3582308563

Hydrologia

dla studentów geologii, specjalizacja: Hydrogeologia i ochrona środowiska wodnego (HOW)

Szkic wykładu

UWAGA: zastosowano mdopozkmowy system stiuktoiy wykładu. Główne tematy mają numerację arabską, kolejność ich części wyrażają małe litery, dalej: numeracja rzymska {duże cyfry), duże litery, numeracja rzymska (małe cyfry), numeracja arabska poprzedzona 0 (zerem). Druk kapitał iłami oznacza pojęcia lub określana, które będą definiowane lub opisywane na zajęciach w formie słownej lub rysunkowej, Rysunki pokazywane na zajęciach są dostępne w pliku: Ilustracje. Druk kursywą oznacza przykłady, cytaty, tytuły dzieł Drukiem pogrubionym wydnikowano kryteria podziału obiektów lub kategorii

1. Historia

a.    Chińczycy 1400 r. p.n.e. - prowadzą regularne obserwacje pogodowe w cyklach dziesięcioletnich. Od 1216 r. p.n.e. - opady są zapisywane w księgach z podziałem na deszcz, śnieg, śnieg z deszczem, mierzone są wiatry i ich kierunki.

b.    Chińczycy 1000 r. p.n.e. - zorganizowali sieć obserwacyjną notując systematycznie zjawiska pogodowe.

c.    woda jako jeden z czterech żywiołów: Tales z Miletu VI w. p.n.e. uważał wodę za początek Wszechświata, za tzw. „arche”: wszystko jest z wody, z wody powstało i z wody się składa, zbiorniki wód podziemnych nie są niewyczerpywalne, prawdopodobnie uzupełniane z mórz, jego szkoła stworzyła: hipotezą filtracji, która tłumaczyła zanik zasolenia wód podziemnych;

d.    Sokrates p.n.e. dowiódł, że deszcz powstaje z chmur: „Strepsjades: Więc któż, powiedz, deszczem kropi? Oto gdzie sęk, w czym problema? Sokrates: Chmury! A przytoczyć na to dowód mogą ci nie lada: czyż już widział, by na niebie chmur nie było, a deszcz padał?” cytat z: Arystofanes: „Chmury”;

e.    Platon (428-348 r p.n.e.) - Kritios ”: I zbierała w sobie przez cały rok wodą od Zeusa - woda nie spływała tak mamie jak dziś, z gołej skały do morza; ziemia przechowywała ją w sobie i miała jej dużo w zbiornikach z nieprzepuszczalnej gliny i tą pochłoniątą wodą z wysokości spuszczała w dołiny i tworzyła wsządzie niezliczone strumienie źródeł i rzek... ”

f.    Arytsoteles IV w. p.n.e - “Meteorologica”: zasilanie strumieni łączy sią z parowaniem, to zaś z nasłonecznieniem, rozpoznanie zjawiska kondensacji;

g.    Kautilja (IV-in w p.n.e.) Indie - „Arthaśatra”: Przed budynkiem ustawi sią misą o otworze szerokim na aratni¹, mającą służyć za deszczomierz. ” Omawia również zróżnicowanie wielkości opadów w różnych regionach Indii. Założył sieć pomiarową desz-czomierzy wykorzystywanych do celów naliczania podatków od gruntów rolnych.

h.    Witruwiusz I p.n.e.: góry otrzymują deszcz i śnieg, z których woda przenika przez podłoże do podnóża góry i tam wypływa dając początek strumieniom, prekursor teorii infiltracji;

i.    Lukrecjusz p.n.e./n.e.: parowanie - kondensacja co prowadzi do powstania opadów, podziemna koncepcja źródeł rzeki’,

j.    Palestyna p.n.e./n.e.: według dokumentów opad był rejestrowany przez cały rok, a jego wysokość podawano w tefachach^{2 3}

k.    w Starożytności sformułowano niemal wszystkie koncepcje opisujące właściwy cykl hydrologiczny, z wyjątkiem genezy źródeł;

l.    Chiny: od 1247 r n.e. istnieją udokumentowane pomiary opadu, przeprowadza się dysputy na temat kształtu deszczomierzy i śniegomierzy,

m.    Korea 1441 n.e.: przeprowadza się regularne pomiary opadów deszczomierzami: „Była to waza głąboka na 1 shakifs sun i szeroka na 7 sun osadzona na podporze. (...)Podobne przyrządy rozprowadzano w prowincjach i kantonach, a wyniki obserwa-

1

   aratni - jednostka miary odpowiadająca ok. 45 cm

2

   tefach - jednostka miary odpowiadająca ok. 9 cm

3

   shaku , sun - koreańskie jednostki miary