��Dz.U.64.9.59
1976.03.01 zm. Dz.U.75.45.234 art. 1
1987.03.01 zm. Dz.U.86.36.180 art. 85
1990.05.27 zm.wyn.z Dz.U.90.34.198 art. 3 pkt 5
1995.10.20 zm. Dz.U.95.83.417 art. 1
1998.11.15 zm. Dz.U.98.117.757 art. 1
1999.12.16 zm. Dz.U.99.52.532 art. 1
2001.01.01 zm. Dz.U.00.122.1322 art. 1
2002.05.10 zm. Dz.U.01.128.1403 art. 44
2003.05.13 zm.wyn.z Dz.U.03.83.772 og�lne
2003.08.24 zm. Dz.U.03.130.1188 art. 70
2004.07.19 zm. Dz.U.04.162.1691 art. 1
2005.01.20 zm. Dz.U.04.162.1691 art. 1
2007.07.26 zm.wyn.z Dz.U.07.134.947 og�lne
2007.10.07 zm. Dz.U.07.121.831 art. 2
2008.01.20 zm. Dz.U.07.192.1378 art. 32
USTAWA
z dnia 25 lutego 1964 r.
Kodeks rodzinny i opiekuDczy.
(Dz. U. z dnia 5 marca 1964 r.)
TytuB I.
MAA{ECSTWO
DZIAA I
ZAWARCIE MAA{ECSTWA.
Art. 1. (1) � 1. MaB|eDstwo zostaje zawarte, gdy m|czyzna i kobieta jednocze[nie obecni zBo| przed
kierownikiem urzdu stanu cywilnego o[wiadczenia, |e wstpuj ze sob w zwizek maB|eDski.
� 2. MaB|eDstwo zostaje r�wnie| zawarte, gdy m|czyzna i kobieta zawierajcy zwizek maB|eDski
podlegajcy prawu wewntrznemu ko[cioBa albo innego zwizku wyznaniowego w obecno[ci duchownego
o[wiadcz wol jednoczesnego zawarcia maB|eDstwa podlegajcego prawu polskiemu i kierownik urzdu stanu
cywilnego nastpnie sporzdzi akt maB|eDstwa. Gdy zostan speBnione powy|sze przesBanki, maB|eDstwo uwa|a
si za zawarte w chwili zBo|enia o[wiadczenia woli w obecno[ci duchownego.
� 3. Przepis paragrafu poprzedzajcego stosuje si, je|eli ratyfikowana umowa midzynarodowa lub ustawa
regulujca stosunki midzy paDstwem a ko[cioBem albo innym zwizkiem wyznaniowym przewiduje mo|liwo[
wywoBania przez zwizek maB|eDski podlegajcy prawu wewntrznemu tego ko[cioBa albo innego zwizku
wyznaniowego takich skutk�w, jakie pociga za sob zawarcie maB|eDstwa przed kierownikiem urzdu stanu
cywilnego.
� 4. (2) M|czyzna i kobieta, bdcy obywatelami polskimi przebywajcymi za granic, mog zawrze
maB|eDstwo r�wnie| przed polskim konsulem lub przed osob wyznaczon do wykonywania funkcji konsula.
Art. 2. (3) Je|eli mimo niezachowania przepis�w artykuBu poprzedzajcego zostaB sporzdzony akt
maB|eDstwa, ka|dy, kto ma w tym interes prawny, mo|e wystpi z pow�dztwem o ustalenie nieistnienia
maB|eDstwa.
Art. 3. (4) � 1. Osoby zamierzajce zawrze maB|eDstwo powinny zBo|y lub przedstawi kierownikowi urzdu
stanu cywilnego dokumenty niezbdne do zawarcia maB|eDstwa, okre[lone w odrbnych przepisach.
� 2. Je|eli otrzymanie dokumentu, kt�ry osoba zamierzajca zawrze maB|eDstwo jest obowizana zBo|y
lub przedstawi kierownikowi urzdu stanu cywilnego, napotyka trudne do przezwyci|enia przeszkody, sd mo|e
zwolni t osob od obowizku zBo|enia lub przedstawienia tego dokumentu.
1
� 3. (5) Kierownik urzdu stanu cywilnego wyja[nia osobom zamierzajcym zawrze maB|eDstwo doniosBo[
zwizku maB|eDskiego, przepisy regulujce prawa i obowizki maB|onk�w oraz przepisy o nazwisku maB|onk�w i o
nazwisku ich dzieci.
Art. 4. (6) MaB|eDstwo przed kierownikiem urzdu stanu cywilnego nie mo|e by zawarte przed upBywem
miesica od dnia, kiedy osoby, kt�re zamierzaj je zawrze, zBo|yBy kierownikowi urzdu stanu cywilnego pisemne
zapewnienie, |e nie wiedz o istnieniu okoliczno[ci wyBczajcych zawarcie tego maB|eDstwa. Jednak|e
kierownik urzdu stanu cywilnego mo|e zezwoli na zawarcie maB|eDstwa przed upBywem tego terminu, je|eli
przemawiaj za tym wa|ne wzgldy.
Art. 41. (7) � 1. Osobom zamierzajcym zawrze maB|eDstwo w spos�b okre[lony w art. 1 � 2 i 3 kierownik
urzdu stanu cywilnego wydaje za[wiadczenie stwierdzajce brak okoliczno[ci wyBczajcych zawarcie
maB|eDstwa oraz tre[ i dat zBo|onych przed nim o[wiadczeD w sprawie nazwisk przyszBych maB|onk�w i ich
dzieci.
� 2. Za[wiadczenie traci moc po upBywie trzech miesicy od dnia jego wydania.
� 3. Wydajc za[wiadczenie kierownik urzdu stanu cywilnego informuje strony o dalszych czynno[ciach
koniecznych do zawarcia maB|eDstwa.
Art. 5. (8) Kierownik urzdu stanu cywilnego, kt�ry dowiedziaB si o istnieniu okoliczno[ci wyBczajcej
zawarcie zamierzonego maB|eDstwa, odm�wi przyjcia o[wiadczeD o wstpieniu w zwizek maB|eDski lub
wydania za[wiadczenia, o kt�rym mowa w art. 41, a w razie wtpliwo[ci zwr�ci si do sdu o rozstrzygnicie, czy
maB|eDstwo mo|e by zawarte.
Art. 6. � 1. (9) Z wa|nych powod�w sd mo|e zezwoli, |eby o[wiadczenie o wstpieniu w zwizek maB|eDski
lub o[wiadczenie przewidziane w art. 1 � 2 zostaBo zBo|one przez peBnomocnika.
� 2. PeBnomocnictwo powinno by udzielone na pi[mie z podpisem urzdowo po[wiadczonym i wymienia
osob, z kt�r maB|eDstwo ma by zawarte.
Art. 7. (10) � 1. Je|eli maB|eDstwo jest zawierane przed kierownikiem urzdu stanu cywilnego, o[wiadczenia o
wstpieniu w zwizek maB|eDski powinny by zBo|one publicznie w obecno[ci dw�ch peBnoletnich [wiadk�w.
� 2. Kierownik urzdu stanu cywilnego zapytuje m|czyzn i kobiet, czy zamierzaj zawrze ze sob
maB|eDstwo, a gdy oboje odpowiedz na to pytanie twierdzco, wzywa ich do zBo|enia o[wiadczeD o wstpieniu w
zwizek maB|eDski oraz o[wiadczeD w sprawie nazwisk maB|onk�w i ich dzieci.
� 3. Ka|da z os�b zawierajcych maB|eDstwo skBada o[wiadczenie o wstpieniu w zwizek maB|eDski,
powtarzajc za kierownikiem urzdu stanu cywilnego tre[ o[wiadczenia lub odczytujc je na gBos. Osoba nie
mogca m�wi skBada o[wiadczenie o wstpieniu w zwizek maB|eDski podpisujc akt maB|eDstwa.
� 4. Po zBo|eniu o[wiadczeD o wstpieniu w zwizek maB|eDski przez obie strony kierownik urzdu stanu
cywilnego ogBasza, |e wskutek zgodnych o[wiadczeD obu stron maB|eDstwo zostaBo zawarte.
Art. 8. (11) � 1. Duchowny, przed kt�rym zawierany jest zwizek maB|eDski podlegajcy prawu
wewntrznemu ko[cioBa albo innego zwizku wyznaniowego, nie mo|e przyj o[wiadczeD przewidzianych w art.
1 � 2 - bez uprzedniego przedstawienia mu za[wiadczenia stwierdzajcego brak okoliczno[ci wyBczajcych
zawarcie maB|eDstwa, sporzdzonego przez kierownika urzdu stanu cywilnego.
� 2. NiezwBocznie po zBo|eniu o[wiadczeD, o kt�rych mowa w � 1, duchowny sporzdza za[wiadczenie
stwierdzajce, |e o[wiadczenia zostaBy zBo|one w jego obecno[ci przy zawarciu zwizku maB|eDskiego
podlegajcego prawu wewntrznemu ko[cioBa albo innego zwizku wyznaniowego. Za[wiadczenie to podpisuj
duchowny, maB|onkowie i dwaj peBnoletni [wiadkowie obecni przy zBo|eniu tych o[wiadczeD.
� 3. (12) Za[wiadczenie, o kt�rym mowa w � 2, wraz z za[wiadczeniem sporzdzonym przez kierownika
urzdu stanu cywilnego na podstawie art. 41 � 1 duchowny przekazuje do urzdu stanu cywilnego przed upBywem
piciu dni od zawarcia maB|eDstwa; nadanie jako przesyBki poleconej w polskiej plac�wce pocztowej operatora
publicznego jest r�wnoznaczne z przekazaniem do urzdu stanu cywilnego. Je|eli zachowanie tego terminu nie
jest mo|liwe z powodu siBy wy|szej, bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas trwania przeszkody.
Art. 9. (13) � 1. W razie niebezpieczeDstwa gro|cego bezpo[rednio |yciu jednej ze stron, o[wiadczenia o
wstpieniu w zwizek maB|eDski mog by zBo|one niezwBocznie przed kierownikiem urzdu stanu cywilnego bez
zBo|enia lub przedstawienia dokument�w niezbdnych do zawarcia maB|eDstwa. Jednak|e i w tym wypadku
strony s obowizane zBo|y zapewnienie, |e nie wiedz o istnieniu okoliczno[ci wyBczajcych zawarcie
maB|eDstwa.
2
� 2. W razie niebezpieczeDstwa gro|cego bezpo[rednio |yciu jednej ze stron, o[wiadczenia przewidziane w
art. 1 � 2 mog by zBo|one przed duchownym bez przedstawienia za[wiadczenia sporzdzonego przez
kierownika urzdu stanu cywilnego, stwierdzajcego brak okoliczno[ci wyBczajcych zawarcie maB|eDstwa. W
takim wypadku strony skBadaj przed duchownym zapewnienie, |e nie wiedz o istnieniu okoliczno[ci
wyBczajcych zawarcie maB|eDstwa. Przepisy art. 1 � 3 oraz art. 2 i art. 8 � 2 i 3 stosuje si odpowiednio.
Art. 10. (14) � 1. Nie mo|e zawrze maB|eDstwa osoba nie majca ukoDczonych lat osiemnastu. Jednak|e z
wa|nych powod�w sd opiekuDczy mo|e zezwoli na zawarcie maB|eDstwa kobiecie, kt�ra ukoDczyBa lat
szesna[cie, a z okoliczno[ci wynika, |e zawarcie maB|eDstwa bdzie zgodne z dobrem zaBo|onej rodziny.
� 2. (15) Uniewa|nienia maB|eDstwa zawartego przez m|czyzn, kt�ry nie ukoDczyB lat osiemnastu, oraz
przez kobiet, kt�ra nie ukoDczyBa lat szesnastu albo bez zezwolenia sdu zawarBa maB|eDstwo po ukoDczeniu lat
szesnastu, lecz przed ukoDczeniem lat osiemnastu, mo|e |da ka|dy z maB|onk�w.
� 3. Nie mo|na uniewa|ni maB|eDstwa z powodu braku przepisanego wieku, je|eli maB|onek przed
wytoczeniem pow�dztwa ten wiek osignB.
� 4. (16) Je|eli kobieta zaszBa w ci|, jej m| nie mo|e |da uniewa|nienia maB|eDstwa z powodu braku
przepisanego wieku.
Art. 11. � 1. Nie mo|e zawrze maB|eDstwa osoba ubezwBasnowolniona caBkowicie.
� 2. Uniewa|nienia maB|eDstwa z powodu ubezwBasnowolnienia mo|e |da ka|dy z maB|onk�w.
� 3. Nie mo|na uniewa|ni maB|eDstwa z powodu ubezwBasnowolnienia, je|eli ubezwBasnowolnienie zostaBo
uchylone.
Art. 12. � 1. Nie mo|e zawrze maB|eDstwa osoba dotknita chorob psychiczn albo niedorozwojem
umysBowym. Je|eli jednak stan zdrowia lub umysBu takiej osoby nie zagra|a maB|eDstwu ani zdrowiu przyszBego
potomstwa i je|eli osoba ta nie zostaBa ubezwBasnowolniona caBkowicie, sd mo|e jej zezwoli na zawarcie
maB|eDstwa.
� 2. Uniewa|nienia maB|eDstwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysBowego jednego z
maB|onk�w mo|e |da ka|dy z maB|onk�w.
� 3. Nie mo|na uniewa|ni maB|eDstwa z powodu choroby psychicznej jednego z maB|onk�w po ustaniu tej
choroby.
Art. 13. � 1. Nie mo|e zawrze maB|eDstwa, kto ju| pozostaje w zwizku maB|eDskim.
� 2. Uniewa|nienia maB|eDstwa z powodu pozostawania przez jednego z maB|onk�w w poprzednio
zawartym zwizku maB|eDskim mo|e |da ka|dy, kto ma w tym interes prawny.
� 3. Nie mo|na uniewa|ni maB|eDstwa z powodu pozostawania przez jednego z maB|onk�w w poprzednio
zawartym zwizku maB|eDskim, je|eli poprzednie maB|eDstwo ustaBo lub zostaBo uniewa|nione, chyba |e ustanie
tego maB|eDstwa nastpiBo przez [mier osoby, kt�ra zawarBa ponownie maB|eDstwo pozostajc w poprzednio
zawartym zwizku maB|eDskim.
Art. 14. � 1. Nie mog zawrze ze sob maB|eDstwa krewni w linii prostej, rodzeDstwo ani powinowaci w linii
prostej. Jednak|e z wa|nych powod�w sd mo|e zezwoli na zawarcie maB|eDstwa midzy powinowatymi.
