3582428208

• WWW C HAR AK TERY. E U

0 TEKST ŁUKASZ KWIATEK

SEKCJA

POWSTAJE przy współpracy

Copernicus Center

Niewiele jest w nauce sporów o tak długiej historii i tak burzliwym przebiegu, jak ten, na czym polega językowa komunikacja i czym właściwie są słowa. Śladów tego sporu można by szukać u starożytnych Greków, ale najciekawsze pomysły narodziły się dopiero w kilkunastu ostatnich dekadach. Od połowy wieku XX przez wiele lat dyskusję na ten temat zdominowali zwolennicy Noama Chomskyego, który uznał, że język opiera się na systemie reguł formalnych, dokładnie określających wszystkie możliwe sposoby użycia poszczególnych słów. Koncepcja Chomskyego, z punktu widzenia nauk formalnych imponująca, ma jedną zasadniczą wadę - nie przemawiają za nią argumenty biologiczne.

Chomsky przyjął całkowicie ad hoc, że te reguły (nazywane Gramatyką Uniwersalną, w skrócie UG) są zakodowane w mózgach ludzkich, w postaci biologicznego Modułu Akwizycji Języka (Language Acąuisition Device. LAD). Właśnie obecność tego modułu ma tłumaczyć fakt, że dzieci bez wysiłku uczą się dowolnego języka ojczystego - słuchając dorosłych, automatycznie .dostrajają" parametry UG do reguł właściwych dla języka społeczności, w której się wychowują. W późniejszych latach Chomsky wielokrotnie zmieniał zdanie co do tego, które elementy języka tworzą UG. ale on sam i jego zwolennicy nigdy nie przestali wierzyć, że tylko taka siatka pojęciowa pozwala wyjaśnić fenomen języka.

Zanim teoria Chomsky''ego zaczęła tracić zwolenników - przede wszystkim za sprawą Georga La-koffa i programu językoznawstwa kognitywnego - wywarła olbrzymi upływ na kierunek wielu badań. Między innymi tych, których celem była odpowiedź na pytanie, czy zwierzęta (zwłaszcza

W ośrodku Great Ape Trust, znajdującym się w Des Moines, w USA, żyje grupa małp, z którymi można rozmawiać w specjalnie zaprojektowanym języku Yerkish. Jak to możliwe? Czy zwierzęta rzeczywiście mogą porozumiewać się jak ludzie?

naczelne) posługują się językiem w środowisku naturalnym i czy są w stanie nauczyć się języka zaprojektowanego przez człowieka.

Teorie a fakty

W czasach, gdy Chomsky popularyzował swoje poglądy, przedpole do prowadzenia eksperymentów z uczeniem zwierząt języka było już oczyszczone. Wprawdzie Janc Goodall dopiero rozpoczynała swoje słynne obserwacje w Gombe i nikt nie zdawał sobie sprawy, jak złożone życie społeczne wiodą w naturalnym środowisku szympansy,

mW I-O. RA • GRUDZIEŃ 2013