3307664554

do umów ubezpieczenia obowiązkowego, w sprawach nieuregulowanych w ustawie, pozwala stosować przepisy kodeksu cywilnego, przy czym chodzi tu o stosowanie kodeksu cywilnego „wprost", a nie „odpowiednio", do czego powrócimy w dalszej części artykułu³¹.

Skoro kwestia dopuszczalności międzynarodowych warunków ubezpieczenia nie została uregulowana w ustawie, ma tu zastosowanie art. 807 § 1 k.c. który wyklucza możliwość stosowania w obowiązkowych ubezpieczeniach międzynarodowych klauzul lub warunków ubezpieczeń sprzecznych z kogentnymi przepisami kodeksu cywilnego o umowie ubezpieczenia, co wywiera znaczący wpływ na ograniczenie przestrzennego zakresu stosowania przepisów o ubezpieczeniach obowiązkowych³².

Efekt tego zabiegu legislacyjnego okazał się niekorzystny dla praktyki ubezpieczeniowej, co uwidoczniło się ostatnio w ubezpieczeniach OC przedsiębiorców lotniczych. Mówiąc wprost, zakłady ubezpieczeń straciły możliwość zawierania umów ubezpieczenia na podstawie międzynarodowych warunków ubezpieczeń. Zmieniając w 2011 r. ustawę z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze³³, w art. 209 ust. 7 tej ustawy zobowiązano Ministra Finansów do określenia w rozporządzeniu nie tylko terminu powstania obowiązku ubezpieczenia i minimalnej sumy gwarancyjnej (jak to było dotychczas), ale również szczegółowego zakresu ubezpieczeń obowiązkowych przewidzianych w ustawie. Wydane w tej sprawie rozporządzenie³⁴ nie uwzględniło jednak w pełni powszechnie stosowanych międzynarodowych warunków ubezpieczeń lotniczych (według standardu ARIEL).

Niemożność zawierania obowiązkowych ubezpieczeń według znanych i powszechnie stosowanych klauzul międzynarodowych utrudnia krajowym ubezpieczycielom uzyskanie pokrycia reasekuracyjnego za granicą, a w wielu przypadkach wręcz uniemożliwia. Przed nowelizacją z 2007 r., z uwagi na ówcześnie obowiązujący art. 807 § 2 k.c., takich problemów nie było. Zakłady ubezpieczeń mogły z powodzeniem stosować - także w ubezpieczeniach obowiązkowych o charakterze „zagranicznym" - międzynarodowe warunki ubezpieczeń nawet wtedy, gdy nie były one zgodne z kogentnymi przepisami o umowie ubezpieczenia (art. 805-834 k.c.).

Zwolennicy skreślenia art. 807 § 2 k.c. argumentowali, iż umowy ubezpieczeń „zagranicznych" nadal będzie można zawierać na podstawie warunków międzynarodowych, gdyż strony umowy mogą skorzystać z wyboru prawa i poddać umowę ubezpieczenia innemu prawu niż polskie³⁵. Zapomniano jednak, że zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. - Prawo prywatne międzynarodowe³⁶ umowa ubezpieczenia obowiązkowego podlega prawu tego państwa, które taki obowiązek przewiduje, a więc strony nie mają możliwości wyboru prawa innego państwa³⁷.

³¹    Por. E. Kowalewski, T. Sangowski, op. cit. s. 246.

³²    Por. D. Fuchs, Znaczenie nowelizacji niektórych norm kodeksu cywilnego o umowie ubezpieczenia dla ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, „Prawo Asekuracyjne" 2008, nr 3, s. 44-46.

³³    Tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1393.

³⁴    Por. rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 27 grudnia 2012 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przewoźników lotniczych [...] (Dz. U. z 2013 r., poz. 67).

³⁵    Jak pisał M. Orlicki (M. Orlicki, J. Pokrzywniak, Umowa ubezpieczenia. Komentarz do nowelizacji kodeksu cywilnego, Wolters Kluwer, Warszawa 2008, s. 38): „Uchylenie art. 807 § 2 k.c. nie powinno prowadzić do żadnych trudności w obrocie ubezpieczeniowym z zagranicą. Elastyczność prawa w niezbędnym dla obrotu międzynarodowego zakresie jest bowiem zapewniona przez instytucje prawa międzynarodowego prywatnego, w szczególności zaś przez możliwość dokonania przez strony wyboru prawa właściwego dla zawieranej przez nie umowy ubezpieczenia".

³⁶    Dz. U. Nr 80, poz. 432.

³⁷    Przepis ten stanowi implementację art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I), (Dz. Urz. UE L 177 z dnia 4 lipca 2008 r.).

15

Rozprawy Ubezpieczeniowe zeszyt 15(2/2013)