� 2. Uniewa|nienia maB|eDstwa z powodu pokrewieDstwa midzy maB|onkami mo|e |da ka|dy, kto ma w
tym interes prawny.
� 3. Uniewa|nienia maB|eDstwa z powodu powinowactwa midzy maB|onkami mo|e |da ka|dy z
maB|onk�w.
Art. 15. � 1. Nie mog zawrze ze sob maB|eDstwa przysposabiajcy i przysposobiony.
� 2. Uniewa|nienia maB|eDstwa z powodu stosunku przysposobienia midzy maB|onkami mo|e |da ka|dy
z maB|onk�w.
� 3. Nie mo|na uniewa|ni maB|eDstwa z powodu stosunku przysposobienia midzy maB|onkami, je|eli
stosunek ten ustaB.
Art. 151. (17) � 1. MaB|eDstwo mo|e by uniewa|nione, je|eli o[wiadczenie o wstpieniu w zwizek maB|eDski
lub o[wiadczenie przewidziane w art. 1 � 2 zostaBo zBo|one:
1) przez osob, kt�ra z jakichkolwiek powod�w znajdowaBa si w stanie wyBczajcym [wiadome wyra|enie
woli,
2) pod wpBywem bBdu co do to|samo[ci drugiej strony,
3) pod wpBywem bezprawnej grozby drugiej strony lub osoby trzeciej, je|eli z okoliczno[ci wynika, |e skBadajcy
3
o[wiadczenie m�gB si obawia, |e jemu samemu lub innej osobie grozi powa|ne niebezpieczeDstwo
osobiste.
� 2. Uniewa|nienia maB|eDstwa z powodu okoliczno[ci wymienionych w � 1 mo|e |da maB|onek, kt�ry
zBo|yB o[wiadczenie dotknite wad.
� 3. Nie mo|na |da uniewa|nienia maB|eDstwa po upBywie sze[ciu miesicy od ustania stanu
wyBczajcego [wiadome wyra|enie woli, od wykrycia bBdu lub ustania obawy wywoBanej grozb - a w ka|dym
wypadku po upBywie lat trzech od zawarcia maB|eDstwa.
Art. 16. W razie zawarcia maB|eDstwa przez peBnomocnika mocodawca mo|e |da uniewa|nienia
maB|eDstwa, je|eli brak byBo zezwolenia sdu na zBo|enie o[wiadczenia o wstpieniu w zwizek maB|eDski przez
peBnomocnika albo je|eli peBnomocnictwo byBo niewa|ne lub skutecznie odwoBane. Jednak|e nie mo|na z tego
powodu |da uniewa|nienia maB|eDstwa, je|eli maB|onkowie podjli wsp�lne po|ycie.
Art. 17. (18) MaB|eDstwo mo|e by uniewa|nione tylko z przyczyn przewidzianych w przepisach dziaBu
niniejszego.
Art. 18. Nie mo|na uniewa|ni maB|eDstwa po jego ustaniu. Nie dotyczy to jednak uniewa|nienia z powodu
pokrewieDstwa midzy maB|onkami oraz z powodu pozostawania przez jednego z maB|onk�w w chwili zawarcia
maB|eDstwa w zawartym poprzednio zwizku maB|eDskim.
Art. 19. � 1. Je|eli jeden z maB|onk�w wytoczyB pow�dztwo o uniewa|nienie maB|eDstwa, uniewa|nienie
mo|e nastpi tak|e po [mierci drugiego maB|onka, na kt�rego miejsce w procesie wstpuje kurator ustanowiony
przez sd.
� 2. W razie [mierci maB|onka, kt�ry wytoczyB pow�dztwo o uniewa|nienie maB|eDstwa, uniewa|nienia mog
dochodzi jego zstpni.
Art. 20. � 1. Orzekajc uniewa|nienie maB|eDstwa, sd orzeka tak|e, czy i kt�ry z maB|onk�w zawarB
maB|eDstwo w zBej wierze.
� 2. Za bdcego w zBej wierze uwa|a si maB|onka, kt�ry w chwili zawarcia maB|eDstwa wiedziaB o
okoliczno[ci stanowicej podstaw jego uniewa|nienia.
Art. 21. Do skutk�w uniewa|nienia maB|eDstwa w zakresie stosunku maB|onk�w do wsp�lnych dzieci oraz w
zakresie stosunk�w majtkowych midzy maB|onkami stosuje si odpowiednio przepisy o rozwodzie, przy czym
maB|onek, kt�ry zawarB maB|eDstwo w zBej wierze, traktowany jest tak, jak maB|onek winny rozkBadu po|ycia
maB|eDskiego.
Art. 22. Pow�dztwo o uniewa|nienie oraz ustalenie istnienia lub nieistnienia maB|eDstwa mo|e wytoczy
tak|e prokurator.
DZIAA II
PRAWA I OBOWIZKI MAA{ONK�W.
Art. 23. MaB|onkowie maj r�wne prawa i obowizki w maB|eDstwie. S obowizani do wsp�lnego po|ycia,
do wzajemnej pomocy i wierno[ci oraz do wsp�BdziaBania dla dobra rodziny, kt�r przez sw�j zwizek zaBo|yli.
Art. 24. MaB|onkowie rozstrzygaj wsp�lnie o istotnych sprawach rodziny; w braku porozumienia ka|dy z
nich mo|e zwr�ci si o rozstrzygnicie do sdu.
Art. 25. (19) � 1. O nazwisku, kt�re ka|dy z maB|onk�w bdzie nosiB po zawarciu maB|eDstwa, decyduje jego
o[wiadczenie zBo|one przed kierownikiem urzdu stanu cywilnego. O[wiadczenie mo|e by zBo|one
bezpo[rednio po zawarciu maB|eDstwa albo przed sporzdzeniem przez kierownika urzdu stanu cywilnego
za[wiadczenia stwierdzajcego brak okoliczno[ci wyBczajcych zawarcie maB|eDstwa.
� 2. MaB|onkowie mog nosi wsp�lne nazwisko bdce dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich.
Ka|dy z maB|onk�w mo|e r�wnie| zachowa swoje dotychczasowe nazwisko albo poBczy z nim dotychczasowe
nazwisko drugiego maB|onka. Nazwisko utworzone w wyniku poBczenia nie mo|e skBada si z wicej ni| dw�ch
czBon�w.
� 3. W razie niezBo|enia o[wiadczenia w sprawie nazwiska, ka|dy z maB|onk�w zachowuje swoje
4
dotychczasowe nazwisko.
Art. 26. Z maB|eDstwa wynika powinowactwo midzy maB|onkiem a krewnymi drugiego maB|onka; trwa ono
mimo ustania maB|eDstwa.
Art. 27. Oboje maB|onkowie obowizani s, ka|dy wedBug swych siB oraz swych mo|liwo[ci zarobkowych i
majtkowych, przyczynia si do zaspokajania potrzeb rodziny, kt�r przez sw�j zwizek zaBo|yli.
Zado[uczynienie temu obowizkowi mo|e polega tak|e, w caBo[ci lub w cz[ci, na osobistych staraniach o
wychowanie dzieci i na pracy we wsp�lnym gospodarstwie domowym.
Art. 28. � 1. (20) Je|eli jeden z maB|onk�w pozostajcych we wsp�lnym po|yciu nie speBnia ci|cego na nim
obowizku przyczyniania si do zaspokajania potrzeb rodziny, sd mo|e nakaza, a|eby wynagrodzenie za prac
albo inne nale|no[ci przypadajce temu maB|onkowi byBy w caBo[ci lub w cz[ci wypBacane do rk drugiego
maB|onka.
� 2. (21) Nakaz, o kt�rym mowa w paragrafie poprzedzajcym, zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu
wsp�lnego po|ycia maB|onk�w. Sd mo|e jednak na wniosek ka|dego z maB|onk�w nakaz ten zmieni albo
uchyli.
Art. 281. (22) Je|eli prawo do mieszkania przysBuguje jednemu maB|onkowi, drugi maB|onek jest uprawniony
do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Przepis ten stosuje si odpowiednio do
przedmiot�w urzdzenia domowego.
Art. 29. W razie przemijajcej przeszkody, kt�ra dotyczy jednego z maB|onk�w pozostajcych we wsp�lnym
po|yciu, drugi maB|onek mo|e za niego dziaBa w sprawach zwykBego zarzdu, w szczeg�lno[ci mo|e bez
peBnomocnictwa pobiera przypadajce nale|no[ci, chyba |e sprzeciwia si temu maB|onek, kt�rego przeszkoda
dotyczy. Wzgldem os�b trzecich sprzeciw jest skuteczny, je|eli byB im wiadomy.
Art. 30. � 1. Oboje maB|onkowie s odpowiedzialni solidarnie za zobowizania zacignite przez jednego z
nich w sprawach wynikajcych z zaspokajania zwykBych potrzeb rodziny.
� 2. Z wa|nych powod�w sd mo|e na |danie jednego z maB|onk�w postanowi, |e za powy|sze
zobowizania odpowiedzialny jest tylko ten maB|onek, kt�ry je zacignB. Postanowienie to mo|e by uchylone w
razie zmiany okoliczno[ci.
� 3. Wzgldem os�b trzecich wyBczenie odpowiedzialno[ci solidarnej jest skuteczne, je|eli byBo im
wiadome.
DZIAA III
MAA{ECSKIE USTROJE MAJTKOWE(23)
RozdziaB I.
Ustawowy ustr�j majtkowy(24)
Art. 31. (25) � 1. Z chwil zawarcia maB|eDstwa powstaje midzy maB|onkami z mocy ustawy wsp�lno[
majtkowa (wsp�lno[ ustawowa) obejmujca przedmioty majtkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje
maB|onk�w lub przez jednego z nich (majtek wsp�lny). Przedmioty majtkowe nieobjte wsp�lno[ci ustawow
nale| do majtku osobistego ka|dego z maB|onk�w.
� 2. Do majtku wsp�lnego nale| w szczeg�lno[ci:
1) pobrane wynagrodzenie za prac i dochody z innej dziaBalno[ci zarobkowej ka|dego z maB|onk�w,
2) dochody z majtku wsp�lnego, jak r�wnie| z majtku osobistego ka|dego z maB|onk�w,
3) [rodki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego ka|dego z
maB|onk�w.
Art. 32. (26) (uchylony).
Art. 33. (27) Do majtku osobistego ka|dego z maB|onk�w nale|:
1) przedmioty majtkowe nabyte przed powstaniem wsp�lno[ci ustawowej,
2) przedmioty majtkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowizn, chyba |e spadkodawca lub
5
darczyDca inaczej postanowiB,
3) prawa majtkowe wynikajce ze wsp�lno[ci Bcznej podlegajcej odrbnym przepisom,
4) przedmioty majtkowe sBu|ce wyBcznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z maB|onk�w,
5) prawa niezbywalne, kt�re mog przysBugiwa tylko jednej osobie,
6) przedmioty uzyskane z tytuBu odszkodowania za uszkodzenie ciaBa lub wywoBanie rozstroju zdrowia albo z
tytuBu zado[uczynienia za doznan krzywd; nie dotyczy to jednak renty nale|nej poszkodowanemu
maB|onkowi z powodu caBkowitej lub cz[ciowej utraty zdolno[ci do pracy zarobkowej albo z powodu
zwikszenia si jego potrzeb lub zmniejszenia widok�w powodzenia na przyszBo[,
7) wierzytelno[ci z tytuBu wynagrodzenia za prac lub z tytuBu innej dziaBalno[ci zarobkowej jednego z
maB|onk�w,
8) przedmioty majtkowe uzyskane z tytuBu nagrody za osobiste osignicia jednego z maB|onk�w,
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa wBasno[ci przemysBowej oraz inne prawa tw�rcy,
10) przedmioty majtkowe nabyte w zamian za skBadniki majtku osobistego, chyba |e przepis szczeg�lny
stanowi inaczej.
Art. 34. Przedmioty zwykBego urzdzenia domowego sBu|ce do u|ytku obojga maB|onk�w s objte
wsp�lno[ci ustawow tak|e w wypadku, gdy zostaBy nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowizn, chyba |e
spadkodawca lub darczyDca inaczej postanowiB.
Art. 341. (28) Ka|dy z maB|onk�w jest uprawniony do wsp�Bposiadania rzeczy wchodzcych w skBad majtku
wsp�lnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje si pogodzi ze wsp�Bposiadaniem i
korzystaniem z rzeczy przez drugiego maB|onka.
Art. 35. W czasie trwania wsp�lno[ci ustawowej |aden z maB|onk�w nie mo|e |da podziaBu majtku
wsp�lnego. Nie mo|e r�wnie| rozporzdza ani zobowizywa si do rozporzdzania udziaBem, kt�ry w razie
ustania wsp�lno[ci przypadnie mu w majtku wsp�lnym lub w poszczeg�lnych przedmiotach nale|cych do tego
majtku.
Art. 36. (29) � 1. Oboje maB|onkowie s obowizani wsp�BdziaBa w zarzdzie majtkiem wsp�lnym, w
szczeg�lno[ci udziela sobie wzajemnie informacji o stanie majtku wsp�lnego, o wykonywaniu zarzdu
majtkiem wsp�lnym i o zobowizaniach obci|ajcych majtek wsp�lny.
� 2. Ka|dy z maB|onk�w mo|e samodzielnie zarzdza majtkiem wsp�lnym, chyba |e przepisy poni|sze
stanowi inaczej. Wykonywanie zarzdu obejmuje czynno[ci, kt�re dotycz przedmiot�w majtkowych
nale|cych do majtku wsp�lnego, w tym czynno[ci zmierzajce do zachowania tego majtku.
� 3. Przedmiotami majtkowymi sBu|cymi maB|onkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia
dziaBalno[ci zarobkowej maB|onek ten zarzdza samodzielnie. W razie przemijajcej przeszkody drugi maB|onek
mo|e dokonywa niezbdnych bie|cych czynno[ci.
Art. 361. (30) � 1. MaB|onek mo|e sprzeciwi si czynno[ci zarzdu majtkiem wsp�lnym zamierzonej przez
drugiego maB|onka, z wyjtkiem czynno[ci w bie|cych sprawach |ycia codziennego lub zmierzajcej do
zaspokojenia zwykBych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach dziaBalno[ci zarobkowej.
� 2. Sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej, je|eli mogBa si z nim zapozna przed dokonaniem
czynno[ci prawnej.
� 3. Przepis art. 39 stosuje si odpowiednio.
