3582468860

KU NOWET KONSTYTUCJI

KONSTYTUCIE MI ĘDZYWOIENNE

Konstytucja marcowa (17 marca 1921 r.)

-    typowe zasady demokratycznego systemu: suwerenność narodu, podział władz, zagwarantowanie praw obywatelskich;

-    parlamentarny system rządów (nawiązanie do III Republiki Francuskiej w relacjach między legislatywą a egzekutywą —> silniejszy parlament, uzależniony od niego rząd, ceremonialne znaczenie prezydenta —> obawa przed Piłsudskim);

-    Parlament - Sejm (444) i Senat (111), wybory 5-cioprzymiotnikowe, przewaga Sejmu:

*    Senat tylko uczestniczył w uchwalaniu ustaw;

*    Sejm ostateczny glos w ustawodawstwie, szeroka kontrola rządu (zwykle votum nieufności dla gabinetu lub ministra), rozwiązanie parlamentu tylko na mocy uchwały Sejmu lub prezydent za zgodą Senatu;

-    Prezydent wybierany przez Zgromadzenie Narodowe, ponosił jedynie odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu. Powoływał rząd.

—► brak stabilnej większości w Sejmie, częste upadki gabinetów —* zamach majowy w 1926 r.

Nowela sierpniowa (2 sierpnia 1926 r.)

—► To osiem artykułów regulujących poniższe kwestie, będące wypadkową różnych koncepcji, kompromisów i

taktycznych rozgrywek, wzmacniające władzę wykonawczą kosztem ustawodawczej:

-    w sprawach budżetowych - obowiązek zakończenia prac nad projektem budżetu w ściśle określonym terminie (5 miesięcy) przez obie izby, a w razie nie ukończenia prac projekt wchodził w życie w postaci, w jakiej został zgłoszony jako projekt rządowy, albo w postaci uchwalonej przez tą izbę, która ukończyła prace w terminie. W tym czasie nie można było zamknąć sesji parlamentu;

-    prezydent otrzymał prawo rozwiązania parlamentu na wniosek RM umotywowany orędziem, ale tylko raz z tego samego powodu. Oznaczało to, że sejm stracił swoje prawo do rozwiązania się swoją uchwałą;

-    w czasie, gdy obie izby są rozwiązane prezydent może wydawać w razie nagłej konieczności rozporządzenia z mocą ustawy. Rozporządzenia te nie mogły jednak dotyczyć problemów najwyższej wagi, jak np. zmiany konstytucji, ustalania budżetu państwa, albo zaciągania zobowiązań finansowych i politycznych wobec innych państw itd. Rozporządzenia te traciły moc, jeśli nie zostały przedstawione Sejmowi w ciągu 14 dni po najbliższym posiedzeniu albo, jeśli Sejm je uchylił;

-    wniosek o votum nieufności dla rządu nie może być głosowany na tym samym posiedzeniu, na którym został zgłoszony;

-    sankcja za naruszenie konstytucyjnego zakazu pobierania przez posła lub senatora korzyści od rządu. W razie stwierdzenia przez SN złamania tego zakazu członek parlamentu tracił mandat i korzyści otrzymane od rządu.

—* koniec lat 20’tych to ciągła walka obozu sanacji z partiami opozycyjnymi i dopiero wybory brzeskie w 1930 r.

doprowadziły do wygrania większość mandatów w parlamencie —* rozpoczęto procedurę uchwalania konstytucji (choć

nie trzymano się jej)

Konstytucja kwietniowa (23 kwietnia 1935 r.)

-    autorytarna forma rządów, prezydent ma pierwsze miejsce w państwie, wybierany przez Zgromadzenie Elektorów (większość wyłaniania przez Sejm i Senat), ale jeśli ustępujący prezydent wskazał swego następcę, to wybory powszechne;

-    prezydent mianował następcę na wypadek wojny —*■ pozwoliło na ciągłość władzy po 1939 r.;

-    brak jakiejkolwiek odpowiedzialności prezydenta;

-    prezydent powoływał rząd i dokonywał w nim zmian (choć rząd ponosił odpowiedzialność polityczną przed Sejmem);

-    prezydent mógł w każdym momencie rozwiązać parlament i miał szerokie kompetencje prawodawcze;

-    ordynacje wyborcze w praktyce pozbawiły opozycję szans na wygranie wyborów;

OKRES POLSKI LUDOWE!

Mała konstytucja (19 luty 1947 r.)

-    nawiązywała do konstytucji marcowej (min. zasada podziału władz);

-    jednoizbowy parlament wybierał prezydenta, wyrażał votum nieufności rządowi i ministrom;

-    dopuszczono dekrety z mocą ustawy wydawane przez rząd, zatwierdzane przez Radę Państwa, potem Sejm;

-    nowy organ - Rada Państwa (prezydent, marszałek i wicemarszałkowie sejmu, prezes NIK, inne osoby), która w pewnych sytuacjach działała w zastępstwie sejmu;