Konspekt lekcji języka polskiego przeprowadzonej w klasie drugiej liceum ogólnokształcącego
Opracowała: Iwona Pazdan
Temat lekcji: Bohater liryczny i jego kreacje w  Sonetach krymskich Adama
Mickiewicza
Cele lekcji
I Cel ogólny: rozwijanie umiejętności odbioru romantycznego utworu lirycznego.
II Cele operacyjne
1) na poziomie wiadomości uczeń:
a) zna i rozumie pojęcia: bohater bajroniczny, homo viator, pojęcia z zakresu poetyki;
b) wie, na czym polega nowatorstwo kreacji bohatera lirycznego  Sonetów krymskich ;
c) wie, na czym polega romantyczna koncepcja natury w  Sonetach krymskich ;
d) zna  Sonety krymskie ;
2) na poziomie umiejętności uczeń:
a) analizuje sposób kreacji bohatera lirycznego sonetów;
b) nazywa emocje bohatera lirycznego i wskazuje środki służące ekspresji w sonetach;
c) rozpoznaje pejzaż romantyczny;
d) dokonuje przekładu intersemiotycznego, dostrzega korespondencję sztuk (poezja-obraz);
e) określa sposób funkcjonowania motywu wędrówki w sonetach;
III Cele wychowania:
a) poszukiwanie w literaturze problematyki egzystencjalnej i ogólnoludzkiej;
b) rozbudzanie aktywności intelektualnej;
c) doskonalenie umiejętności pracy w grupie.
Metody pracy: polimetoda ( problemowa analiza tekstu poetyckiego, przekład intersemiotyczny,
plakat i tabela jako formy zapisu notatki).
Formy pracy: grupowa, zespołowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne: teksty sonetów:  Burza ,  Widok gór ze stepów Kozłowa ,  Bakczysaraj ,
 Pielgrzym ,  Droga nad przepaścią Czufut- Kale ,  Ajudah ; reprodukcje obrazów:  Tratwa
Meduzy T. Géricault,  WÄ™drowiec ponad morzem chmur C. D. Friedricha,  Ruiny gotyckiego
kościoła C. Blechena,  Pielgrzym z laską i zawiniątkiem C. K. Norwida,  Skały kredowe na Rugii
C. D. Friedricha,  Mickiewicz na Judahu skale W. Wańkowicza; karty pracy dla grup.
Tok lekcji
I Wprowadzenie
1. Nawiązanie do poprzednich zajęć- przypomnienie, że geneza  Sonetów krymskich wiąże się z
romantyczną podróżą, wędrówką na Wschód Mickiewicza. Taka wędrówka to stały motyw literatury
romantycznej.
2. Objaśnienie celów lekcji ( konieczność przyjrzenia się wędrowcowi z sonetów Mickiewicza,
analiza jego portretu psychologicznego na podstawie analizy wybranych utworów).
3. Zapisanie tematu lekcji.
II Analiza materiału literackiego
1.Określenie tożsamości bohatera lirycznego sonetów Mickiewicza, wskazanie jego cech (praca
zespołowa):
" jest przybyszem z Litwy, którą opuścił wbrew własnej woli, do której nie ma nadziei
powrócić,
" podróżuje przez kraj obcy mu kulturowo, egzotyczny,
" znajduje się nad brzegiem morza, błądzi po stepie, dolinach Krymu, wdziera się na
krymskie szczyty, zwiedza ruiny dawnej stolicy chanów krymskich,
" doświadcza gwałtownych uczuć, samotności, wyobcowania, tęsknoty, czuje się
zagubiony w obcej przestrzeni,
" nie znamy jego imienia, nazwiska, jest tajemniczy,
" to typ bohatera bajronicznego,
" to homo viator.
2. Portret psychologiczny bohatera- analiza wybranych sonetów w grupach wg poleceń na kartach
pracy.
3. Prezentacja efektów pracy w grupach (propozycja zapisu w tabeli)
Tytuł sonetu Sposób widzenia Uczucia, emocje Środki służące Komentarz
natury bohatera ekspresji plastyczny
lirycznego
 Burza -Natura to żywioł, - Jest jakby -Kontrast w - Obraz T. Gericault
nieprzewidywalne i obojętny wobec sposobie pt.  Tratwa Meduzy
nieokiełznane siły, skutków żywiołu. zachowania nawiązuje do
wobec których -Jego spokój bohatera i motywu natury
człowiek pozostaje wynika z pozostałych pojmowanej jako
bezsilny, bezbronny. samotności wobec podróżnych. niebezpieczny
-Personifikacja i Boga( nie umie się -Kontrast w żywioł.