Art. 37. (31) � 1. Zgoda drugiego maB|onka jest potrzebna do dokonania:
1) czynno[ci prawnej prowadzcej do zbycia, obci|enia, odpBatnego nabycia nieruchomo[ci lub u|ytkowania
wieczystego, jak r�wnie| prowadzcej do oddania nieruchomo[ci do u|ywania lub pobierania z niej
po|ytk�w,
2) czynno[ci prawnej prowadzcej do zbycia, obci|enia, odpBatnego nabycia prawa rzeczowego, kt�rego
przedmiotem jest budynek lub lokal,
3) czynno[ci prawnej prowadzcej do zbycia, obci|enia, odpBatnego nabycia i wydzier|awienia gospodarstwa
rolnego lub przedsibiorstwa,
4) darowizny z majtku wsp�lnego, z wyjtkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjtych.
� 2. Wa|no[ umowy, kt�ra zostaBa zawarta przez jednego z maB|onk�w bez wymaganej zgody drugiego,
zale|y od potwierdzenia umowy przez drugiego maB|onka.
� 3. Druga strona mo|e wyznaczy maB|onkowi, kt�rego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do
potwierdzenia umowy; staje si wolna po bezskutecznym upBywie wyznaczonego terminu.
6
� 4. Jednostronna czynno[ prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego maB|onka jest niewa|na.
Art. 38. Je|eli na podstawie czynno[ci prawnej dokonanej przez jednego maB|onka bez wymaganej zgody
drugiego osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowizku, stosuje si odpowiednio przepisy o
ochronie os�b, kt�re w dobrej wierze dokonaBy czynno[ci prawnej z osob nie uprawnion do rozporzdzania
prawem.
Art. 39. (32) Je|eli jeden z maB|onk�w odmawia zgody wymaganej do dokonania czynno[ci, albo je|eli
porozumienie z nim napotyka trudne do przezwyci|enia przeszkody, drugi maB|onek mo|e zwr�ci si do sdu o
zezwolenie na dokonanie czynno[ci. Sd udziela zezwolenia, je|eli dokonania czynno[ci wymaga dobro rodziny.
Art. 40. (33) Z wa|nych powod�w sd mo|e na |danie jednego z maB|onk�w pozbawi drugiego maB|onka
samodzielnego zarzdu majtkiem wsp�lnym; mo|e r�wnie| postanowi, |e na dokonanie czynno[ci wskazanych
w art. 37 � 1 zamiast zgody maB|onka bdzie potrzebne zezwolenie sdu. Postanowienia te mog by uchylone w
razie zmiany okoliczno[ci.
Art. 41. (34) � 1. Je|eli maB|onek zacignB zobowizanie za zgod drugiego maB|onka, wierzyciel mo|e
|da zaspokojenia tak|e z majtku wsp�lnego maB|onk�w.
� 2. Je|eli maB|onek zacignB zobowizanie bez zgody drugiego maB|onka albo zobowizanie jednego z
maB|onk�w nie wynika z czynno[ci prawnej, wierzyciel mo|e |da zaspokojenia z majtku osobistego dBu|nika, z
wynagrodzenia za prac lub z dochod�w uzyskanych przez dBu|nika z innej dziaBalno[ci zarobkowej, jak r�wnie| z
korzy[ci uzyskanych z jego praw, o kt�rych mowa w art. 33 pkt 9, a je|eli wierzytelno[ powstaBa w zwizku z
prowadzeniem przedsibiorstwa, tak|e z przedmiot�w majtkowych wchodzcych w skBad przedsibiorstwa.
� 3. Je|eli wierzytelno[ powstaBa przed powstaniem wsp�lno[ci lub dotyczy majtku osobistego jednego z
maB|onk�w, wierzyciel mo|e |da zaspokojenia z majtku osobistego dBu|nika, z wynagrodzenia za prac lub z
dochod�w uzyskanych przez dBu|nika z innej dziaBalno[ci zarobkowej, jak r�wnie| z korzy[ci uzyskanych z jego
praw, o kt�rych mowa w art. 33 pkt 9.
Art. 42. (35) Wierzyciel maB|onka nie mo|e w czasie trwania wsp�lno[ci ustawowej |da zaspokojenia z
udziaBu, kt�ry w razie ustania wsp�lno[ci przypadnie temu maB|onkowi w majtku wsp�lnym lub w
poszczeg�lnych przedmiotach nale|cych do tego majtku.
Art. 43. � 1. Oboje maB|onkowie maj r�wne udziaBy w majtku wsp�lnym.
� 2. (36) Jednak|e z wa|nych powod�w ka|dy z maB|onk�w mo|e |da, a|eby ustalenie udziaB�w w majtku
wsp�lnym nastpiBo z uwzgldnieniem stopnia, w kt�rym ka|dy z nich przyczyniB si do powstania tego majtku.
Spadkobiercy maB|onka mog wystpi z takim |daniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczyB
pow�dztwo o uniewa|nienie maB|eDstwa albo o rozw�d lub wystpiB o orzeczenie separacji.
� 3. Przy ocenie, w jakim stopniu ka|dy z maB|onk�w przyczyniB si do powstania majtku wsp�lnego,
uwzgldnia si tak|e nakBad osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wsp�lnym gospodarstwie domowym.
Art. 44. (37) (uchylony).
Art. 45. (38) � 1. Ka|dy z maB|onk�w powinien zwr�ci wydatki i nakBady poczynione z majtku wsp�lnego na
jego majtek osobisty, z wyjtkiem wydatk�w i nakBad�w koniecznych na przedmioty majtkowe przynoszce
doch�d. Mo|e |da zwrotu wydatk�w i nakBad�w, kt�re poczyniB ze swojego majtku osobistego na majtek
wsp�lny. Nie mo|na |da zwrotu wydatk�w i nakBad�w zu|ytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba |e
zwikszyBy warto[ majtku w chwili ustania wsp�lno[ci.
� 2. Zwrotu dokonuje si przy podziale majtku wsp�lnego, jednak|e sd mo|e nakaza wcze[niejszy zwrot,
je|eli wymaga tego dobro rodziny.
� 3. Przepisy powy|sze stosuje si odpowiednio w wypadku, gdy dBug jednego z maB|onk�w zostaB
zaspokojony z majtku wsp�lnego.
Art. 46. (39) W sprawach nieunormowanych w artykuBach poprzedzajcych od chwili ustania wsp�lno[ci
ustawowej do majtku, kt�ry byB ni objty, jak r�wnie| do podziaBu tego majtku, stosuje si odpowiednio
przepisy o wsp�lno[ci majtku spadkowego i o dziale spadku.
RozdziaB II.(40)
7
Umowne ustroje majtkowe.
OddziaB 1.
Przepisy og�lne.
Art. 47. � 1. MaB|onkowie mog przez umow zawart w formie aktu notarialnego wsp�lno[ ustawow
rozszerzy lub ograniczy albo ustanowi rozdzielno[ majtkow lub rozdzielno[ majtkow z wyr�wnaniem
dorobk�w (umowa majtkowa). Umowa taka mo|e poprzedza zawarcie maB|eDstwa.
� 2. Umowa majtkowa maB|eDska mo|e by zmieniona albo rozwizana. W razie jej rozwizania w czasie
trwania maB|eDstwa, powstaje midzy maB|onkami wsp�lno[ ustawowa, chyba |e strony postanowiBy inaczej.
Art. 471. MaB|onek mo|e powoBywa si wzgldem innych os�b na umow majtkow maB|eDsk, gdy jej
zawarcie oraz rodzaj byBy tym osobom wiadome.
OddziaB 2.
Wsp�lno[ majtkowa.
Art. 48. Do ustanowionej umow wsp�lno[ci majtkowej stosuje si odpowiednio przepisy o wsp�lno[ci
ustawowej, z zachowaniem przepis�w niniejszego oddziaBu.
Art. 49. � 1. Nie mo|na przez umow majtkow maB|eDsk rozszerzy wsp�lno[ci na:
1) przedmioty majtkowe, kt�re przypadn maB|onkowi z tytuBu dziedziczenia, zapisu lub darowizny,
2) prawa majtkowe, kt�re wynikaj ze wsp�lno[ci Bcznej podlegajcej odrbnym przepisom,
3) prawa niezbywalne, kt�re mog przysBugiwa tylko jednej osobie,
4) wierzytelno[ci z tytuBu odszkodowania za uszkodzenie ciaBa lub wywoBanie rozstroju zdrowia, o ile nie
wchodz one do wsp�lno[ci ustawowej, jak r�wnie| wierzytelno[ci z tytuBu zado[uczynienia za doznan
krzywd,
5) niewymagalne jeszcze wierzytelno[ci o wynagrodzenie za prac lub z tytuBu innej dziaBalno[ci zarobkowej
ka|dego z maB|onk�w.
� 2. W razie wtpliwo[ci uwa|a si, |e przedmioty sBu|ce wyBcznie do zaspokajania osobistych potrzeb
jednego z maB|onk�w nie zostaBy wBczone do wsp�lno[ci.
Art. 50. Je|eli wierzytelno[ powstaBa przed rozszerzeniem wsp�lno[ci, wierzyciel, kt�rego dBu|nikiem jest
tylko jeden maB|onek, mo|e |da zaspokojenia tak|e z tych przedmiot�w majtkowych, kt�re nale|aByby do
majtku osobistego dBu|nika, gdyby wsp�lno[ majtkowa nie zostaBa rozszerzona.
Art. 501. W razie ustania wsp�lno[ci, udziaBy maB|onk�w s r�wne, chyba |e umowa majtkowa maB|eDska
stanowi inaczej. Przepis ten nie wyBcza zastosowania art. 43 � 2 i 3.
OddziaB 3.
Rozdzielno[ majtkowa.
Art. 51. W razie umownego ustanowienia rozdzielno[ci majtkowej, ka|dy z maB|onk�w zachowuje zar�wno
majtek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majtek nabyty p�zniej.
Art. 511. Ka|dy z maB|onk�w zarzdza samodzielnie swoim majtkiem.
OddziaB 4.
Rozdzielno[ majtkowa z wyr�wnaniem dorobk�w.
Art. 512. Do rozdzielno[ci majtkowej z wyr�wnaniem dorobk�w stosuje si przepisy o rozdzielno[ci
majtkowej, z zachowaniem przepis�w niniejszego oddziaBu.
Art. 513. � 1. Dorobkiem ka|dego z maB|onk�w jest wzrost warto[ci jego majtku po zawarciu umowy
8
majtkowej.
� 2. Je|eli umowa majtkowa nie stanowi inaczej, przy obliczaniu dorobk�w pomija si przedmioty
majtkowe nabyte przed zawarciem umowy majtkowej i wymienione w art. 33 pkt 2, 5-7, 9 oraz przedmioty
nabyte w zamian za nie, natomiast dolicza si warto[:
1) darowizn dokonanych przez jednego z maB|onk�w, z wyBczeniem darowizn na rzecz wsp�lnych zstpnych
maB|onk�w oraz drobnych zwyczajowo przyjtych darowizn na rzecz innych os�b,
2) usBug [wiadczonych osobi[cie przez jednego z maB|onk�w na rzecz majtku drugiego maB|onka,
3) nakBad�w i wydatk�w na majtek jednego maB|onka z majtku drugiego maB|onka.
� 3. Dorobek oblicza si wedBug stanu majtku z chwili ustania rozdzielno[ci majtkowej i wedBug cen z chwili
rozliczenia.
Art. 514. � 1. Po ustaniu rozdzielno[ci majtkowej maB|onek, kt�rego dorobek jest mniejszy ni| dorobek
drugiego maB|onka, mo|e |da wyr�wnania dorobk�w przez zapBat lub przeniesienie prawa.
� 2. Z wa|nych powod�w ka|dy z maB|onk�w mo|e |da zmniejszenia obowizku wyr�wnania dorobk�w.
� 3. W razie braku porozumienia midzy stronami co do sposobu lub wysoko[ci wyr�wnania, rozstrzyga sd.
Art. 515. � 1. W razie [mierci jednego z maB|onk�w, wyr�wnanie dorobk�w nastpuje midzy jego
spadkobiercami a maB|onkiem pozostaBym przy |yciu.
� 2. Spadkobiercy maB|onka mog wystpi z |daniem zmniejszenia obowizku wyr�wnania dorobk�w
tylko wtedy, gdy spadkodawca wytoczyB pow�dztwo o uniewa|nienie maB|eDstwa albo o rozw�d lub wystpiB o
orzeczenie separacji.
RozdziaB III.(41)
Przymusowy ustr�j majtkowy.
Art. 52. � 1. Z wa|nych powod�w ka|dy z maB|onk�w mo|e |da ustanowienia przez sd rozdzielno[ci
majtkowej.
� 1a. (42) Ustanowienia przez sd rozdzielno[ci majtkowej mo|e |da tak|e wierzyciel jednego z
maB|onk�w, je|eli uprawdopodobni, |e zaspokojenie wierzytelno[ci stwierdzonej tytuBem wykonawczym wymaga
dokonania podziaBu majtku wsp�lnego maB|onk�w.
� 2. Rozdzielno[ majtkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, kt�ry j ustanawia. W wyjtkowych
wypadkach sd mo|e ustanowi rozdzielno[ majtkow z dniem wcze[niejszym ni| dzieD wytoczenia
pow�dztwa, w szczeg�lno[ci, je|eli maB|onkowie |yli w rozBczeniu.
� 3. (43) Ustanowienie rozdzielno[ci majtkowej przez sd na |danie jednego z maB|onk�w nie wyBcza
zawarcia przez maB|onk�w umowy majtkowej maB|eDskiej. Je|eli rozdzielno[ majtkowa zostaBa ustanowiona
na |danie wierzyciela, maB|onkowie mog zawrze umow majtkow maB|eDsk po dokonaniu podziaBu
majtku wsp�lnego lub po uzyskaniu przez wierzyciela zabezpieczenia, albo zaspokojenia wierzytelno[ci, lub po
upBywie trzech lat od ustanowienia rozdzielno[ci.
Art. 53. � 1. Rozdzielno[ majtkowa powstaje z mocy prawa, w razie ubezwBasnowolnienia lub ogBoszenia
upadBo[ci jednego z maB|onk�w.
� 2. W razie uchylenia ubezwBasnowolnienia, a tak|e umorzenia, ukoDczenia lub uchylenia postpowania
upadBo[ciowego, midzy maB|onkami powstaje ustawowy ustr�j majtkowy.
Art. 54. � 1. Orzeczenie separacji powoduje powstanie midzy maB|onkami rozdzielno[ci majtkowej.
� 2. Z chwil zniesienia separacji powstaje midzy maB|onkami ustawowy ustr�j majtkowy. Na zgodny
wniosek maB|onk�w sd orzeka o utrzymaniu midzy maB|onkami rozdzielno[ci majtkowej.
DZIAA IV
USTANIE MAA{ECSTWA.
