http://e-prawnik.pl
Postępowanie upadłościowe
Które osoby prywatne będą mogły zbankrutować?
Data: 19-03-2009 r.
Część osób niebędących w stanie spłacać swoich zobowiązań finansowych
będzie wkrótce miała prawo ogłosić upadłość. Z końcem marca 2009 r. wprowadzony zostanie nowy typ
postępowania oddłużeniowego, określanego jako upadłość konsumencka. Możliwość tzw. upadłości
konsumenckiej będą miały osoby fizyczne, które nie są przedsiębiorcami. Nowe przepisy przewidują, że
postępowanie upadłościowe będzie dotyczyć wyłącznie tych osób, które stały się niewypłacalne na skutek
wyjątkowych i niezależnych od nich okoliczności. O ogłoszeniu upadłości będzie decydował sąd.
Oddłużenie będzie z reguły połączone z zobowiązaniem dłużnika do pokrycia przynajmniej części
swoich zobowiązań. Nie będzie ono jednak mogło być stosowane częściej niż raz na 10 lat.
- Takie są założenia wchodzącej w życie 31 marca 2009 r. ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy -
Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Kiedy dłużnik jest niewypłacalny?
Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Dłużnik jest zaś niewypłacalny,
jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań, tj. zalega z płatnościami wobec wierzycieli. Chodzi
więc o dłużnika, który nie radzi sobie ze spłacaniem rachunków (np. za usługi telekomunikacyjne czy za prąd),
kredytów i innych zobowiązań.
Dotąd w Polsce upadłość mogły ogłosić jedynie firmy. Osoba prywatna, nawet jeżeli nie miała już żadnych
szans na spłatę swoich długów, nie miała żadnej możliwości, aby wyrwać się z pętli zadłużenia. Wierzyciele
(np. banki) ciągle naliczały odsetki, potem odsetki od odsetek, opłaty za windykację oraz prowizje bądz
też
kary umowne. Często konsument zmuszony był zaciągać niekorzystne kredyty na spłatę innych pożyczek.
Obciążenia rosną więc do takich rozmiarów, że oczywiste stało się, iż do końca życia nie będzie w stanie
spłacić wszystkich długów.
Upadłość konsumencka ma pomóc osobie w ochronie przed rosnącą spiralą odsetek. Przepisy o upadłości
konsumenckiej nie obejmą osób fizycznych, które prowadzą działalność gospodarczą, choćby nawet
finansowe tarapaty nie były związane z ich biznesem.
Czy każdy dłużnik będzie mógł ogłosić upadłość?
Tak jak, w innych krajach Unii Europejskiej, nie przewiduje się otwartego dostępu do oddłużenia w drodze
upadłości. Możliwość skorzystania z upadłości konsumenckiej musi być wyjątkowa, gdyż wielu konsumentów
zachęconych zbyt łatwym dostępem do upadłości zaczęłoby unikać spłacania swoich zobowiązań. Ogłosić
upadłość będzie mógł jedynie ten konsument, który stał się niewypłacalny z przyczyn losowych. Podstawową
zasadą obowiązującą przy upadłości konsumenckiej jest bowiem, iż możliwość skorzystania z tego trybu
powinna być czymś wyjątkowym. Dlatego więc postępowanie upadłościowe będzie mogło być
prowadzone jedynie wobec osób, które stały się niewypłacalne na skutek wyjątkowych i niezależnych od
nich okoliczności. Pozwoli ono więc uwolnić się z kłopotów finansowych tym konsumentom, którzy z
przyczyn obiektywnych i niezależnych wpadli w spiralę zadłużenia.
Taką możliwość przewidziano wyłącznie do osób, które zachowywały się racjonalnie i uczciwie, lecz mimo
tego stały się niewypłacalne, nie przyczyniły się do powstania własnej niewypłacalności w sposób świadomy i
celowy. Muszą one również przekonać sąd, iż w ciągu 5 lat zdołają spłacić większość wierzycieli.
Przykład
Podstawą do ogłoszenia upadłości konsumenckiej może być m.in. nieszczęśliwy wypadek, ciężka, przewlekła
choroba dłużnika lub kogoś z jego rodziny, trwała utrata zdolności do pracy, utrata części majątku z
przyczyn losowych (w wyniku np. klęski żywiołowej), niezawiniona utrata pracy dłużnika czy śmierć
głównego żywiciela rodziny, albo utrata pracy przez kredytobiorcę, pod warunkiem że nie nastąpiła z jego
winy, np. pracodawca bankrutuje.
Pozytywne podstawy ogłoszenia upadłości obejmują niewypłacalność, wielość wierzycieli oraz powstanie
niewypłacalności wskutek wyjątkowych i niezależnych od dłużnika okoliczności. Negatywną podstawą
ogłoszenia upadłości jest m.in. brak majątku na pokrycie kosztów postępowania. Nowa ustawa nie obejmie też
osób, które celowo nadmiernie się zadłużyły z zamiarem skorzystania z instytucji oddłużenia. Nie skorzystają
na niej także oszuści, miłośnicy gier hazardowych oraz ci, którzy płacą alimenty (te ostatnie zobowiązania nie
mogą być bowiem umorzone w wyniku tej procedury).
Zwrócić należy uwagę na nieprecyzyjne warunki przeprowadzenia procedury upadłościowej , które precyzować
będzie dopiero orzecznictwo sądowe. Ponieważ ?wyjątkowe i niezależne od dłużnika okoliczności" to
oczywiście zwrot niedookreślony, więc jego treść zależy od konkretnej sytuacji dłużnika.
