Skrypt M. Maj
KATEGORIE SYNTAKTYCZNE
Znak = element oznaczający + element oznaczany + funkcja znakotwórcza
Funkcja wypowiedzi: opisowa, sugestywna (impresywna), performatywna, ekspresywna, prezentacyjna Test substytucji - dwa wyrażenia należą do jednej kategorii syntaktycznej języka, gdy po zastąpieniu jednego z nich przez drugie w sensownym wyrażeniu tego języka, otrzymujemy nowe wyrażenie, równie sensowne, spójne i poprawne pod względem syntaktycznym.
NAZWA [n] - taki wyraz lub wyrażenie, które nadaje się na podmiot lub orzecznik orzeczenia imiennego w zdaniu o budowie „A jest B"; mogą to być rzeczowniki, przymiotniki, imiesłowy przymiotnikowe, przysłówki i liczebniki.
ZDANIE [z] - w sensie logicznym to wyrażenie stwierdzające określony stan rzeczy i z tego względu prawdziwe lub fałszywe; zdanie oznajmujące, sformułowane w czasie teraźniejszym lub przeszłym.
FUNKTOR - wyraz lub wyrażenie, które nie jest ani nazwą, ani zdaniem, jego rola to łączenie nazw i zdań w wyrażenia bardziej złożone lub modyfikacja znaczenia innego funktora; mogą występować jako część zdania lub nazwy złożonej. Opisujemy za pomocą kreski ułamkowej, powyżej (licznik) oznaczamy co dany funktor tworzy, poniżej (mianownik) argumenty, czyli do czego dany funktor się odnosi.
oznaczenie tego, co funktor tworzy argument funktora
x Funktory nazwotwórcze -> służą do budowy nazw złożonych, co najmniej 2 wyrazy; np. „...od...do..." jest funktorem nazwotwórczym od trzech argumentów nazwowych; zawsze jedno n w liczniku, a w mianowniku wielokrotność n, która nazwę złożoną tworzy.
Wtrącone rozbudowane wyrażenie po „który" może być nazwą złożoną -. Niektóre wyrażenia można traktować jako nazwy niezłożone w zależności od znaczenia, np. miejsce zamieszkania osoby fizycznej. x Funktory zdaniotwórcze -> służą do budowy zdań prostych i zdań złożonych, w zapisie funktora w liczniku zawsze zapisujemy jedną literę z, a w mianowniku albo nazwy (zdania proste) albo zdania (zdania złożone).
Zdanie proste: Jan jedzie z Warszawy do Krakowa -> n n Zdanie złożone: Prawdą jest, że Jan śpi -> 7 n -
Jeżeli Jan pracuje, to Paweł śpi -> — n ^ n -Jan śpi, Paweł pracuje, a Ania ogląda film _> n ~ n ~ — n — n x Funktory funktorotwórcze -> modyfikują znaczenie innych funktorów; najczęściej przysłówki będące nazwą sposobu, czasu, miejsca, stopnia np. głośno. Licznik jest zawsze taki sam jak mianownik, w mianowniku i liczniku jest modyfikowany funktor.
Bardzo dobry pies -> -g- - n dobrze zrozumiał ->■§--
Jak zrobić zadania?
1. Sprawdzić, czy zdanie jest zdaniem logicznym, uzupełnić skróty myślowe do pełnej postaci, zapis w nawiasach, np. Jan jest szewcem i (Jan) robi dobre buty.
2. Określić złożoność zdania i odnaleźć główny funktor zdaniotwórczy od argumentów zdaniowych, np. „Jeżeli,...to"
3. Odnaleźć i określić nazwy, a następnie pozostałe funktory.
UWAGA! Spójnik koniunkcji „oraz, i, a także, przecinek":
x Użycie koniunkcyjne - gdy „A jest B i C" to koniunkcja jest funktorem nazwotwórczym od dwóch argumentów nazwowych.
x Użycie enumeracyjne - gdy „A i B jest C" = „A jest C i B jest C" to koniunkcja jest funktorem zdaniotwórczym od dwóch argumentów zdaniowych.
x Użycie syntetyzujące - gdy „A i B jest C" = „A i B tylko RAZEM wzięte jest C" to koniunkcja jest funktorem nazwotwórczym od dwóch argumentów nazwowych. (zarazem, razem wzięte)