Art. 55. � 1. W razie uznania jednego z maB|onk�w za zmarBego domniemywa si, |e maB|eDstwo ustaBo z
chwil, kt�ra w orzeczeniu o uznaniu tego maB|onka za zmarBego zostaBa oznaczona jako chwila jego [mierci.
� 2. Je|eli po uznaniu jednego z maB|onk�w za zmarBego drugi maB|onek zawarB nowy zwizek maB|eDski,
zwizek ten nie mo|e by uniewa|niony z tego powodu, |e maB|onek uznany za zmarBego |yje albo |e jego [mier
nastpiBa w innej chwili ani|eli chwila oznaczona w orzeczeniu o uznaniu za zmarBego. Przepisu tego nie stosuje
9
si, je|eli w chwili zawarcia nowego zwizku maB|eDskiego strony wiedziaBy, |e maB|onek uznany za zmarBego
pozostaje przy |yciu.
Art. 56. � 1. Je|eli midzy maB|onkami nastpiB zupeBny i trwaBy rozkBad po|ycia, ka|dy z maB|onk�w mo|e
|da, a|eby sd rozwizaB maB|eDstwo przez rozw�d.
� 2. Jednak|e mimo zupeBnego i trwaBego rozkBadu po|ycia rozw�d nie jest dopuszczalny, je|eli wskutek
niego miaBoby ucierpie dobro wsp�lnych maBoletnich dzieci maB|onk�w albo je|eli z innych wzgld�w orzeczenie
rozwodu byBoby sprzeczne z zasadami wsp�B|ycia spoBecznego.
� 3. Rozw�d nie jest r�wnie| dopuszczalny, je|eli |da go maB|onek wyBcznie winny rozkBadu po|ycia,
chyba |e drugi maB|onek wyrazi zgod na rozw�d albo |e odmowa jego zgody na rozw�d jest w danych
okoliczno[ciach sprzeczna z zasadami wsp�B|ycia spoBecznego.
Art. 57. � 1. Orzekajc rozw�d sd orzeka tak|e, czy i kt�ry z maB|onk�w ponosi win rozkBadu po|ycia.
� 2. Jednak|e na zgodne |danie maB|onk�w sd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku nastpuj
skutki takie, jak gdyby |aden z maB|onk�w nie ponosiB winy.
Art. 58. � 1. (44) W wyroku orzekajcym rozw�d sd rozstrzyga o wBadzy rodzicielskiej nad wsp�lnym
maBoletnim dzieckiem obojga maB|onk�w oraz orzeka, w jakiej wysoko[ci ka|dy z maB|onk�w obowizany jest do
ponoszenia koszt�w utrzymania i wychowania dziecka. Sd mo|e powierzy wykonywanie wBadzy jednemu z
rodzic�w ograniczajc wBadz rodzicielsk drugiego do okre[lonych obowizk�w i uprawnieD w stosunku do
osoby dziecka.
� 2. (45) Je|eli maB|onkowie zajmuj wsp�lne mieszkanie, sd w wyroku rozwodowym orzeka tak|e o
sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wsp�lnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych
maB|onk�w. W wypadkach wyjtkowych, gdy jeden z maB|onk�w swym ra|co nagannym postpowaniem
uniemo|liwia wsp�lne zamieszkiwanie, sd mo|e nakaza jego eksmisj na |danie drugiego maB|onka. Na
zgodny wniosek stron sd mo|e w wyroku orzekajcym rozw�d orzec r�wnie| o podziale wsp�lnego mieszkania
albo o przyznaniu mieszkania jednemu z maB|onk�w, je|eli drugi maB|onek wyra|a zgod na jego opuszczenie
bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastpczego, o ile podziaB bdz jego przyznanie jednemu z
maB|onk�w s mo|liwe.
� 3. (46) Na wniosek jednego z maB|onk�w sd mo|e w wyroku orzekajcym rozw�d dokona podziaBu
majtku wsp�lnego, je|eli przeprowadzenie tego podziaBu nie spowoduje nadmiernej zwBoki w postpowaniu.
� 4. (47) Orzekajc o wsp�lnym mieszkaniu maB|onk�w sd uwzgldnia przede wszystkim potrzeby dzieci i
maB|onka, kt�remu powierza wykonywanie wBadzy rodzicielskiej.
Art. 59. (48) W cigu trzech miesicy od chwili uprawomocnienia si orzeczenia rozwodu maB|onek
rozwiedziony, kt�ry wskutek zawarcia maB|eDstwa zmieniB swoje dotychczasowe nazwisko, mo|e przez
o[wiadczenie zBo|one przed kierownikiem urzdu stanu cywilnego powr�ci do nazwiska, kt�re nosiB przed
zawarciem maB|eDstwa.
Art. 60. � 1. MaB|onek rozwiedziony, kt�ry nie zostaB uznany za wyBcznie winnego rozkBadu po|ycia i kt�ry
znajduje si w niedostatku, mo|e |da od drugiego maB|onka rozwiedzionego dostarczania [rodk�w utrzymania
w zakresie odpowiadajcym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz mo|liwo[ciom zarobkowym i
majtkowym zobowizanego.
� 2. Je|eli jeden z maB|onk�w zostaB uznany za wyBcznie winnego rozkBadu po|ycia, a rozw�d pociga za
sob istotne pogorszenie sytuacji materialnej maB|onka niewinnego, sd na |danie maB|onka niewinnego mo|e
orzec, |e maB|onek wyBcznie winny obowizany jest przyczynia si w odpowiednim zakresie do zaspokajania
usprawiedliwionych potrzeb maB|onka niewinnego, chocia|by ten nie znajdowaB si w niedostatku.
� 3. Obowizek dostarczania [rodk�w utrzymania maB|onkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia
przez tego maB|onka nowego maB|eDstwa. Jednak|e gdy zobowizanym jest maB|onek rozwiedziony, kt�ry nie
zostaB uznany za winnego rozkBadu po|ycia, obowizek ten wygasa tak|e z upBywem piciu lat od orzeczenia
rozwodu, chyba |e ze wzgldu na wyjtkowe okoliczno[ci sd, na |danie uprawnionego, przedBu|y wymieniony
termin picioletni.
Art. 61. Z zastrze|eniem przepisu artykuBu poprzedzajcego do obowizku dostarczania [rodk�w
utrzymania przez jednego z maB|onk�w rozwiedzionych drugiemu stosuje si odpowiednio przepisy o obowizku
alimentacyjnym midzy krewnymi.
DZIAA V(49)
10
SEPARACJA.
Art. 611. � 1. Je|eli midzy maB|onkami nastpiB zupeBny rozkBad po|ycia, ka|dy z maB|onk�w mo|e |da,
a|eby sd orzekB separacj.
� 2. Jednak|e mimo zupeBnego rozkBadu po|ycia orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, je|eli wskutek
niej miaBoby ucierpie dobro wsp�lnych maBoletnich dzieci maB|onk�w albo je|eli z innych wzgld�w orzeczenie
separacji byBoby sprzeczne z zasadami wsp�B|ycia spoBecznego.
� 3. Je|eli maB|onkowie nie maj wsp�lnych maBoletnich dzieci, sd mo|e orzec separacj na podstawie
zgodnego |dania maB|onk�w.
Art. 612. � 1. Je|eli jeden z maB|onk�w |da orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i |danie to
jest uzasadnione, sd orzeka rozw�d.
� 2. Je|eli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a |danie orzeczenia separacji jest
uzasadnione, sd orzeka separacj.
Art. 613. � 1. Przy orzekaniu separacji stosuje si przepisy art. 57 i art. 58.
� 2. Orzekajc separacj na podstawie zgodnego |dania maB|onk�w, sd nie orzeka o winie rozkBadu
po|ycia. W tym wypadku nastpuj skutki takie, jak gdyby |aden z maB|onk�w nie ponosiB winy.
Art. 614. � 1. Orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwizanie maB|eDstwa przez rozw�d, chyba |e
ustawa stanowi inaczej.
� 2. MaB|onek pozostajcy w separacji nie mo|e zawrze maB|eDstwa.
� 3. Je|eli wymagaj tego wzgldy sBuszno[ci, maB|onkowie pozostajcy w separacji obowizani s do
wzajemnej pomocy.
� 4. Do obowizku dostarczania [rodk�w utrzymania przez jednego z maB|onk�w pozostajcych w separacji
drugiemu stosuje si odpowiednio przepisy art. 60, z wyjtkiem � 3.
� 5. Przepisu art. 59 nie stosuje si.
Art. 615. (50) (uchylony).
Art. 616. � 1. Na zgodne |danie maB|onk�w sd orzeka o zniesieniu separacji.
� 2. Z chwil zniesienia separacji ustaj jej skutki.
� 3. (51) Znoszc separacj, sd rozstrzyga o wBadzy rodzicielskiej nad wsp�lnym maBoletnim dzieckiem
maB|onk�w.
TytuB II.
POKREWIECSTWO
DZIAA I
RODZICE I DZIECI.
RozdziaB I.
Pochodzenie dziecka.
Art. 62. � 1. (52) Je|eli dziecko urodziBo si w czasie trwania maB|eDstwa albo przed upBywem trzystu dni od
jego ustania lub uniewa|nienia, domniemywa si, |e pochodzi ono od m|a matki. Domniemania tego nie stosuje
si, je|eli dziecko urodziBo si po upBywie trzystu dni od orzeczenia separacji.
� 2. Je|eli dziecko urodziBo si przed upBywem trzystu dni od ustania lub uniewa|nienia maB|eDstwa, lecz po
zawarciu przez matk drugiego maB|eDstwa, domniemywa si, |e pochodzi ono od drugiego m|a.
� 3. Domniemania powy|sze mog by obalone tylko na skutek pow�dztwa o zaprzeczenie ojcostwa.
Art. 63. M| matki mo|e wytoczy pow�dztwo o zaprzeczenie ojcostwa w cigu sze[ciu miesicy od dnia, w
kt�rym dowiedziaB si o urodzeniu dziecka przez |on.
Art. 64. � 1. Je|eli m| matki zostaB caBkowicie ubezwBasnowolniony z powodu choroby psychicznej lub
11
innego rodzaju zaburzeD psychicznych, na kt�re zapadB w cigu terminu do wytoczenia pow�dztwa o
zaprzeczenie ojcostwa, pow�dztwo mo|e wytoczy jego przedstawiciel ustawowy. Termin do wytoczenia
pow�dztwa wynosi w tym wypadku sze[ miesicy od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego, a je|eli
przedstawiciel powziB wiadomo[ o urodzeniu si dziecka dopiero p�zniej - sze[ miesicy od dnia, w kt�rym t
wiadomo[ powziB.
� 2. Je|eli przedstawiciel ustawowy m|a caBkowicie ubezwBasnowolnionego nie wytoczyB pow�dztwa o
zaprzeczenie ojcostwa, m| mo|e wytoczy pow�dztwo po uchyleniu ubezwBasnowolnienia. Termin do
wytoczenia pow�dztwa wynosi w tym wypadku sze[ miesicy od dnia uchylenia ubezwBasnowolnienia, a je|eli
m| powziB wiadomo[ o urodzeniu si dziecka dopiero p�zniej - sze[ miesicy od dnia w kt�rym t wiadomo[
powziB.
Art. 65. Je|eli m| matki zapadB na chorob psychiczn lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne w cigu
terminu do wytoczenia pow�dztwa o zaprzeczenie ojcostwa i mimo istnienia podstaw do ubezwBasnowolnienia
caBkowitego nie zostaB ubezwBasnowolniony, mo|e on wytoczy pow�dztwo w cigu sze[ciu miesicy od ustania
choroby lub zaburzeD, a gdy powziB wiadomo[ o urodzeniu si dziecka dopiero p�zniej - w cigu sze[ciu
miesicy od dnia, w kt�rym t wiadomo[ powziB.
Art. 66. M| matki powinien wytoczy pow�dztwo o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a
je|eli matka nie |yje - przeciwko dziecku.
Art. 67. Je|eli dziecko urodziBo si po upBywie sto osiemdziesitego dnia od zawarcia maB|eDstwa, a przed
upBywem trzechsetnego dnia od jego ustania lub uniewa|nienia, obalenie domniemania ojcostwa mo|e nastpi
tylko przez wykazanie niepodobieDstwa, |eby m| m�gB by ojcem dziecka.
Art. 68. � 1. Je|eli dziecko urodziBo si przed upBywem sto osiemdziesitego dnia od zawarcia maB|eDstwa,
do obalenia domniemania ojcostwa wystarcza, je|eli w procesie o zaprzeczenie ojcostwa m| zBo|y
o[wiadczenie, |e nie jest ojcem dziecka.
� 2. Je|eli jednak m| obcowaB z matk dziecka nie dawniej ni| w trzechsetnym, a nie p�zniej ni| w sto
osiemdziesitym pierwszym dniu przed urodzeniem si dziecka albo je|eli zawierajc maB|eDstwo wiedziaB, |e
|ona jest w ci|y, obalenie domniemania ojcostwa mo|e nastpi tylko wtedy, gdy zachodzi niepodobieDstwo,
|eby m| m�gB by ojcem dziecka.
Art. 69. � 1. Matka mo|e wytoczy pow�dztwo o zaprzeczenie ojcostwa swego m|a w cigu sze[ciu
miesicy od urodzenia dziecka.
� 2. Matka powinna wytoczy pow�dztwo o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko m|owi i dziecku, a je|eli m|
nie |yje - przeciwko dziecku.
� 3. Obalenie domniemania ojcostwa mo|e nastpi tylko przez wykazanie niepodobieDstwa, |eby m| m�gB
by ojcem dziecka.
Art. 70. � 1. Dziecko po doj[ciu do peBnoletno[ci mo|e wytoczy pow�dztwo o zaprzeczenie ojcostwa m|a
swojej matki, nie p�zniej jednak jak w cigu trzech lat od osignicia peBnoletno[ci.
� 2. Dziecko powinno wytoczy pow�dztwo przeciwko m|owi swojej matki i matce, a je|eli matka nie |yje -
przeciwko jej m|owi. Je|eli m| matki nie |yje, pow�dztwo powinno by wytoczone przeciwko kuratorowi
ustanowionemu przez sd opiekuDczy.
� 3. Obalenie domniemania ojcostwa mo|e nastpi tylko przez wykazanie niepodobieDstwa, |eby m|
matki m�gB by ojcem dziecka.
Art. 71. Zaprzeczenie ojcostwa nie jest dopuszczalne po [mierci dziecka.
Art. 72. Je|eli nie zachodzi domniemanie, |e ojcem dziecka jest m| jego matki, albo gdy domniemanie takie
zostaBo obalone, ustalenie ojcostwa mo|e nastpi albo przez uznanie dziecka przez ojca, albo na mocy
orzeczenia sdu.