Komu będzie służyła upadłość?
W 2008 r. 1,2 mln osób w Polsce spełniało określone w ustawie przesłanki do ogłoszenia upadłości
konsumenckiej. Liczba ta może się jeszcze zwiększyć w wyniku kryzysu gospodarczego. Najwięcej
jesteśmy winni bankom.
Możliwość przeprowadzenia postępowania upadłościowego w sprawach osób fizycznych nieprowadzących
działalności gospodarczej pozwoli dłużnikom, którzy popadli w stan niewypłacalności bez swojej winy,
rozpocząć życie na nowo z ?czystą kartą" . Powinno mieć to wpływ także na zmniejszenie liczby beneficjentów
różnego rodzaju środków pomocy społecznej. Zatem w tym zakresie wydatki ze środków publicznych mogą ulec
zmniejszeniu, a przynajmniej nie będą się powiększać, gdyż koszty postępowania będą pokrywane ze środków
dłużnika.
Upadłość konsumencka jest najbardziej korzystna dla osób, które nie mają żadnego majątku. Wszystko
jednak zależy od sytuacji konkretnej osoby - często bardziej opłacalne może okazać się porozumienie się np.
z bankiem w sprawie restrukturyzacji zadłużenia. Banki dotąd były skłonne do porozumiewania się z
kredytobiorcami w razie przejściowych trudności i np. do aneksowania umów oraz udzielania prolongat.
Warto więc przed wystąpieniem z wnioskiem o upadłość ponegocjować z wierzycielami.
Kiedy sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości?
Postępowanie związane z ogłoszeniem upadłości jest to pierwsze stadium postępowania upadłościowego.
Sąd winien rozpatrzyć wniosek o otwarcie postępowania upadłościowego w ciągu 2 miesięcy od jego
złożenia. Sąd rozpoznaje sprawę na posiedzeniu niejawnym. Może jednak wyznaczyć rozprawę, jeżeli uzna
to za konieczne. Sąd może na posiedzeniu niejawnym przeprowadzić postępowanie dowodowe w całości lub w
części także wówczas, gdy wyznaczono rozprawę.
Sąd w terminie 2 miesięcy od wpłynięcia wniosku wydaje postanowienie, w którym orzeka o ogłoszeniu
upadłości dłużnika lub o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości.
Ponieważ przez okres tych 2 miesięcy nieuczciwy dłużnik mógłby rozdysponować posiadany majątek, ustawa
wprowadza środki chroniące wierzycieli przed takim zachowaniem. W postępowaniu o ogłoszenie upadłości
sąd z urzędu przeprowadza więc postępowanie zabezpieczające.
Zgodnie z nowymi przepisami, sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli niewypłacalność
dłużnika nie powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego
okoliczności, w szczególności w przypadku gdy dłużnik zaciągnął
zobowiązanie będąc niewypłacalnym, albo do rozwiązania stosunku
pracy dłużnika doszło z przyczyn leżących po stronie pracownika lub za jego zgodą . Z upadłości
konsumenckiej nie skorzystają więc osoby dyscyplinarnie zwolnione z pracy oraz te, które odeszły z pracy za
porozumieniem stron. Problemy mogą mieć również dłużnicy, którzy zaciągnęli kredyt konsolidacyjny na spłatę
innych zobowiązań. Nie mogą też liczyć na upadłość konsumencką ci, którzy przestali spłacać długi, a póz
niej
np. coś kupili czy wynajęli, a także zaciągający zobowiązania w celach spekulacyjnych. Tak bowiem można
dosłownie rozumieć brzmienie nowych przepisów, nie wiadomo zaś jak będą one interpretowane przez sądy w
odniesieniu do konkretnych życiowych sytuacji.
Ponadto, na zasadach ogólnych, sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego
dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.
Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości również, jeśli w stosunku do dłużnika w okresie 10 lat przed
złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości:
prowadzono postępowanie upadłościowe lub inne postępowanie, w którym umorzono całość lub część
jego zobowiązań albow którym zawarto układ, lub
prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym nie zaspokojono wszystkich wierzycieli, a dłużnik po
zakończeniu lub umorzeniu postępowania zobowiązań swych nie wykonał, lub
prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów o postępowaniu upadłościowym wobec osób
fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z
innych przyczyn niż na wniosek wszystkich wierzycieli , lub
czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Oddłużanie w tym trybie nie może być zbyt częste. Stąd przyjęto, iż okres między oddłużeniami nie może
być krótszy niż 10 lat. Przyjęcie terminu dziesięcioletniego związane jest z tym, że jest to w polskim prawie
podstawowy termin przedawnienia roszczeń cywilnoprawnych (art. 118 Kodeksu cywilnego). Bankructwo
można zatem ogłosić kilka razy w życiu, lecz nie częściej niż co 10 lat.
Co istotne, 10-letnia karencja obowiązuje również w razie, gdy sąd zajmie się sprawą, lecz z jakichś powodów
umorzy postępowanie (np. uzna, że dłużnik nie spełnia warunków do ogłoszenia upadłości konsumenckiej,
gdyż nie wykonuje swych obowiązków wynikających z ustawy - ukryje przed syndykiem jakiś majątek lub nie
dostarczy dokumentów dotyczących swej sytuacji finansowej).
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze oraz ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2008 r., Nr 234, poz. 1572)
http://e-prawnik.pl