Odp. Zanim wytworzony dochód narodowy zostanie ostatecznie zużyty na cele akumulacji i spożycia podlega podziałowi. Rozróżniamy dwie fezy podziału: fazę podziału pierwotnego oraz fazę podziału wtórnego.

Podział pierwotny to:    wynagrodzenia

pracowników, dochody prywatnych przedsiębiorców i dochody rolników.

Podział wtórny to: podział przez Budżet Państwa (w tym podziale uczestniczy cala sfera budżetowa, ale i my wszyscy korzystając ze świadczeń socjalnych i opieki zdrowotnej i szkolnictwa itp.)

S Co stanowi o odrębności rolnictwa wobec urodukcll w Innych działach gospodarki mwhwti?

Odp. Odrębność dotyczy:

a)    charakter* procesów produkcyjnych

b)    roli zaangażowanych czynników wytwórczych

c)    warunków i charakteru procy.

Ad a) produkcja rolnicza nie jest wytworem procy rolnika, lecz powstaje w żywych organizmach roślinnych i zwierzęcych.

Ad b) w produkcji rolniczej działa prawo malejących przychodów z ziemi, zgodnie, z którym zwiększenie nakładów na produkcję nie daje wzrostu proporcjonalnego -produkcjo rośnie wołoej niż nakłady.

Ad c) Znaczna część procesu produkcji w rrfractwic odbywa się „pod gołym niebem", co uzależnia produkcję od czynników przyrodniczo klimatycznych i nie do końca rozpoznawalnych procesów biologicznych.

Ponadto:

-    prod. rolnicza narażona jest na działanie różnego rodząju agrofagów

-    ma długi cykl produkcji: wyhodowanie krowy mlecznej to 2,5 roku, produkcji roślinnej to utrudnia reakcję na zmiany rynkowe

-    kampanie w rolnictwie mają charakter

6. Wymień czynniki produkcji w rolnictwie łomów role ziemi jako czynnika produkcji)

Odp. Do czynników produkcji w rolnictwie zaliczamy:

Ziemie, pracę, kapitał, oraz organizacje 1 zarządzanie.

Dwa ostatnie czynniki (organizację i zarządzanie) w literaturze angielskiej określa się jako technologię.

Ziemia w rolnictwie spełnia 2 funkcje:

-    jest miejscem produkcji (funkcja bierna)

-jest środkiem produkcji (funkcja czynna)

W rolnictwie jakość ziemi jest czynnikiem rzutującym na wybór kierunku produkcji gospodarstwa

Ziemia jako środek produkcji ma następujące cechy szczególne:

-    nieruchomość - co oznacza stałość położenia danych gruntów

- niepomna żnin ość    - związana z ograniczonymi zasobami ziemi (w Polsce ok. 0,5 ha/

mieszkańca. USA ha/I mieszkańca)

-    niezmszcznlność.- właściwie użytkowana nie zużywa się

-    p»«sn7ainofcpmgani7acja prod. na dużych obszarach.

1    Wymień czynniki produkcji w

rolnictwie i omów prace i sile robocza jako czynnik produkcji)

Odp. Czynniki produkcji w rolnictwie to:

Ziemia, praca, kapitał oraz organizacja i zarządzanie.

Rozróżniamy pojęcie pracy i siły roboczej.

Praca - zoUScnaiiziałalnośAcziowieka zmierzająca do przekształcenia dóbr przyrody dla zaspokojenia potrzeb ludziach.

Siła robocza - to suma umiejętności, jakimi człowiek rozporządza w pracy produkcyjnej i nie produkcyjnej.

Siła robocza stanowi, zatem potencjał czyli zasól), który może, ale nie musi być

wykorzystywany.

3    Wymień czynniki nrodukcll w

rolnictwie (omów kapitał lako czynnik produkcji)

Odp. Czynniki produkcji w rolnictwie to:

Ziemia, praca, kapitał, oraz organizacja i zarządzanie.

Kapitał może być definiowany w zależności czy jest to pojęcie w sensie ekonomicznym, czy księgowym.