Art. 73. Przedstawiciel ustawowy ojca nie majcego peBnej zdolno[ci do czynno[ci prawnych nie mo|e w
jego imieniu dziecka uzna.
Art. 74. Do uznania dziecka przez ojca majcego ograniczon zdolno[ do czynno[ci prawnych potrzebna
jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego.
12
Art. 75. Mo|na uzna dziecko nawet nie urodzone, je|eli zostaBo ju| poczte.
Art. 76. (53) (utraciB moc).
Art. 77. � 1. Je|eli dziecko jest maBoletnie, do jego uznania potrzebna jest zgoda matki. Je|eli matka nie |yje
albo je|eli nie przysBuguje jej wBadza rodzicielska, albo je|eli porozumienie si z matk napotyka trudne do
przezwyci|enia przeszkody, zamiast jej zgody potrzebna jest zgoda ustawowego przedstawiciela dziecka.
� 2. Do uznania dziecka pocztego potrzebna jest zgoda matki.
� 3. Do uznania dziecka peBnoletniego potrzebna jest jego zgoda oraz zgoda matki, chyba |e matka nie |yje
albo |e porozumienie si z ni napotyka trudne do przezwyci|enia przeszkody.
Art. 78. � 1. Zgoda os�b wymienionych w artykule poprzedzajcym powinna by wyra|ona w formie
przewidzianej dla uznania dziecka albo na pi[mie z podpisem urzdowo po[wiadczonym.
� 2. Zgoda mo|e by wyra|ona bdz przed uznaniem, bdz jednocze[nie z nim, bdz w cigu trzech
miesicy od daty uznania.
Art. 79. � 1. (54) Uznanie dziecka mo|e nastpi przed kierownikiem urzdu stanu cywilnego albo przed
sdem opiekuDczym, a za granic - przed polskim konsulem lub osob wyznaczon do wykonywania funkcji
konsula, je|eli uznanie dotyczy dziecka, kt�rego rodzice s obywatelami polskimi.
� 2. (55) W razie niebezpieczeDstwa gro|cego bezpo[rednio |yciu ojca lub dziecka, uznanie dziecka mo|e
nastpi tak|e przed notariuszem.
Art. 80. � 1. M|czyzna, kt�ry dziecko uznaB, mo|e w cigu roku od daty uznania |da jego uniewa|nienia z
powodu wady swego o[wiadczenia woli.
� 2. Przepis powy|szy stosuje si odpowiednio do o[wiadczenia osoby, kt�rej zgoda jest potrzebna do
wa|no[ci uznania.
Art. 81. � 1. Dziecko, kt�re zostaBo uznane przed osigniciem peBnoletno[ci, mo|e |da uniewa|nienia
uznania, je|eli m|czyzna, kt�ry je uznaB, nie jest jego ojcem.
� 2. Z |daniem tym dziecko mo|e wystpi po doj[ciu do peBnoletno[ci, nie p�zniej jednak jak w cigu
trzech lat od jej osignicia.
Art. 82. � 1. Je|eli m|czyzna, kt�ry dziecko uznaB, |da uniewa|nienia swego uznania, pow�dztwo
powinno by wytoczone przeciwko dziecku i matce, a je|eli matka nie |yje - przeciwko dziecku.
� 2. Je|eli matka |da uniewa|nienia uznania, pow�dztwo powinno by wytoczone przeciwko dziecku i
m|czyznie, kt�ry dziecko uznaB, a je|eli m|czyzna ten nie |yje - przeciwko dziecku.
� 3. Je|eli dziecko |da uniewa|nienia uznania, pow�dztwo powinno by wytoczone przeciwko m|czyznie,
kt�ry dziecko uznaB, i przeciwko matce, a je|eli matka nie |yje - przeciwko m|czyznie, kt�ry dziecko uznaB. Je|eli
m|czyzna ten nie |yje, pow�dztwo powinno by wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sd
opiekuDczy.
Art. 83. Po [mierci dziecka uniewa|nienie uznania nie jest dopuszczalne.
Art. 84. (56) � 1. Sdowego ustalenia ojcostwa mo|e |da dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec
dziecka. Jednak|e matka ani domniemany ojciec nie mog wystpi z takim |daniem po [mierci dziecka lub po
osigniciu przez nie peBnoletno[ci.
� 2. Dziecko albo matka wytacza pow�dztwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten
nie |yje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sd opiekuDczy.
� 3. Domniemany ojciec dziecka wytacza pow�dztwo o ustalenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a gdy
matka nie |yje - przeciwko dziecku.
� 4. W razie [mierci dziecka, kt�re byBo powodem w sprawie o ustalenie ojcostwa, ustalenia mog dochodzi
jego zstpni.
Art. 85. � 1. Domniemywa si, |e ojcem dziecka jest ten, kto obcowaB z matk dziecka nie dawniej ni| w
trzechsetnym, a nie p�zniej ni| w sto osiemdziesitym pierwszym dniu przed urodzeniem si dziecka.
� 2. Okoliczno[, |e matka w tym okresie obcowaBa tak|e z innym m|czyzn, mo|e by podstaw do
obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczno[ci wynika, |e ojcostwo innego m|czyzny jest bardziej
prawdopodobne.
13
Art. 86. Pow�dztwo o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka oraz o uniewa|nienie uznania
dziecka mo|e wytoczy tak|e prokurator.
RozdziaB II.
Stosunki midzy rodzicami a dziemi.
OddziaB 1.
Przepisy og�lne.
Art. 87. Rodzice i dzieci obowizani s wspiera si wzajemnie.
Art. 88. � 1. (57) Dziecko, co do kt�rego istnieje domniemanie, |e pochodzi ono od m|a matki, nosi jego
nazwisko, chyba |e maB|onkowie o[wiadczyli, |e dziecko nosi bdzie nazwisko matki. O[wiadczenia w tej
sprawie skBadane s jednocze[nie ze zBo|eniem o[wiadczeD w sprawie nazwisk przyszBych maB|onk�w.
� 2. Przepis powy|szy stosuje si odpowiednio do nazwiska dziecka, kt�rego rodzice zawarli maB|eDstwo po
urodzeniu si dziecka. Je|eli rodzice zawarli maB|eDstwo po ukoDczeniu przez dziecko trzynastego roku |ycia, do
zmiany nazwiska dziecka potrzebne jest tak|e wyra|enie zgody przez dziecko osobi[cie.
Art. 89. � 1. Je|eli ojcostwo zostaBo ustalone przez uznanie dziecka, dziecko nosi nazwisko ojca, chyba |e
ten za zgod os�b, kt�rych zgoda jest potrzebna do wa|no[ci uznania, zBo|yB przy uznaniu dziecka o[wiadczenie,
|e nosi ono bdzie nazwisko matki; je|eli w chwili uznania dziecko ukoDczyBo ju| trzynasty rok |ycia, potrzebne
jest tak|e wyra|enie zgody przez dziecko osobi[cie.
� 2. (58) Sd w wyroku ustalajcym ojcostwo albo sd opiekuDczy w wydanym p�zniej postanowieniu nadaje
dziecku na jego wniosek albo na wniosek jego przedstawiciela ustawowego nazwisko ojca. Je|eli dziecko
ukoDczyBo lat trzyna[cie, do nadania nazwiska ojca potrzebne jest tak|e wyra|enie zgody przez dziecko osobi[cie.
� 3. Je|eli ojcostwa dziecka nie ustalono, dziecko nosi nazwisko matki. Je|eli oboje rodzice s nieznani, sd
opiekuDczy nadaje dziecku nazwisko.
Art. 90. (59) � 1. Je|eli matka maBoletniego dziecka zawarBa maB|eDstwo z m|czyzn, kt�ry nie jest ojcem
tego dziecka, maB|onkowie mog zBo|y przed kierownikiem urzdu stanu cywilnego o[wiadczenie, |e dziecko
bdzie nosiBo nazwisko m|a matki. Je|eli dziecko ukoDczyBo lat trzyna[cie, do nadania nazwiska m|a matki
potrzebne jest wyra|enie zgody przez dziecko osobi[cie.
� 2. Nadanie dziecku nazwiska m|a matki nie jest dopuszczalne, je|eli nosi ono nazwisko ojca, chyba |e
nazwisko ojca zostaBo nadane na podstawie sdowego ustalenia ojcostwa.
Art. 91. � 1. Dziecko, kt�re ma dochody z wBasnej pracy, powinno przyczynia si do pokrywania koszt�w
utrzymania rodziny, je|eli mieszka u rodzic�w.
� 2. Dziecko, kt�re pozostaje na utrzymaniu rodzic�w i mieszka u nich, jest obowizane pomaga im we
wsp�lnym gospodarstwie.
OddziaB 2.
WBadza rodzicielska.
Art. 92. Dziecko pozostaje a| do peBnoletno[ci pod wBadz rodzicielsk.
Art. 93. � 1. WBadza rodzicielska przysBuguje obojgu rodzicom.
� 2. Jednak|e w razie sdowego ustalenia ojcostwa wBadza rodzicielska przysBuguje ojcu tylko wtedy, gdy
przyzna mu j sd w wyroku ustalajcym ojcostwo. Sd opiekuDczy mo|e ojcu przyzna wBadz rodzicielsk tak|e
po ustaleniu ojcostwa.
Art. 94. � 1. Je|eli jedno z rodzic�w nie |yje albo nie ma peBnej zdolno[ci do czynno[ci prawnych, wBadza
rodzicielska przysBuguje drugiemu z rodzic�w. To samo dotyczy wypadku, gdy jedno z rodzic�w zostaBo
pozbawione wBadzy rodzicielskiej albo gdy jego wBadza rodzicielska ulegBa zawieszeniu.
� 2. Je|eli ojcostwo nie zostaBo ustalone albo je|eli zostaBo ustalone sdownie bez przyznania ojcu wBadzy
rodzicielskiej, wBadza rodzicielska przysBuguje matce.
14
� 3. Je|eli |adnemu z rodzic�w nie przysBuguje wBadza rodzicielska albo je|eli rodzice s nieznani, ustanawia
si dla dziecka opiek.
Art. 95. � 1. WBadza rodzicielska obejmuje w szczeg�lno[ci obowizek i prawo rodzic�w do wykonywania
pieczy nad osob i majtkiem dziecka oraz do wychowania dziecka.
� 2. Dziecko pozostajce pod wBadz rodzicielsk winno rodzicom posBuszeDstwo.
� 3. WBadza rodzicielska powinna by wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes spoBeczny.
Art. 96. Rodzice wychowuj dziecko pozostajce pod ich wBadz rodzicielsk i kieruj nim. Obowizani s
troszczy si o fizyczny i duchowy rozw�j dziecka i przygotowywa je nale|ycie do pracy dla dobra spoBeczeDstwa
odpowiednio do jego uzdolnieD.
Art. 97. � 1. Je|eli wBadza rodzicielska przysBuguje obojgu rodzicom, ka|de z nich jest obowizane i
uprawnione do jej wykonywania.
� 2. Jednak|e o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygaj wsp�lnie; w braku porozumienia midzy
nimi rozstrzyga sd opiekuDczy.
Art. 98. � 1. Rodzice s przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostajcego pod ich wBadz rodzicielsk.
Je|eli dziecko pozostaje pod wBadz rodzicielsk obojga rodzic�w, ka|de z nich mo|e dziaBa samodzielnie jako
przedstawiciel ustawowy dziecka.
� 2. Jednak|e |adne z rodzic�w nie mo|e reprezentowa dziecka:
1) przy czynno[ciach prawnych midzy dziemi pozostajcymi pod ich wBadz rodzicielsk;
2) przy czynno[ciach prawnych midzy dzieckiem a jednym z rodzic�w lub jego maB|onkiem, chyba |e
czynno[ prawna polega na bezpBatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo |e dotyczy nale|nych dziecku
od drugiego z rodzic�w [rodk�w utrzymania i wychowania.
� 3. Przepisy paragrafu poprzedzajcego stosuje si odpowiednio w postpowaniu przed sdem lub innym
organem paDstwowym.
Art. 99. Je|eli |adne z rodzic�w nie mo|e reprezentowa dziecka pozostajcego pod wBadz rodzicielsk,
reprezentuje je kurator ustanowiony przez sd opiekuDczy.
Art. 100. Sd opiekuDczy i inne organy paDstwowe obowizane s udziela pomocy rodzicom, je|eli jest ona
potrzebna do nale|ytego wykonywania wBadzy rodzicielskiej; w szczeg�lno[ci ka|de z rodzic�w mo|e zwr�ci si
do sdu opiekuDczego o odebranie dziecka zatrzymanego przez osob nieuprawnion.
Art. 101. � 1. Rodzice obowizani s sprawowa z nale|yt staranno[ci zarzd majtkiem dziecka
pozostajcego pod ich wBadz rodzicielsk.
� 2. Zarzd sprawowany przez rodzic�w nie obejmuje zarobku dziecka ani przedmiot�w oddanych mu do
swobodnego u|ytku.
� 3. Rodzice nie mog bez zezwolenia sdu opiekuDczego dokonywa czynno[ci przekraczajcych zakres
zwykBego zarzdu ani wyra|a zgody na dokonywanie takich czynno[ci przez dziecko.
Art. 102. W umowie darowizny albo w testamencie mo|na zastrzec, |e przedmioty przypadajce dziecku z
tytuBu darowizny lub testamentu nie bd objte zarzdem sprawowanym przez rodzic�w. W wypadku takim, gdy
darczyDca lub spadkodawca nie wyznaczyB zarzdcy, sprawuje zarzd kurator ustanowiony przez sd opiekuDczy.
Art. 103. Czysty doch�d z majtku dziecka powinien by przede wszystkim obracany na utrzymanie i
wychowanie dziecka oraz jego rodzeDstwa, kt�re wychowuje si razem z nim, nadwy|ka za[ na inne uzasadnione
potrzeby rodziny.
Art. 104. Je|eli wBadza rodzicielska przysBuguje tylko jednemu z rodzic�w, sd opiekuDczy mo|e mu
nakaza, |eby sporzdziB inwentarz majtku dziecka i przedstawiB go sdowi oraz |eby zawiadamiaB sd o
wa|niejszych zmianach w stanie tego majtku.
Art. 105. Po ustaniu zarzdu rodzice obowizani s odda dziecku lub jego przedstawicielowi ustawowemu
zarzdzany przez nich majtek dziecka. Na |danie dziecka lub jego przedstawiciela ustawowego, zgBoszone
przed upBywem roku od ustania zarzdu, rodzice obowizani s zBo|y rachunek z zarzdu. {danie to nie mo|e
jednak dotyczy dochod�w z majtku pobranych w czasie wykonywania wBadzy rodzicielskiej.
