sredniowiecze008aangelsa Temat: "Bogurodzica" jako zabytek jêzyka polskiego, historia utworu, walory literackie. "Bogurodzica" jest najwspanialsz¹ i najstarsz¹ polsk¹ pienœi¹ religijn¹. Nie znamy dok³adnej daty jej powstania. Jej powstanie wi¹¿e siê z okresem pomiêdzy wiekiem X i XIV, a najczêœciej przyjmuje siê pierwsz¹ po³owê wieku XIII. Z powstaniem "Bogurodzicy" w X wieku wi¹¿e siê legenda, przypisuj¹ca jej autorstwo wiêtemu Wojciechowi. By³ on jednak biskupem przyby³ym z Czech i prawdopodobnie nie zna³ dobrze jêzyka polskiego. Autor pieœni jest nieznany, móg³ nim byæ wykszta³cony mnich œredniowieczny. "Bogurodzica jest wzorowana na uroczystych tekstach ³aciñskich. Nie jest to jednak przek³ad, ale utwór oryginalny. Najstarszy zachowany odpis "Bogurodzicy" tzw. Krakowski pierwszy pochodzi z roku 1407. Obejmuje on dwie zwrotki. Pierwsza skierowana jest do Matki Bo¿ej, druga do Jezusa za poœrednictwem Jana Chrzciciela. Z 1408 roku pochodzi odpis krakowski drugi. Liczy on ju¿ 14 zwrotek. Do dwóch pierwszych do³¹czono pieœni pasyjne (wielkanocne) i pieœni litaniczne skierowane do ró¿nych wiêtych. O ogólnonarodowym znaczeniu "Bogurodzicy" œwiadczy umieszczenie jej we wstêpie do Statutu £askiego z 1506 roku - tak¿e pierwszy drukowany. Statut £askiego by³ zbiorem praw polskich. Z kroniki Jana D³ugosza dowiadujemy siê, ¿e Bogurodzica by³a œpiewana przed bitwami pod Grunwaldem i Warn¹. Mia³a wtedy charakter pieœni patriotycznej. By³ to hymn koronacyjny pierwszych Jagiellonów. Bogurodzica straci³a swe znaczenie w drugiej po³owie wieku XVI. Z zapomnienia wydoby³ j¹ nurt poezji patriotycznej XIX wieku (narodowo-wyzwoleñczej). Œwiadczy o tym miêdzy innymi przedruk Bogurodzicy przez Niemcewicza w "Œpiewach historycznych". Nawi¹zuje do niej tak¿e Juliusz S³owacki w hymnie napisanym na wieœæ o wybuchu powstania listopadowego pt. "Bogurodzica". Do pieœni tej nawi¹zuje Sienkiewicz w "Krzy¿akach" i "Potopie" oraz m³odzi poeci okresu okupacji np. Baczyñski - "Modlitwa do Bogurodzicy". Pierwsza strofa to apostrofa do Matki Boskiej, któr¹ autor w imieniu zbiorowoœci prosi o pozyskanie dla ludzi ³aski jej syna - Chrystusa. Druga strofa to apostrofa do Chrystusa. Za poœrednictwem Chrzciciela autor prosi o spe³nienie próœb ludzi. Zwrotki przedziela powtarzaj¹cy siê zwrot "Kyrie Eleison". Kompozycja utworu i jego intelektualny charakter przypomina porz¹dek naukowego traktatu godz¹cego (zgodnie z wymogami scholastyki) prawa wiary i rozumu. Matka Boga, Dziewica, Poœredniczka jawi siê tutaj jako wyposa¿ona w godnoœci przypisane jej dogmatycznie. Dalsze osoby wystêpuj¹ce w tekœcie - Chrystus, Bóg i Jan Chrzciciel - tworz¹ z Mari¹ wiêty zespó³ czterech osób. Jest to liczba symboliczna, odnosi siê do czterech cnót (mêstwo, sprawiedliwoæ, umiarkowanie, roztropnoœæ). Liczba ta obok trójki, dziewi¹tki, dziesi¹tki, bywa³a czêsto eksponowana w œredniowiecznej sztuce np. z kwadratowych kamieni budowano wczesnoœredniowieczne romañskie œwi¹tynie. Jak typowy wiersz œredniowieczny "Bogurodzica" jest wierszem rymowo-zdaniowym (asylabicznym). Nie przestrzega jednakowego rozmiaru sylabicznego w ka¿dym wersie. Typowy dla utworów œredniowiecznych by³ tak¿e ich meliczny charakter, "Bogurodzica" znakomicie nadaje siê do œpiewania. Wystêpuj¹ rymy wewnêtrzne - "Bogurodzica, dziewica" i rymy zewnêtrzne - "s³awiena, zwolena". Charakterystyczna jest tak¿e intonacja rosn¹co-opadaj¹ca. Wynika ona ze zgodnoœci zdañ lub jednorodnych cz³onów zdañ z d³ugoci¹ wersu. W "Bogurodzicy" odnajdujemy wiele starych form jêzykowych, dziœ ju¿ nie stosownych. Przyk³adem s¹ zmiany fonetyczne - brak przeg³osu, t³umaczony wp³ywem czeskim, zwi¹zany z hipotez¹ autorstwa œwiêtego Wojciecha. Przeg³os to dawny proces fonetyczny polegaj¹cy na przejœciu w okrelœonej pozycji "e" w "a" lub "o": s³owiena - s³awiona; zwolena - zwolona. Obecnie nie u¿ywane formy trybu rozkazuj¹cego: zyszczy, spuci, nape³ñ, s³ysz. Cech¹ charakterystyczn¹ jest niezgodnoœæ przypadków: Bogu + rodzica (r.m. lp, C + r.m. lp, D). Zmieniona forma "Bogarodzica" pojawi³a siê w drugim odpisie krakowskim. W utworze tym wystêpuje wiele archaizmów np.: Gospodzina, Krzciciela, zwolena, Bo¿yc. Bo¿ycze to forma wo³acza od rzeczownika Bo¿yc (syn Boga). Jest to forma petronimiczna z jêzyka rosyjskiego. Zwrot "Bogiem s³awiena" dzisiaj zastêpujemy rzeczownikiem z przyimkiem: przez Boga s³awiona.