W sensie księgowym kapitał (fundusze) to źródła pochodzenia majątku (pasywa)

Przez kapitał    w sensie ekonomicznym

rozumiemy ogół dóbr materialnych i zasobów finansowych    przedsiębiorstwa.    Jego

podstawowymi składnikami są środki trwale i obrotowe.

Sl    Omów trzy różne noiccia struktury

ągralnci.

Odp. Ekonomiści interpretują (dzidą) strukturę

agniłną, na co najmniej 3 różne

pojęcia:

a) , struktura ag rai na jako procentowy udział ziemi znajdującej się w

użytkowaniu poszczególnych grap (lub form własności)

b) . Jako procentowy udział poszczególnych grup obszarowych w całkowitej

liczbie gospodarstw lub ogólnej ich powierzchni.

c) . Jako procentowy udział w gospodarstwach pogrupowanych wg. cech

produkcji: np. wartości rocznej sprzedaży lub uzyskanego dochodu.

10. Podaj definicje oolecia Intensywności i omów ogólny i ci podział.

Odp. Intensywność jest pojęciem wprowadzonym z łacińskiej nazwy ,.micnsivus'’, która jest tłumaczona juko natężony. wzmożony, zagęszczony.

Pochodną jest nazwa „intensyfikacja" oznaczająca natężenie.zagęszczenie procesów v* przestrzeni, w danym czasie.

Miarą poziomu intensyfikacji jest suma nakładów pracy żywej i uprzedmiotowione; zażyta w procesie produkcji i przeliczona na jednostkę powierzchni, na jakiej odbywa się produkcja.

Ogólnie intensywność dzielimy na intensywność

organizacji i intensywności

produkcji.

Tą z kolei możemy rozpatrzyć w sferze ekonomicznej i sferze technicznej.

Rozważając intensywność organizacji i intensywność produkcji możemy określać jej stopień i kierunek.

U    Omów    intensywność

gospodarowania w sferze technicznej i sferze ekonomicznej.

Odp. Intensywność w sferze technicznej są to nakłady in natura w przeliczeniu na jednostkę powierzchni.

Fizyczna postać nakładów jest bardzo różna (np. NPK w kg czystego składnika na lha, paliwo w kg/ha użytków rolnych itp.)* Dlatego leż nakładów w sferze technicznej nie sumujemy (bez sensu byłoby liczenie nakładów paszy i nawozów). Odnosimy natomiast nakłady do tych elementów, do których je zastosowano.

Nakłady na produkcję roślinna przeliczamy na 1 ha użytków rolnych, a na produkcję zwierzęcą na jednostkę przeliczeniową zwierząt (na JI mleka, na 1 kg przyrostu itp.). Intensywność w sferze ekonomicznej jest to suma w wyrażeniu wartościowym.

Zarówno w sferze technicznej jak i ekonomicznej możemy określać intensywność produkcji i intensywność organizacji.

Produkcja to przetwarzanie surowców na pożądane produkty (intensywność produkcji to ilość pracy żywej i uprzedmiotowionej skierowanej do produkcji).

Organizacja lo baza materialna stworzona przez człowieka, w której znaleźć ma miejsce produkcja.

Do bazy należą: ziemia wraz z urządzeniami, inwentarz mamvy(ruchomy i nieruchomy) oraz inwentarz żywy.

12    Co rozumiemy pod pniccicm

stopnia, a co nod pojęciem kierunku intensywności?

Odp. Stopień i kierunek produkcji możemy rozpatrywać zarówno w sferze technicznej jak i ekonomicznej. W obrębie natomiast sfer w zakresie produkcji i w zakresie organizacji. I tak w zakresie produkcji:

• Stopień intensywności będzie to ilość pracy żywej    i    uprzedmiotowionej

przypadającej na jednostkę powierzchni.

-    Kierunek intensywności to procentowy stosunek nakładów na poszczególne gałęzie produkcji do nakładów ogółem.

-    Stopień intensywności to ilość środków trwałych przypadających na jednostkę powierzchni.

-    Kierunek to procentowy stosunek środków trwałych przypadający na określony dział Inb gałąź do środków trwałych ogółem.

B    Omów prawo_malejącego

przychodu ziemi (prawo Torgota).