15
Art. 106. Je|eli wymaga tego dobro dziecka, sd opiekuDczy, w razie zmiany okoliczno[ci, mo|e zmieni
zawarte w wyroku orzekajcym rozw�d orzeczenie o wBadzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonywania.
Art. 107. � 1. Je|eli wBadza rodzicielska przysBuguje obojgu rodzicom nie pozostajcym ze sob w zwizku
maB|eDskim, sd opiekuDczy mo|e powierzy wykonywanie wBadzy rodzicielskiej jednemu z nich, ograniczajc
wBadz rodzicielsk drugiego do okre[lonych obowizk�w i uprawnieD w stosunku do osoby dziecka.
� 2. Przepis powy|szy stosuje si odpowiednio w wypadku, gdy rodzice pozostaj ze sob w zwizku
maB|eDskim, lecz |yj w rozBczeniu.
Art. 108. Rodzice, kt�rzy wykonywaj wBadz rodzicielsk nad dzieckiem ubezwBasnowolnionym caBkowicie,
podlegaj takim ograniczeniom, jakim podlega opiekun.
Art. 109. (60) � 1. Je|eli dobro dziecka jest zagro|one, sd opiekuDczy wyda odpowiednie zarzdzenia.
� 2. Sd opiekuDczy mo|e w szczeg�lno[ci:
1) zobowiza rodzic�w oraz maBoletniego do okre[lonego postpowania z jednoczesnym wskazaniem
sposobu kontroli wykonania wydanych zarzdzeD,
2) okre[li, jakie czynno[ci nie mog by przez rodzic�w dokonywane bez zezwolenia sdu, albo podda
rodzic�w innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun,
(61)
3) podda wykonywanie wBadzy rodzicielskiej staBemu nadzorowi kuratora sdowego,
4) skierowa maBoletniego do organizacji lub instytucji powoBanej do przygotowania zawodowego albo do innej
plac�wki sprawujcej cz[ciow piecz nad dziemi,
5) zarzdzi umieszczenie maBoletniego w rodzinie zastpczej albo w plac�wce opiekuDczo-wychowawczej.
� 3. Sd opiekuDczy mo|e tak|e powierzy zarzd majtkiem maBoletniego ustanowionemu w tym celu
kuratorowi.
� 4. (62) W przypadku, o kt�rym mowa w � 2 pkt 5, sd opiekuDczy zawiadamia powiatowe centrum pomocy
rodzinie, kt�re udziela rodzinie maBoletniego odpowiedniej pomocy i skBada sdowi opiekuDczemu sprawozdania
dotyczce sytuacji rodziny i udzielanej pomocy, w terminach okre[lonych przez sd, a tak|e wsp�Bpracuje z
kuratorem sdowym. Sd opiekuDczy, ze wzgldu na okoliczno[ci uzasadniajce umieszczenie maBoletniego w
rodzinie zastpczej albo w plac�wce opiekuDczo-wychowawczej, rozwa|y tak|e ustanowienie nadzoru kuratora
sdowego nad sposobem wykonywania wBadzy rodzicielskiej nad maBoletnim.
Art. 110. � 1. W razie przemijajcej przeszkody w wykonywaniu wBadzy rodzicielskiej sd opiekuDczy mo|e
orzec jej zawieszenie.
� 2. Zawieszenie bdzie uchylone, gdy jego przyczyna odpadnie.
Art. 111. � 1. Je|eli wBadza rodzicielska nie mo|e by wykonywana z powodu trwaBej przeszkody albo je|eli
rodzice nadu|ywaj wBadzy rodzicielskiej lub w spos�b ra|cy zaniedbuj swe obowizki wzgldem dziecka, sd
opiekuDczy pozbawi rodzic�w wBadzy rodzicielskiej. Pozbawienie wBadzy rodzicielskiej mo|e by orzeczone tak|e
w stosunku do jednego z rodzic�w.
� 1a. (63) Sd mo|e pozbawi rodzic�w wBadzy rodzicielskiej, je|eli mimo udzielonej pomocy nie ustaBy
przyczyny zastosowania art. 109 � 2 pkt 5, a w szczeg�lno[ci gdy rodzice trwale nie interesuj si dzieckiem.
� 2. W razie ustania przyczyny, kt�ra byBa podstaw pozbawienia wBadzy rodzicielskiej, sd opiekuDczy mo|e
wBadz rodzicielsk przywr�ci.
Art. 112. Pozbawienie wBadzy rodzicielskiej lub jej zawieszenie mo|e by orzeczone tak|e w wyroku
orzekajcym rozw�d lub uniewa|nienie maB|eDstwa.
Art. 1121. (64) Je|eli sd opiekuDczy nie postanowi inaczej, obowizek i prawo wykonywania bie|cej pieczy
nad osob maBoletniego umieszczonego w rodzinie zastpczej albo w plac�wce opiekuDczo-wychowawczej, jego
wychowania oraz reprezentowania w dochodzeniu [wiadczeD przeznaczonych na zaspokojenie potrzeb jego
utrzymania nale| do rodziny zastpczej albo plac�wki opiekuDczo-wychowawczej. Inne obowizki i prawa
wynikajce z wBadzy rodzicielskiej nale| do rodzic�w maBoletniego.
Art. 1122. (65) Sprawy doboru rodzin zastpczych oraz wsp�BdziaBania sd�w opiekuDczych z organami
administracji paDstwowej w tych sprawach, a tak|e zakresu i form pomocy PaDstwa na rzecz dzieci
umieszczonych w rodzinach zastpczych i zasady odpBatno[ci rodzic�w za pobyt ich dzieci w tych rodzinach oraz
postpowanie w tych sprawach - reguluj odrbne przepisy.
16
Art. 113. � 1. (66) Je|eli wymaga tego dobro dziecka, sd opiekuDczy zaka|e rodzicom pozbawionym wBadzy
rodzicielskiej osobistej styczno[ci z dzieckiem.
� 2. (67) W wyjtkowych wypadkach sd opiekuDczy mo|e ograniczy osobist styczno[ z dzieckiem
rodzic�w, kt�rych wBadza rodzicielska zostaBa ograniczona, przez umieszczenie dziecka w rodzinie zastpczej lub
w plac�wce opiekuDczo-wychowawczej.
DZIAA II(68)
PRZYSPOSOBIENIE.
Art. 114. � 1. Przysposobi mo|na osob maBoletni, tylko dla jej dobra.
� 2. Wymaganie maBoletno[ci powinno by speBnione w dniu zBo|enia wniosku o przysposobienie.
Art. 1141. � 1. Przysposobi mo|e osoba majca peBn zdolno[ do czynno[ci prawnych, je|eli jej
kwalifikacje osobiste uzasadniaj przekonanie, |e bdzie nale|ycie wywizywaBa si z obowizk�w
przysposabiajcego.
� 2. Midzy przysposabiajcym a przysposobionym powinna istnie odpowiednia r�|nica wieku.
Art. 1142. � 1. Przysposobienie, kt�re spowoduje zmian dotychczasowego miejsca zamieszkania
przysposabianego w Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym paDstwie, mo|e nastpi
w�wczas, gdy tylko w ten spos�b mo|na zapewni przysposabianemu odpowiednie zastpcze [rodowisko
rodzinne.
� 2. Przepis � 1 nie ma zastosowania, je|eli midzy przysposabiajcym a przysposabianym istnieje stosunek
pokrewieDstwa lub powinowactwa albo gdy przysposabiajcy ju| przysposobiB siostr lub brata przysposabianego.
Art. 115. � 1. Przysposobi wsp�lnie mog tylko maB|onkowie.
� 2. Przysposobienie ma skutki przysposobienia wsp�lnego tak|e wtedy, gdy osoba przysposobiona przez
jednego z maB|onk�w zostaje nastpnie przysposobiona przez drugiego maB|onka.
� 3. Sd opiekuDczy mo|e na wniosek przysposabiajcego orzec, |e przysposobienie ma skutki
przysposobienia wsp�lnego, je|eli przysposabiajcy byB maB|onkiem osoby, kt�ra wcze[niej dziecko
przysposobiBa, a maB|eDstwo ustaBo przez [mier maB|onka, kt�ry ju| dokonaB przysposobienia.
Art. 116. Przysposobienie przez jednego z maB|onk�w nie mo|e nastpi bez zgody drugiego maB|onka,
chyba |e ten nie ma zdolno[ci do czynno[ci prawnych albo |e porozumienie si z nim napotyka trudne do
przezwyci|enia przeszkody.
Art. 117. � 1. Przysposobienie nastpuje przez orzeczenie sdu opiekuDczego na |danie
przysposabiajcego.
� 2. Orzeczenie nie mo|e by wydane po [mierci przysposabiajcego lub osoby, kt�ra miaBa by
przysposobiona.
� 3. Po [mierci przysposabiajcego orzeczenie o przysposobieniu mo|e by wydane wyjtkowo, je|eli z
|daniem przysposobienia wystpili oboje maB|onkowie, jeden z nich zmarB po wszczciu postpowania, a drugi
|danie przysposobienia wsp�lnie przez maB|onk�w podtrzymuje oraz gdy przez dBu|szy czas przed wszczciem
postpowania przysposabiany pozostawaB pod piecz wnioskodawc�w lub tylko zmarBego wnioskodawcy i midzy
stronami powstaBa wiz jak midzy rodzicami a dzieckiem.
� 4. Na miejsce zmarBego w postpowaniu wstpuje kurator ustanowiony przez sd opiekuDczy.
� 5. Przysposobienie, o kt�rym mowa w � 3, ma takie same skutki jak orzeczone przed [mierci maB|onka.
Art. 1171. Przysposobienie nie stoi na przeszkodzie ponownemu przysposobieniu po [mierci
przysposabiajcego.
Art. 118. � 1. Do przysposobienia potrzebna jest zgoda przysposabianego, kt�ry ukoDczyB lat trzyna[cie.
� 2. Sd opiekuDczy powinien wysBucha przysposabianego, kt�ry nie ukoDczyB lat trzynastu, je|eli mo|e on
poj znaczenie przysposobienia.
� 3. Sd opiekuDczy mo|e wyjtkowo orzec przysposobienie bez |dania zgody przysposabianego lub bez
jego wysBuchania, je|eli nie jest on zdolny do wyra|enia zgody lub je|eli z oceny stosunku midzy
przysposabiajcym a przysposabianym wynika, |e uwa|a si on za dziecko przysposabiajcego, a |danie zgody
lub wysBuchanie byBoby sprzeczne z dobrem przysposabianego.
17
Art. 119. � 1. Do przysposobienia potrzebna jest zgoda rodzic�w przysposabianego, chyba |e zostali oni
pozbawieni wBadzy rodzicielskiej lub s nieznani albo porozumienie si z nimi napotyka trudne do przezwyci|enia
przeszkody. Nie jest te| potrzebna zgoda ojca, je|eli jego ojcostwo zostaBo ustalone przez sd, a wBadza
rodzicielska nie zostaBa mu przyznana.
� 2. Sd opiekuDczy mo|e ze wzgldu na szczeg�lne okoliczno[ci, orzec przysposobienie mimo braku zgody
rodzic�w, kt�rych zdolno[ do czynno[ci prawnych jest ograniczona, je|eli odmowa zgody na przysposobienie
jest oczywi[cie sprzeczna z dobrem dziecka.
Art. 1191. � 1. Rodzice mog przed sdem opiekuDczym wyrazi zgod na przysposobienie swego dziecka
w przyszBo[ci bez wskazania osoby przysposabiajcego. Zgod t mog odwoBa przez o[wiadczenie zBo|one
przed sdem opiekuDczym, nie p�zniej jednak ni| przed wszczciem sprawy o przysposobienie.
� 2. Przepisy o przysposobieniu za zgod rodzic�w bez wskazania osoby przysposabiajcego stosuje si
odpowiednio, je|eli jedno z rodzic�w wyraziBo tak zgod, a zgoda drugiego nie jest do przysposobienia
potrzebna. Przepisu tego nie stosuje si, je|eli porozumienie si z drugim rodzicem napotyka trudne do
przezwyci|enia przeszkody.
� 3. Przepisy o przysposobieniu za zgod rodzic�w bez wskazania osoby przysposabiajcego stosuje si
odpowiednio r�wnie| wtedy, gdy rodzice przysposabianego s nieznani albo nie |yj, je|eli sd opiekuDczy w
orzeczeniu o przysposobieniu tak postanowi.
Art. 1192. Zgoda rodzic�w na przysposobienie dziecka nie mo|e by wyra|ona wcze[niej ni| po upBywie
sze[ciu tygodni od urodzenia si dziecka.
Art. 120. Je|eli dziecko pozostaje pod opiek, do przysposobienia potrzebna jest zgoda opiekuna. Jednak|e
sd opiekuDczy mo|e, ze wzgldu na szczeg�lne okoliczno[ci, orzec przysposobienie nawet mimo braku zgody
opiekuna, je|eli wymaga tego dobro dziecka.
Art. 1201. � 1. Przed orzeczeniem przysposobienia sd opiekuDczy mo|e okre[li spos�b i okres osobistej
styczno[ci przysposabiajcego z przysposabianym.
� 2. W wypadku okre[lenia styczno[ci w formie pieczy nad dzieckiem stosuje si odpowiednio przepisy o
rodzinach zastpczych, z tym |e caBkowite koszty utrzymania przysposabianego obci|aj przysposabiajcego.
� 3. Je|eli jednak przez przysposobienie przysposabiany ma zmieni dotychczasowe miejsce zamieszkania
w Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym paDstwie, przysposobienie mo|e by orzeczone po
upBywie okre[lonego przez sd opiekuDczy okresu osobistej styczno[ci przysposabiajcego z przysposabianym w
dotychczasowym miejscu zamieszkania przysposabianego lub w innej miejscowo[ci w Rzeczypospolitej Polskiej.
� 4. Przy wykonywaniu nadzoru nad przebiegiem styczno[ci przysposabiajcego z przysposabianym sd
opiekuDczy mo|e korzysta z pomocy o[rodka adopcyjno-opiekuDczego lub organu pomocniczego w sprawach
opiekuDczych.
Art. 121. � 1. Przez przysposobienie powstaje midzy przysposabiajcym a przysposobionym taki stosunek,
jak midzy rodzicami a dziemi.
� 2. Przysposobiony nabywa prawa i obowizki wynikajce z pokrewieDstwa w stosunku do krewnych
przysposabiajcego.
� 3. Ustaj prawa i obowizki przysposobionego wynikajce z pokrewieDstwa wzgldem jego krewnych, jak
r�wnie| prawa i obowizki tych krewnych wzgldem niego.
� 4. Skutki przysposobienia rozcigaj si na zstpnych przysposobionego.