animizacja natury, np. modlić), wobec konstrukcji -Ogromna fala z
 ryk wód ,  wicher z ludzi( nie ma się z składniowej I i II lewej strony tratwy
tryumfem zawył . kim żegnać). części sonetu symbolizuje
-Porównanie (krótkie, urywane nieustanną grozę
prowadzące do zdania i sytuacji, choć
alegorii żywiołu jako równoważniki wydaje się, że dzieło
geniusza śmierci, zdań oddające zniszczenia już się
który szturmuje statek chaos poczynań dokonało (w sonecie
jak żołnierz. podróżnych i ono się właśnie
jedno, dokonuje).
rozbudowane -Twarze postaci
zdanie odnoszące rozbitków nie
się do zachowania wyrażają
bohatera w II dramatycznych
części utworu). uczuć, co kojarzy się
z obojętnością,
spokojem bohatera
sonetu.
 Widok gór - Cztyrdah to -Pielgrzym ulega - Urozmaicona -Na obrazie C. D.
ze stepów monumentalna góra, fascynacji składnia (liczne Friedricha pt.
Kozłowa potężna, pozostająca monumentalizme pytania  Wędrowiec ponad
jakby poza zasięgiem m natury. retoryczne) oddaje morzem chmur
ludzi, a w gestii - Ma jednocześnie zdumienie pojawia się
Allacha i aniołów. poczucie małości bohatera. romantyczny pejzaż
- Hiperbolizacji góry wobec niej. - Największy mistycznej refleksji.
służą metafory, np. ładunek emocji Natura to jakby
 Allach postawił kryje się w medium między
ścianą morze lodu , początkowym i Bogiem a ludz
mi.
 tron odlał z końcowym -Stojący tyłem do
zamrożonej chmury , wykrzyknieniu obserwatora
góra to mury  z ( Tam! ,  Aa! ). tajemniczy
ćwierci lądu , które wędrowiec wydaje
nie przepuszczają się urzeczony kopułą
 karawany gwiazd , a wyłaniającej się z
zachodzące nad górą oddali góry (jej
słońce to  łuna , kształt symbolizuje
 pożar Carogrodu , Górę-Boga). Drga do
rozświetlona przez nieskończoności jest
Allacha latarnia dla przed nim otwarta.
 światów żeglujących -Przypomina więc
po morzu natury . bohatera sonetu,
- Niezwykłość góry który uległ magii
polega też i na tym, że Czatyrdahu,
Å‚Ä…czy ona w sobie dostrzegajÄ…c w nim
kontrasty (lód i ogień). element boskości.
 Bakczysaraj - Natura pochłania to, - Bohater myśli o - Puenta, w której -Obraz  Ruiny
 co niegdyś wydarła jej przemijaniu, spersonifikowana gotyckiego kościoła
cywilizacja, tryumfuje nietrwałości fontanna, lejąc C. Blechena
nad dokonaniami człowieka i jego  perłowe łzy , wykorzystuje,
człowieka, nawet tymi dokonań. odkrywa zasadę podobnie jak sonet,
najbardziej dumnymi, - Ma poczucie relacji człowiek- motyw ruiny, którą
co podkreśla aluzja małości wobec natura. porastają zdziczałe
biblijna  I pisze tryumfującej -Ekspresję jej rośliny.
Baltazara zgłoskami natury, której wypowiedzi -Oglądaniu obrazu
RUINA . cechą jest trwanie. podkreślają towarzyszy refleksja
-To ona trwa, gdy wykrzyknienia:  O o nietrwałości
dzieło ludzkich rąk hańbo! , dokonań człowieka,
pochłania czas.  Gdzieżeś jest ale też przekonanie o
Dlatego z
ródło (które (...)! . dawnej
tradycyjnie kojarzy siÄ™ -Opiera siÄ™ ona na monumentalnej
z przemijaniem, kontraście i świetności (jej ślady
płynącą wodą) to paradoksie: to, co przebiją przez ruinę
symbol trwania miało trwać, w postaci niemal
przeciwstawiony przemija, to, co siÄ™ koronkowej
temu, co człowiek zmienia, jest dekoracji
uznaje za symbolem trwania. fragmentów).
nieprzemijajÄ…ce -Ruina przemawia
( miłości, potędze i do tego, kto potrafi
chwale ), a co ociera słyszeć głos
o nicość. przeszłości.
-EkspansjÄ™ natury
sygnalizujÄ…
czasowniki:
 przeskakuje
szarańcza ,  obwija
gadzina , powoju
roślina  wdziera się
w ściany i sklepienia,
 zajmuje dzieło
ludzi .
