4130650352

gfinanse

finansowy kwartalnik internetowy

Relacje przeciętnego dochodu na głowę w kraju najbogatszym do takiego dochodu w najbiedniejszym wzrosła z 6:1 w 1820 r. do 70:1 w 1992 r.

Z czego wynikał gwałtownie przyspieszony wzrost w krajach Zachodu? Nie można go wyjaśnić zwiększonym czasem pracy, bo w XX w. uległ on skróceniu. Nie tłumaczą go też w pełni zwiększone nakłady kapitału. Historia zna zresztą wiele przykładów wzrostu inwestycji i spadającej dynamiki rozwoju, bo inwestowano nietrafnie, a powiększony aparat wytwórczy był źle wykorzystywany. To była m.in. cecha i zarazem główna przyczyna gospodarczej klęski socjalizmu. Badania pokazały, że nowoczesny wzrost w kapitalizmie miał swoje główne źródło w powiększającej się wydajności pracy i kapitału dzięki postępowi techniki. S. Kuznets, amerykański noblista ukraińskiego pochodzenia, oszacował średni udział tego czynnika w długofalowym rozwoju krajów kapitalistycznych na 80%. Ale dlaczego jedne kraje były w stanie zacząć wprowadzać postęp techniczny, a inne nie? To jest jedno w głównych pytań współczesnej historii gospodarczej i ekonomii.

Choć Zachód jako całość gwałtownie przyspieszył na początku XIX w. w stosunku do reszty świata, to pozycja startowa poszczególnych krajów Zachodu była nierówna. W latach 1820-70 niekwestionowanym liderem była Wielka Brytania, gdzie dochód na głowę rósł średnio co roku o 1,2%. Tylko trzy kraje rosły szybciej: Stany Zjednoczone, Australia, Belgia. W latach 1870-1913 brytyjskiego lidera zaczęły wyprzedzać w tempie wzrostu już nie tylko Stany Zjednoczone, ale i Kanada, Niemcy, Francja, kraje skandynawskie, Japonia, Włochy.

W okresie 1913-50 Skandynawia kontynuowała swój przyśpieszony - w stosunku do czołówki - wzrost, podczas gdy m.in. Niemcy, Włochy, Japonia, Austria, zwiększały swój dochód na głowę znaczniej wolniej niż ona. Gwałtowne przyspieszenie wzrostu i zarazem dochodzenie do lidera (Stany Zjednoczone) w poziomie dochodu na głowę wystąpiło w latach 1950-73. Wtedy to Japonia powiększyła ten dochód w niebywałym tempie 8% rocznie, Włochy -w tempie 5%, Niemcy i Austria - 4,9%, Francja - 4%. Ale z kolei od początku lat 90. XX w. Stany Zjednoczone wyraźnie przyspieszyły w stosunku do Japonii, Francji, Niemiec i Włoch, a dawny lider - Wielka Brytania - od połowy lat 80. też zaczął rozwijać się szybciej niż te kraje. Pojawił się też celtycki tygrys - Irlandia.