Art. 1211. � 1. Przepisu art. 121 � 3 nie stosuje si wzgldem maB|onka, kt�rego dziecko zostaBo
przysposobione przez drugiego maB|onka, ani wzgldem krewnych tego maB|onka tak|e w razie przysposobienia
po ustaniu maB|eDstwa przez [mier tego maB|onka.
� 2. W wypadku gdy maB|onek przysposobiB dziecko swego maB|onka po [mierci drugiego z rodzic�w
przysposobionego, przepisu art. 121 � 3 nie stosuje si wzgldem krewnych zmarBego, je|eli w orzeczeniu o
przysposobieniu sd opiekuDczy tak postanowiB.
Art. 122. � 1. Przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiajcego, a je|eli zostaB przysposobiony przez
maB|onk�w wsp�lnie albo je|eli jeden z maB|onk�w przysposabia dziecko drugiego maB|onka - nazwisko, kt�re
nosz albo nosiByby dzieci zrodzone z tego maB|eDstwa.
� 2. Na |danie osoby, kt�ra ma by przysposobiona, i za zgod przysposabiajcego sd opiekuDczy w
orzeczeniu o przysposobieniu postanawia, |e przysposobiony nosi bdzie nazwisko zBo|one z jego
18
dotychczasowego nazwiska i z nazwiska przysposabiajcego. Je|eli przysposabiajcy albo przysposobiony nosi
zBo|one nazwisko, sd opiekuDczy rozstrzyga, kt�ry czBon tego nazwiska wejdzie w skBad nazwiska
przysposobionego. Przepisu tego nie stosuje si w razie sporzdzenia nowego aktu urodzenia przysposobionego
z wpisaniem przysposabiajcych jako jego rodzic�w.
� 3. Na wniosek przysposabiajcego sd mo|e w orzeczeniu o przysposobieniu zmieni imi lub imiona
przysposobionego. Je|eli przysposobiony ukoDczyB lat trzyna[cie, mo|e to nastpi tylko za jego zgod. Przepis
art. 118 � 2 stosuje si odpowiednio.
Art. 123. � 1. Przez przysposobienie ustaje dotychczasowa wBadza rodzicielska lub opieka nad
przysposobionym.
� 2. Je|eli jeden z maB|onk�w przysposobiB dziecko drugiego maB|onka, wBadza rodzicielska przysBuguje
obojgu maB|onkom wsp�lnie.
Art. 124. � 1. Na |danie przysposabiajcego i za zgod os�b, kt�rych zgoda jest do przysposobienia
potrzebna, sd opiekuDczy orzeka, |e skutki przysposobienia polega bd wyBcznie na powstaniu stosunku
midzy przysposabiajcym a przysposobionym. Jednak|e i w tym wypadku skutki przysposobienia rozcigaj si
na zstpnych przysposobionego.
� 2. Nie jest dopuszczalne ograniczenie skutk�w przysposobienia w wypadku, gdy rodzice
przysposobionego wyrazili przed sdem opiekuDczym zgod na przysposobienie dziecka bez wskazania osoby
przysposabiajcego.
� 3. Na |danie przysposabiajcego i za zgod os�b, kt�rych zgoda jest do przysposobienia potrzebna, sd
opiekuDczy mo|e w okresie maBoletno[ci przysposobionego zmieni przysposobienie orzeczone stosownie do � 1
na przysposobienie, kt�rego skutki podlegaj przepisom art. 121-123.
Art. 1241. W wypadku gdy rodzice przysposobionego wyrazili przed sdem opiekuDczym zgod na jego
przysposobienie bez wskazania osoby przysposabiajcego, nie jest dopuszczalne uznanie przysposobionego,
uniewa|nienie uznania, sdowe ustalenie lub zaprzeczenie jego pochodzenia.
Art. 125. � 1. Z wa|nych powod�w zar�wno przysposobiony, jak i przysposabiajcy mog |da
rozwizania stosunku przysposobienia przez sd. Rozwizanie stosunku przysposobienia nie jest dopuszczalne,
je|eli wskutek niego miaBoby ucierpie dobro maBoletniego dziecka. Orzekajc rozwizanie stosunku
przysposobienia sd mo|e, stosownie do okoliczno[ci, utrzyma w mocy wynikajce z niego obowizki
alimentacyjne.
� 2. Po [mierci przysposobionego lub przysposabiajcego rozwizanie stosunku przysposobienia nie jest
dopuszczalne, chyba |e przysposabiajcy zmarB po wszczciu sprawy o rozwizanie stosunku przysposobienia.
W wypadku takim na miejsce przysposabiajcego w procesie wstpuje kurator ustanowiony przez sd.
Art. 1251. � 1. Nie jest dopuszczalne rozwizanie przysposobienia, na kt�re rodzice przysposobionego
wyrazili przed sdem opiekuDczym zgod bez wskazania osoby przysposabiajcego.
� 2. Takie przysposobienie nie stoi na przeszkodzie ponownemu przysposobieniu za |ycia
przysposabiajcego.
Art. 126. � 1. Z chwil rozwizania stosunku przysposobienia ustaj jego skutki. Je|eli rozwizanie nastpiBo
po [mierci przysposabiajcego, uwa|a si, |e skutki przysposobienia ustaBy z chwil jego [mierci.
� 2. Przysposobiony zachowuje nazwisko nabyte przez przysposobienie oraz otrzymane w zwizku z
przysposobieniem imi lub imiona. Jednak|e z wa|nych powod�w sd na wniosek przysposobionego lub
przysposabiajcego mo|e w orzeczeniu o rozwizaniu stosunku przysposobienia postanowi, |e przysposobiony
powraca do swego pierwotnego nazwiska, kt�re nosiB przed orzeczeniem przysposobienia. Na wniosek
przysposobionego sd orzeka o jego powrocie do poprzednio noszonego imienia lub imion.
Art. 127. Pow�dztwo o rozwizanie przysposobienia mo|e wytoczy tak|e prokurator.
DZIAA III
OBOWIZEK ALIMENTACYJNY.
Art. 128. Obowizek dostarczania [rodk�w utrzymania, a w miar potrzeby tak|e [rodk�w wychowania
(obowizek alimentacyjny) obci|a krewnych w linii prostej oraz rodzeDstwo.
19
Art. 129. � 1. Obowizek alimentacyjny obci|a zstpnych przed wstpnymi, a wstpnych przed
rodzeDstwem; je|eli jest kilku zstpnych lub wstpnych - obci|a bli|szych stopniem przed dalszymi.
� 2. Krewnych w tym samym stopniu obci|a obowizek alimentacyjny w cz[ciach odpowiadajcych ich
mo|liwo[ciom zarobkowym i majtkowym.
Art. 130. (69) Obowizek jednego maB|onka do dostarczania [rodk�w utrzymania drugiemu maB|onkowi po
rozwizaniu lub uniewa|nieniu maB|eDstwa albo po orzeczeniu separacji wyprzedza obowizek alimentacyjny
krewnych tego maB|onka.
Art. 131. � 1. Je|eli skutki przysposobienia polegaj wyBcznie na powstaniu stosunku midzy
przysposabiajcym a przysposobionym, obowizek alimentacyjny wzgldem przysposobionego obci|a
przysposabiajcego przed wstpnymi i rodzeDstwem przysposobionego, a obowizek alimentacyjny wzgldem
wstpnych i rodzeDstwa obci|a przysposobionego dopiero w ostatniej kolejno[ci.
� 2. Je|eli jeden z maB|onk�w przysposobiB dziecko drugiego maB|onka, przysposobienie nie ma wpBywu na
obowizek alimentacyjny midzy przysposobionym a tym drugim maB|onkiem i jego krewnymi.
Art. 132. Obowizek alimentacyjny zobowizanego w dalszej kolejno[ci powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma
osoby zobowizanej w bli|szej kolejno[ci albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczyni zado[ swemu obowizkowi
lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu [rodk�w utrzymania jest niemo|liwe lub poBczone
z nadmiernymi trudno[ciami.
Art. 133. � 1. Rodzice obowizani s do [wiadczeD alimentacyjnych wzgldem dziecka, kt�re nie jest
jeszcze w stanie utrzyma si samodzielnie, chyba |e dochody z majtku dziecka wystarczaj na pokrycie
koszt�w jego utrzymania i wychowania.
� 2. Poza powy|szym wypadkiem uprawniony do [wiadczeD alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje si w
niedostatku.
Art. 134. W stosunku do rodzeDstwa zobowizany mo|e uchyli si od [wiadczeD alimentacyjnych, je|eli s
one poBczone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbli|szej rodziny.
Art. 135. � 1. Zakres [wiadczeD alimentacyjnych zale|y od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz
od zarobkowych i majtkowych mo|liwo[ci zobowizanego.
� 2. Wykonanie obowizku alimentacyjnego wzgldem dziecka, kt�re nie jest jeszcze w stanie utrzyma si
samodzielnie, mo|e polega tak|e, w caBo[ci lub w cz[ci, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub
wychowanie.
Art. 136. Je|eli w cigu ostatnich trzech lat przed sdowym dochodzeniem [wiadczeD alimentacyjnych
osoba, kt�ra byBa ju| do tych [wiadczeD zobowizana, bez wa|nego powodu zrzekBa si prawa majtkowego lub w
inny spos�b dopu[ciBa do jego utraty albo je|eli zrzekBa si zatrudnienia lub zmieniBa je na mniej zyskowne, nie
uwzgldnia si wynikBej std zmiany przy ustalaniu zakresu [wiadczeD alimentacyjnych.
Art. 137. Roszczenia o [wiadczenia alimentacyjne przedawniaj si z upBywem lat trzech.
Art. 138. W razie zmiany stosunk�w mo|na |da zmiany orzeczenia lub umowy dotyczcej obowizku
alimentacyjnego.
Art. 139. Obowizek alimentacyjny nie przechodzi na spadkobierc�w zobowizanego.
Art. 140. � 1. Osoba, kt�ra dostarcza drugiemu [rodk�w utrzymania lub wychowania nie bdc do tego
zobowizana albo bdc zobowizana z tego powodu, |e uzyskanie na czas [wiadczeD alimentacyjnych od osoby
zobowizanej w bli|szej lub tej samej kolejno[ci byBoby dla uprawnionego niemo|liwe lub poBczone z
nadmiernymi trudno[ciami, mo|e |da zwrotu od osoby, kt�ra powinna byBa te [wiadczenia speBni.
� 2. Roszczenie przewidziane w paragrafie poprzedzajcym przedawnia si z upBywem lat trzech.
Art. 141. � 1. Ojciec nie bdcy m|em matki obowizany jest przyczyni si w rozmiarze odpowiadajcym
okoliczno[ciom do pokrycia wydatk�w zwizanych z ci| i porodem oraz koszt�w trzymiesicznego utrzymania
matki w okresie porodu. Z wa|nych powod�w matka mo|e |da udziaBu ojca w kosztach swego utrzymania przez
czas dBu|szy ni| trzy miesice. Je|eli wskutek ci|y lub porodu matka poniosBa inne konieczne wydatki albo
20
szczeg�lne straty majtkowe, mo|e ona |da, a|eby ojciec pokryB odpowiedni cz[ tych wydatk�w lub strat.
Roszczenia powy|sze przysBuguj matce tak|e w wypadku, gdy dziecko urodziBo si nie|ywe.
� 2. Roszczenia matki przewidziane w paragrafie poprzedzajcym przedawniaj si z upBywem lat trzech od
dnia porodu.
Art. 142. Je|eli ojcostwo m|czyzny nie bdcego m|em matki zostaBo uwiarygodnione, matka mo|e
|da, a|eby m|czyzna ten jeszcze przed urodzeniem si dziecka wyBo|yB odpowiedni sum pieni|n na
koszty utrzymania matki przez trzy miesice w okresie porodu oraz na koszty utrzymania dziecka przez pierwsze
trzy miesice po urodzeniu. Termin i spos�b zapBaty tej sumy okre[la sd.
Art. 143. Je|eli ojcostwo m|czyzny, kt�ry nie jest m|em matki, nie zostaBo ustalone, zar�wno dziecko, jak
i matka mog dochodzi roszczeD majtkowych zwizanych z ojcostwem tylko jednocze[nie z dochodzeniem
ustalenia ojcostwa. Nie dotyczy to roszczeD matki, gdy dziecko urodziBo si nie|ywe.
Art. 144. � 1. Dziecko mo|e |da [wiadczeD alimentacyjnych od m|a swojej matki, nie bdcego jego
ojcem, je|eli odpowiada to zasadom wsp�B|ycia spoBecznego. Takie samo uprawnienie przysBuguje dziecku w
stosunku do |ony swego ojca, nie bdcej jego matk.
� 2. M| matki dziecka, nie bdcy jego ojcem, mo|e |da od dziecka [wiadczeD alimentacyjnych, je|eli
przyczyniaB si do wychowania i utrzymania dziecka, a |danie jego odpowiada zasadom wsp�B|ycia
spoBecznego. Takie samo uprawnienie przysBuguje |onie ojca dziecka, nie bdcej matk dziecka.
� 3. Do obowizku [wiadczeD przewidzianego w poprzedzajcych paragrafach stosuje si odpowiednio
przepisy o obowizku alimentacyjnym midzy krewnymi.
TytuB III.
OPIEKA i KURATELA
DZIAA I
OPIEKA NAD MAAOLETNIM.
RozdziaB I.
Ustanowienie opieki.
Art. 145. � 1. Opiek ustanawia si dla maBoletniego w wypadkach przewidzianych w tytule II niniejszego
kodeksu.
� 2. Opiek ustanawia sd opiekuDczy, skoro tylko powezmie wiadomo[, |e zachodzi prawny po temu
pow�d.
Art. 146. (70) Opiek sprawuje opiekun. Wsp�lne sprawowanie opieki nad dzieckiem sd mo|e powierzy
tylko maB|onkom.
Art. 147. Je|eli dobro pozostajcego pod opiek tego wymaga, sd opiekuDczy wydaje niezbdne
zarzdzenia dla ochrony jego osoby lub majtku a| do czasu objcia opieki przez opiekuna; w szczeg�lno[ci sd
opiekuDczy mo|e ustanowi w tym celu kuratora.
Art. 148. � 1. Nie mo|e by ustanowiony opiekunem, kto nie ma peBnej zdolno[ci do czynno[ci prawnych, jak
r�wnie| ten, kto zostaB pozbawiony praw publicznych albo praw rodzicielskich lub praw opiekuDczych.
� 2. Nie mo|e by ustanowiony opiekunem ten, w stosunku do kogo zachodzi prawdopodobieDstwo, |e nie
wywi|e si nale|ycie z obowizk�w opiekuna.
