2740389356

-    zastosowanie analogii na korzyść sprawcy nie może się wiązać z naruszeniem interesów innych osób, w szczególności pokrzywdzonego

•    lex severior retro non agit

-    ustawa wprowadzająca odpowiedzialność karną nie może działać wstecz

ta zasada nie ma zastosowania dla ustaw łagodzących lub znoszących odpowiedzialność karną

•    Nulla poena sine lege

-    art.42 K, art.l§l KK

kara musi być określona i przewidziana we wcześniej wydanej ustawie

-    Stosuje się raczej sankcje względnie oznaczone (widełki). Pozostawienie sędziemu całkowitej swobody w wyborze rodzaju i wysokości kary (sankcja nieoznaczona) byłoby naruszeniem zasady Nulla poena sine

§4. Szkoły i kierunki w nauce prawa karnego

1)    Kierunek racjonalistyczno-humanitarny

Przedstawiciele: Monteskiusz, Cesare Beccaria („O przestępstwach i karach", 1764). Kierunek ten powstał w czasach Oświecenia, przedstawiciele postulowali stworzenie jasnego i przejrzystego prawa karnego, opartego na przepisach ustawy, równość obywateli wobec prawa, likwidację przywilejów stanowych. Sprzeciwiano się okrucieństwu stosowanych wówczas kar - postulat kar proporcjonalnych do czynu i humanitarnych

2)    Szkoła klasyczna

Przedstawiciel: Anzelm Feuerbach, I poł. XIX w. Punktem wyjścia dla odpowiedzialności karnej jest czyn zabroniony przez ustawę karną. Czyn ma być wyrazem wolnej woli człowieka, a istotą kary powinna być sprawiedliwa odpłata za czyn, proporcjonalna do wagi popełnionego czynu i do winy sprawcy. Kara, oprócz oddziaływania na konkretnego sprawcę, ma również znaczenie ogólnoprewencyjne. Zasady szkoły klasycznej znalazły odzwierciedlenie we francuskim kodeksie karnym z 1810 r. oraz w bawarskim kodeksie karnym z 1813 r. Założenia dot. formalnej definicji przestępstwa, zasady winy i sensu kary, funkcjonują we współczesnym prawie karnym.

3)    Szkoła antropologiczna

Przedstawiciel: Cesare Lombroso, II poł. XIX w. Na podstawie antropologicznych cech można wyodrębnić „urodzonych przestępców" - istnieją ludzie mający wrodzone predyspozycje do popełniania przestępstw. W konsekwencji, należy odrzucić pojęcie winy jako podstawy odpowiedzialności karnej i zamiast kar stosować wobec takich osób środki zabezpieczające. Podstawą zastosowania takich środków miał być nie fakt popełnienia przestępstwa, ale stan niebezpieczeństwa, wynikający z określonych cech jednostki. Ta teoria została dość szybko odrzucona, ale przyczyniła się do rozwoju kryminologii.

4)    Szkoła socjologiczna

Przedstawiciel: Franz von Liszt, II poł. XIX w. Zwrócenie uwagi na przyczyny przestępczości, tkwiące w warunkach społecznych. Przesłanką odpowiedzialności jest czyn zabroniony przez ustawę, ale następuje przesunięcie akcentu z czynu na sprawcę (inaczej niż w szkole klasycznej). Liszt wyróżniał 3 typy sprawców: z nawyknienia, nadających się do poprawy oraz sprawców przypadkowych. Podstawowym celem kary powinna być sprawiedliwa odpłata za czyn (prewencja indywidualna). Pod wpływem tej szkoły, rozpowszechniły się instytucje takie jak warunkowe zawieszenie kary oraz przedterminowe zwolnienie, ale jednocześnie pod jej wpływem lansowano surowsze traktowanie recydywistów i przestępców zawodowych.

5)    Inne kierunki

Obrona społeczna - F. Grammatica, po 1945r. Prawo karne należy zastąpić „prawem obrony społecznej", zamiast przestępstwa - stopniowalny wskaźnik antyspołeczności, ustalany w razie popełnienia określonych w ustawie czynów. Zamiast kar - środki obrony społecznej o charakterze prewencyjnym, wychowawczym i leczniczym

Nowa obrona społeczna - M. Ancel. Nie postulował odrzucenia dotychczasowych pojęć, ale jedynie reformę prawa karnego, dostosowanie kary do osoby przestępcy (a nie do czynu).

Neoklasycyzm - lata 70. XX w., był reakcją na nieskuteczność koncepcji resocjalizacji przestępców, postulowano powrót do idei kary sprawiedliwej - współmiernej do wagi przestępstwa.

Abolicionizm - postulat likwidacji prawa karnego i zastąpienia kary instrumentami rozwiązywania konfliktów społecznych. Przestępstwo powinno się traktować jako konflikt, a jego rozwiązanie powierzyć społecznościom (lokalnym, sąsiedzkim), a nie państwu. Sędzia powinien być tylko mediatorem.

3