 Pielgrzym -Natura  krainy - Bohater - Urozmaicona - Pielgrzym z laskÄ… i
dostatków i krasy doświadcza składnia (pytania zawiniątkiem to
przeciwstawiona tęsknoty retoryczny, rysunek C.K.
pejzażowi Litwy. spowodowanej apostrofa do Norwida pokazujący
-Egzotyczny Krym poczuciem obcości Litwy, szczególnego
przyciąga w pięknym, ale wykrzyknienia bohatera. Bycie
intensywnością egzotycznym  Niestety! , Tak pielgrzymem
doznań zmysłowych, miejscu. daleki! ) zdradzają oznacza nie tylko
bogactwem barw i - Jego rezygnacja poczucie wędrowanie, ale
dz
więków, co wynika ze bezradności, zmierzanie w
rejestrują epitety: świadomości, że niepokój. kierunku świętego
 słowiki Bajdaru , może być -Gra znaczeń celu, miejsca. W tym
 Salhiry dziewice , szczęśliwy tylko kochanka-Litwa. kontekście bohater
 rubinowe morwy , na Litwie, a tam -Kompozycja sonetu Mickiewicza
 złote ananasy . nie ma nadziei oparta na zastaje niejako
-Ale pejzaż może też powrócić. kontraście  tu i uświęcony przez
mieć wartość - Stąd żal za  tam ,  teraz i nieosiągalny dla
emocjonalnÄ…. Litwa- utraconym  przedtem . siebie cel, jaki jest
mimo swej prostoty szczęściem i powrót do utraconej
lasów i trzęsawisk- świadomość, że ojczyzny.
jest atrakcyjniejsza dla należy ono do
bohatera właśnie ze przeszłości.
względu na związane -Przyczyną
z niÄ… emocje. smutku bohatera
-Wartościowanie jest jego pamięć
natury odbywa siÄ™ ze (skarb i
względu na te emocje, jednocześnie
a nie estetycznie ujęte przekleństwo).
piękno.
 Droga nad - Górska sceneria -Bohater- - Wykrzyknienie - Skały kredowe na
przepaścią w (natura) fascynuje i Pielgrzym staje się  a ja spojrzałem Rugii C. D.
Czufut- Kale przeraża jednocześnie. uosobieniem zdradza Friedricha ,
- Przeprawa nad romantyka. zuchwałość podobnie jak sonet,
przepaścią okazuje się Poszukuje tego, co bohatera. pokazują ogromną
bardzo ryzykowna, co przekracza zwykły - Jego wypowiedz
ciekawość świata,
poświadczają świat i ludzki jest jednak zachwyt wywołany
przestrogi i pouczenia język. lakoniczna, bo przez
przewodnika- Mirzy: - W kontakcie z język okazał się rozpościerające się
 tam nie patrz ,  ręką naturą doświadcza zbyt przed oczyma
tam nie wskazuj , jej wzniosłości, niedoskonałym przestrzenie, ale i
 myśli tam nie która go fascynuje narzędziem niepewność próby
puszczaj . Znalazło to urzeka, każe wyrażania myśli i docieczenia jakiejś
również potwierdzenie zlekceważyć obrazu. prawdy o świecie.
w kształcie niebezpieczeństwo -Co chcą dostrzec
wersyfikacyjnym groz
bę śmierci. bohaterowie obrazu,
sonetu- tam, gdzie - To, co zobaczył nie wiadomo, ale jest
urywa się droga, tam w  świata to coś, co znajduje
urywa się wers i kresu szczelinie , się w głębi, poza
dobiega strofa. okazało się ramą skał, w oddali.
Przerwa między niewyrażalne, Ten fascynujący
zwrotkami zbiega się prawdopodobnie świat ukazuje się
z obrazem szczeliny było obrazem celu tylko wycinkowo,
między skałami. pielgrzymki przez szparę między
bohatera. skałami.
-To, ku czemu
zwracaja siÄ™ ludzie,
co będzie w
przyszłości,
rozświetla się coraz
bardziej, staje siÄ™
promiennie jasne, co
kojarzy siÄ™ z
nadziejÄ….
-Czy równie
optymistyczne było
spojrzenie  przez
świata szczeliny
bohatera sonetu, nie
wiadomo, bo język
okazał się bardziej
bezradny wobec
tajemnicy niż
symbol światła na
obrazie
niemieckiego
malarza.