Art. 149. � 1. Gdy wzgld na dobro pozostajcego pod opiek nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem
maBoletniego powinna by ustanowiona przede wszystkim osoba wskazana przez ojca lub matk, je|eli nie byli
pozbawieni wBadzy rodzicielskiej.
� 2. Je|eli opiekunem nie zostaBa ustanowiona osoba wymieniona w paragrafie poprzedzajcym, opiekun
powinien by ustanowiony spo[r�d krewnych lub innych os�b bliskich pozostajcego pod opiek albo jego
rodzic�w.
21
� 3. (71) W braku takich os�b sd opiekuDczy zwraca si o wskazanie osoby, kt�rej opieka mogBaby by
powierzona, do wBa[ciwego organu prezydium rady narodowej albo do organizacji spoBecznej, do kt�rej nale|y
piecza nad maBoletnimi, a je|eli pozostajcy pod opiek przebywa w zakBadzie wychowawczym, mo|e si zwr�ci
tak|e do tego zakBadu.
� 4. (72) W wypadku potrzeby ustanowienia opieki dla maBoletniego umieszczonego w rodzinie zastpczej -
sd powierzy sprawowanie tej opieki przede wszystkim rodzicom zastpczym.
Art. 150. � 1. Minister Sprawiedliwo[ci mo|e w drodze rozporzdzenia wydanego w porozumieniu z
zainteresowanymi ministrami okre[li zasady i tryb powierzania opieki zakBadom wychowawczym lub innym
instytucjom i organizacjom spoBecznym oraz spos�b wykonywania przez nie opieki.
� 2. W razie powierzenia opieki zakBadowi wychowawczemu lub innej instytucji albo organizacji spoBecznej
sd opiekuDczy mo|e wyBczy z zakresu obowizk�w opiekuna zarzd majtkiem pozostajcego pod opiek i
powierzy ten zarzd ustanowionemu przez siebie kuratorowi.
Art. 151. Sd opiekuDczy mo|e ustanowi jednego opiekuna dla kilku os�b, je|eli nie ma sprzeczno[ci
midzy ich interesami. Opieka nad rodzeDstwem powinna by w miar mo|no[ci powierzona jednej osobie.
Art. 152. Ka|dy, kogo sd opiekuDczy ustanowi opiekunem, obowizany jest opiek obj. Z wa|nych
powod�w sd opiekuDczy mo|e zwolni od tego obowizku.
Art. 153. Objcie opieki nastpuje przez zBo|enie przyrzeczenia przed sdem opiekuDczym. Opiekun
powinien obj swe obowizki niezwBocznie.
RozdziaB II.
Sprawowanie opieki.
Art. 154. Opiekun obowizany jest wykonywa swe czynno[ci z nale|yt staranno[ci, jak tego wymaga
dobro pozostajcego pod opiek i interes spoBeczny.
Art. 155. � 1. Opiekun sprawuje piecz nad osob i majtkiem pozostajcego pod opiek; podlega przy tym
nadzorowi sdu opiekuDczego.
� 2. Do sprawowania opieki stosuje si odpowiednio przepisy o wBadzy rodzicielskiej z zachowaniem
przepis�w poni|szych.
Art. 156. Opiekun powinien uzyskiwa zezwolenie sdu opiekuDczego we wszelkich wa|niejszych
sprawach, kt�re dotycz osoby lub majtku maBoletniego.
Art. 157. Je|eli opiekun doznaje przemijajcej przeszkody w sprawowaniu opieki, sd opiekuDczy mo|e
ustanowi kuratora.
Art. 158. Opiekun powinien przed powziciem decyzji w wa|niejszych sprawach wysBucha pozostajcego
pod opiek, je|eli pozwala na to jego rozw�j umysBowy i stan zdrowia, oraz uwzgldnia w miar mo|no[ci jego
rozsdne |yczenia.
Art. 159. � 1. Opiekun nie mo|e reprezentowa os�b pozostajcych pod jego opiek:
1) przy czynno[ciach prawnych midzy tymi osobami;
2) przy czynno[ciach prawnych midzy jedn z tych os�b a opiekunem albo jego maB|onkiem, zstpnymi,
wstpnymi lub rodzeDstwem, chyba |e czynno[ prawna polega na bezpBatnym przysporzeniu na rzecz
osoby pozostajcej pod opiek.
� 2. Przepisy powy|sze stosuje si odpowiednio w postpowaniu przed sdem lub innym organem
paDstwowym.
Art. 160. � 1. NiezwBocznie po objciu opieki opiekun obowizany jest sporzdzi inwentarz majtku osoby
pozostajcej pod opiek i przedstawi go sdowi opiekuDczemu. Przepis powy|szy stosuje si odpowiednio w
razie p�zniejszego nabycia majtku przez osob pozostajc pod opiek.
� 2. Sd opiekuDczy mo|e zwolni opiekuna od obowizku sporzdzenia inwentarza, je|eli majtek jest
nieznaczny.
22
Art. 161. � 1. Sd opiekuDczy mo|e zobowiza opiekuna do zBo|enia do depozytu sdowego kosztowno[ci,
papier�w warto[ciowych i innych dokument�w nale|cych do pozostajcego pod opiek. Przedmioty te nie mog
by odebrane bez zezwolenia sdu opiekuDczego.
� 2. Got�wka pozostajcego pod opiek, je|eli nie jest potrzebna do zaspokajania jego uzasadnionych
potrzeb, powinna by zBo|ona przez opiekuna w instytucji bankowej. Opiekun mo|e podejmowa ulokowan
got�wk tylko za zezwoleniem sdu opiekuDczego.
Art. 162. � 1. Opiekun sprawuje opiek bezpBatnie.
� 2. Je|eli z opiek zwizany jest zarzd majtkiem wymagajcy znacznego nakBadu pracy, sd opiekuDczy
mo|e na |danie opiekuna przyzna mu stosowne wynagrodzenie okresowe albo wynagrodzenie jednorazowe w
dniu ustania opieki lub zwolnienia go od niej.
Art. 163. � 1. Opiekun mo|e |da od pozostajcego pod opiek zwrotu nakBad�w i wydatk�w zwizanych
ze sprawowaniem opieki. Do roszczeD z tego tytuBu stosuje si odpowiednio przepisy o zleceniu.
� 2. Roszczenia powy|sze przedawniaj si z upBywem lat trzech od ustania opieki lub zwolnienia opiekuna.
Art. 164. Roszczenie osoby pozostajcej pod opiek o naprawienie szkody wyrzdzonej nienale|ytym
sprawowaniem opieki przedawnia si z upBywem lat trzech od ustania opieki lub zwolnienia opiekuna.
RozdziaB III.
Nadz�r nad sprawowaniem opieki.
Art. 165. � 1. (73) Sd opiekuDczy wykonywa nadz�r nad sprawowaniem opieki, zaznajamiajc si bie|co z
dziaBalno[ci opiekuna oraz udzielajc mu wskaz�wek i poleceD.
� 2. Sd opiekuDczy mo|e |da od opiekuna wyja[nieD we wszelkich sprawach nale|cych do zakresu
opieki oraz przedstawiania dokument�w zwizanych z jej sprawowaniem.
Art. 166. � 1. Opiekun obowizany jest, w terminach oznaczonych przez sd opiekuDczy, nie rzadziej ni| co
roku, skBada temu sdowi sprawozdania dotyczce osoby pozostajcego pod opiek oraz rachunki z zarzdu
jego majtkiem.
� 2. Je|eli dochody z majtku nie przekraczaj prawdopodobnych koszt�w utrzymania i wychowania
pozostajcego pod opiek, sd opiekuDczy mo|e zwolni opiekuna od przedstawiania szczeg�Bowych rachunk�w
z zarzdu; w wypadku takim opiekun skBada tylko og�lne sprawozdanie o zarzdzie majtkiem.
Art. 167. � 1. Sd opiekuDczy bada sprawozdania i rachunki opiekuna pod wzgldem rzeczowym i
rachunkowym, zarzdza w razie potrzeby ich sprostowanie i uzupeBnienie oraz orzeka, czy i w jakim zakresie
rachunki zatwierdza.
� 2. Zatwierdzenie rachunku przez sd opiekuDczy nie wyBcza odpowiedzialno[ci opiekuna za szkod
wyrzdzon nienale|ytym sprawowaniem zarzdu majtkiem.
Art. 168. Je|eli opiekun nie sprawuje nale|ycie opieki, sd opiekuDczy wyda odpowiednie zarzdzenia.
RozdziaB IV.
Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki.
Art. 169. � 1. Z wa|nych powod�w sd opiekuDczy mo|e na |danie opiekuna zwolni go z opieki.
� 2. Sd opiekuDczy zwolni opiekuna, je|eli z powodu przeszk�d faktycznych lub prawnych opiekun jest
niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza si czyn�w lub zaniedbaD, kt�re naruszaj dobro pozostajcego
pod opiek.
� 3. Je|eli sd opiekuDczy nie postanowiB inaczej, opiekun obowizany jest prowadzi nadal pilne sprawy
zwizane z opiek a| do czasu jej objcia przez nowego opiekuna.
Art. 170. Gdy maBoletni osignie peBnoletno[ albo gdy przywr�cona zostanie nad nim wBadza rodzicielska,
opieka ustaje z mocy prawa.
Art. 171. Je|eli w chwili ustania opieki zachodzi przeszkoda do natychmiastowego przejcia zarzdu
23
majtkiem przez osob, kt�ra pozostawaBa pod opiek, albo przez jej przedstawiciela ustawowego lub
spadkobierc�w, opiekun obowizany jest nadal prowadzi pilne sprawy zwizane z zarzdem majtku, chyba |e
sd opiekuDczy postanowi inaczej.
Art. 172. � 1. W razie zwolnienia opiekuna lub ustania opieki opiekun obowizany jest zBo|y w cigu trzech
miesicy rachunek koDcowy z zarzdu majtkiem.
� 2. Do rachunku koDcowego stosuje si odpowiednio przepisy o rachunku rocznym.
Art. 173. Sd opiekuDczy mo|e zwolni opiekuna od obowizku skBadania rachunku koDcowego.
Art. 174. NiezwBocznie po swym zwolnieniu lub po ustaniu opieki opiekun obowizany jest odda osobie,
kt�ra pozostawaBa pod opiek, albo jej przedstawicielowi ustawowemu lub spadkobiercom zarzdzany przez
siebie majtek tej osoby.
DZIAA II
OPIEKA NAD UBEZWAASNOWOLNIONYM CAAKOWICIE.
Art. 175. Do opieki nad ubezwBasnowolnionym caBkowicie stosuje si odpowiednio przepisy o opiece nad
maBoletnim z zachowaniem przepis�w poni|szych.
Art. 176. Je|eli wzgld na dobro pozostajcego pod opiek nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem
ubezwBasnowolnionego caBkowicie powinien by ustanowiony przede wszystkim jego maB|onek, a w braku tego| -
jego ojciec lub matka.
Art. 177. Opieka nad ubezwBasnowolnionym caBkowicie ustaje z mocy prawa w razie uchylenia
ubezwBasnowolnienia lub zmiany ubezwBasnowolnienia caBkowitego na cz[ciowe.
DZIAA III
KURATELA.
Art. 178. � 1. Kuratora ustanawia si w wypadkach w ustawie przewidzianych.
� 2. W zakresie nie uregulowanym przez przepisy, kt�re przewiduj ustanowienie kuratora, stosuje si
odpowiednio do kurateli przepisy o opiece z zachowaniem przepis�w poni|szych.
Art. 179. � 1. Organ paDstwowy, kt�ry ustanowiB kuratora, przyzna mu na jego |danie stosowne
wynagrodzenie za sprawowanie kurateli. Wynagrodzenie pokrywa si z majtku osoby, dla kt�rej kurator jest
ustanowiony, a je|eli osoba ta nie ma majtku, wynagrodzenie pokrywa ten, na czyje |danie kurator zostaB
ustanowiony.
� 2. Wynagrodzenia nie przyznaje si, je|eli nakBad pracy kuratora jest nieznaczny, a sprawowanie kurateli
czyni zado[ zasadom wsp�B|ycia spoBecznego.
Art. 180. � 1. Z zastrze|eniem wyjtk�w w ustawie przewidzianych, organ paDstwowy, kt�ry ustanowiB
kuratora, uchyli kuratel, gdy odpadnie jej cel.
� 2. Je|eli kurator zostaB ustanowiony do zaBatwienia poszczeg�lnej sprawy, kuratela ustaje z chwil
ukoDczenia tej sprawy.
Art. 181. � 1. Kurator osoby ubezwBasnowolnionej cz[ciowo jest powoBany do jej reprezentowania i do
zarzdu jej majtkiem tylko wtedy, gdy sd opiekuDczy tak postanowi.
� 2. W razie uchylenia ubezwBasnowolnienia kuratela ustaje z mocy prawa.
Art. 182. Dla dziecka pocztego, lecz jeszcze nie urodzonego, ustanawia si kuratora, je|eli jest to
potrzebne do strze|enia przyszBych praw dziecka. Kuratela ustaje z chwil urodzenia si dziecka.
Art. 183. (74) � 1. Dla osoby niepeBnosprawnej ustanawia si kuratora, je|eli osoba ta potrzebuje pomocy do
prowadzenia wszelkich spraw albo spraw okre[lonego rodzaju lub do zaBatwienia poszczeg�lnej sprawy. Zakres
obowizk�w i uprawnieD kuratora okre[la sd opiekuDczy.
24
� 2. Kuratel uchyla si na |danie osoby niepeBnosprawnej, dla kt�rej byBa ustanowiona.
Art. 184. � 1. Dla ochrony praw osoby, kt�ra z powodu nieobecno[ci nie mo|e prowadzi swoich spraw, a nie
ma peBnomocnika, ustanawia si kuratora. To samo dotyczy wypadku, gdy peBnomocnik nieobecnego nie mo|e
wykonywa swoich czynno[ci albo gdy je wykonywa nienale|ycie.
� 2. Kurator powinien przede wszystkim postara si o ustalenie miejsca pobytu osoby nieobecnej i
zawiadomi j o stanie jej spraw.
25
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy KodeksRO3Kodeks rodzinny i opiekuńczy(1)kodeks rodzinny i opiekunczyKodeks rodzinny i opiekuńczy Prawo o aktach stanu cywilnego Przepisy ebook demoSejm RP Kodeks rodzinny i opiekunczykodeks rodzinny i opiekunczy 2 0Kodeks rodzinny i opiekuńczy Prawo o aktach stanu cywilnego Wydanie 6kodeks rodzinny i opiekuńczy 23,11,2015Kodeks cywilny Kodeks rodzinny i opiekuńczy Przepisy akademickiekodeks rodzinny i opiekuńczywięcej podobnych podstron