 Ajudah - Skaliste wybrzeże to -Bohater, poeta, -Bohater nazywa - Obraz W.
obraz niespokojnej, obserwując naturę, swoje uczucia, Wańkowicza pt.
dynamicznej natury, dostrzega w niej mówi  lubię .  Mickiewicz na
co podkreślają podobieństwo do - Apostrofa do Judahu skale ma
animizacje i własnego wnętrza. młodego poety jest bardzo wyrazistego
porównania fal do -Zmienność natury w zasadzie bohatera, który
szeregów bałwanów i każe mu myśleć o zwrotem do zajmuje większą
wojska wielorybów zmienności samego siebie. część płótna. To on
zdobywającego ląd. własnych uczuć, o - Paralele poezji i jest tutaj
-Różnorodność natury, prawach natury podkreśla najważniejszy,
jej bogactwo sugerują przemijania i porównanie, które pejzaż pojawia się
epitety, np.  czarne trwania w poezji. staje się dominantą tylko jako tło.
szeregi ,  srebrne -Różnorodność kompozycyjną -Ten bohater to
śniegi , wyliczenia: doświadczeń poety sonetu. siedzący w
 muszle, perły i to z
ródło jego dramatycznej pozie
korale . poetyckiej romantyczny poeta,
-Natura ta to symbol inspiracji, więc zapatrzony w dal, a
zmienności i choć to, czego tak naprawdę
powtarzalności, doświadcza poeta, zapatrzony w siebie.
trwania jednocześnie. jest przemijające,
pozostawia trwały
ślad w postaci
nieśmiertelnych
pieśni.
Wnioski z tabeli:
1. Natura ma ambiwalentne cechy, jest piękna, fascynująca, ale też groz
na,
niebezpieczna.
2. Kontemplacja natury prowadzi do kontemplacji siebie, pejzaż często bywa
paralelny do pejzażu duszy albo prowadzi do wniosków wynikających z
dostrzeżenia kontrastu między naturą a człowiekiem.
3. Bohater sonetów koncentruje się na sobie, siebie czyni postacią centralną.
4. W  Sonetach krymskich odnajdujemy typowo romantyczne pejzaże, znane
z dzieł malarzy epoki. Te ostatnie mogą stać się często swoistymi
komentarzami utworów poetyckich.
III Podsumowanie
1. Zebranie wniosków na temat sposobu funkcjonowania motywu wędrówki w  Sonetach
krymskich A. Mickiewicza ( praca indywidualna- uzupełnianie plakatu-schematu):
Podróż w przestrzeni W
DRÓWKA Podróż w czasie
.................................. ..............................
.................................... ...............................
.................................... ...............................
Podróż w głąb siebie
.......................................
.......................................
........................................
2.Ocena pracy uczniów na lekcji.
3. Praca domowa
I Opracuj notatkÄ™ wg schematu:
1. Tożsamość bohatera lirycznego  Sonetów krymskich .
2. Portret psychologiczny bohatera.
3. Sposób funkcjonowania motywu wędrówki w  Sonetach krymskich .
Wykorzystaj zaproponowane na lekcji formy zapisu- tabelÄ™ i plakat.
II Przygotuj się do omawiania  Konrada Wallenroda . Zwróć uwagę na czas akcji, wydarzenia
historyczne, o których mowa w utworze, postacie historyczne, obyczajowość średniowieczną.
Zapoznaj siÄ™ z genezÄ… utworu.
ZAA

CZNIK- KARTA PRACY DLA GRUP
1. Określ sytuację liryczną w wierszu.
2. Jakie cechy przypisuje naturze podmiot liryczny? Wskaż środki językowe, które o tym
świadczą.
3. Nazwij emocje, których doświadcza bohater liryczny sonetu. Wskaż środki służące wyrażeniu
tych emocji.
4. Obejrzyj obraz romantycznego malarza. Znajdz
argumenty, które potwierdzałyby tezę o tym,
że mógłby on stać się malarskim komentarzem do sonetu Mickiewicza.
Każda grupa pracuje według identycznego schematu. Różnica polega jedynie na przydziale tekstów i
obrazów:
A) grupa I-  Burza Mickiewicza i  Tratwa Meduzy Géricault;
B) grupa II-  Widok gór ze stepów Kozłowa Mickiewicza i  Wędrowiec ponad morzem
chmur C. D. Friedricha;
C) grupa III-  Bakczysaraj Mickiewicza i  Ruiny gotyckiego kościoła C. Blechena;
D) grupa IV-  Pielgrzym Mickiewicza i  Pielgrzym z laskÄ… i zawiniÄ…tkiem C.K.
Norwida;
E) grupa V-  Droga nad przepaścią w Czufut- Kale Mickiewicza i  Kredowe skały na
Rugii C. D. Friedricha;
F) grupa VI-  Ajudah Mickiewicza i  Mickiewicz na Judahu skale W. Wańkowicza.