8739620454

poprzez teorię patriarchalną, gdzie akcentuje się łączenie jednostek w rody i plemiona, aż do pojawienia się państwa; do szeroko rozpowszechnionej teorii umowy społecznej, gdzie państwo jest tworem umowy między ludźmi, której filarem jest prawo i porządek władzy, a celem zapewnienie spokoju i bezpieczeństwa. W społecznej nauce Kościoła akcentuje się rolę rozumnej natury człowieka jako siły sprawczej powstania państwa dla ochrony bytu członków danej społeczności w imię dobra wspólnego.

Koncepcje państwa sięgają czasów starożytnych. Według Arystotelesa państwo to zdolna do samowystarczalności wspólnota równych mająca na celu doskonałe życie¹⁵. Według Kanta państwo jest zrzeszeniem pewnej liczby ludzi pod rządami prawa. Innymi słowy, państwo jest zbiorowością ludzką żyjącą w obrębie porządku prawnego. Z kolei Hegel nazywa państwo Bogiem na ziemi, a Marks - narzędziem klasy panującej¹⁶. Klasyczna definicja państwa pochodząca od niemieckiego teoretyka prawa J. Jellinka¹⁷ wskazuje, że jest to korporacja osiadłego ludu wyposażona w bezpośrednią samorodną władzę zwierzchnią¹⁸.

O istnieniu państwa oraz jego charakterze i pozycji świadczy władza, czy to pochodząca od Boga, czy też będąca narzędziem klasy panującej lub pochodząca z wyboru. Istota władzy zakłada jej suwerenność. Ta cecha sytuowana jest jako najważniejsza dla konstrukcji i istnienia państwa. Suwerenność obejmuje zarówno zwierzchność władzy państwowej w obrębie państwa (suwerenność wewnętrzna), jak i niezależność tej władzy od innych państw (suwerenność zewnętrzna). Inną cechą państwa jest powszechność, która określa, że państwo obejmuje swoim oddziaływaniem wszystkich ludzi znajdujących się na jego terytorium. Wskazuje się również na przymus jako immanentną cechę państwa. Dotyczy ona przynależności (obywatelstwa), które nabywa się najczęściej w chwili urodzenia¹⁹. Tak więc według klasycznej definicji, upowszechnionej w naukach o polityce, państwo obejmuje terytorium wraz z zamieszkałą na nim ludnością oraz suwerenną władzą nad nimi.

Kolejnym istotnym pojęciem przydatnym do określenia obszaru ochrony porządku konstytucyjnego jest demokracja. A. Lincoln uważał, że demokracja to rządy ludu, przez lud i dla ludu. Według N. Bobbio minimum demokracji to niekwestionowane prawo obywateli do bezpośredniego lub pośredniego wpływania na treść polityki państwa i decyzje podejmowane przez sprawujących władzę. T.G. Masaryk wskazuje, że jest to ustrój, w którym najwyższa władza należy do ludu. A. Luis upatruje w demokracji odrzucenie dominacji człowieka nad

¹⁵    M. Bankowicz, Fenomen demokracji, Kraków 1999, s. 9.

¹⁶    Tamże.

¹⁷    Zob. J. Jellinek, Ogólna nauka o państwie, Warszawa 1924.

¹⁸    M. Bankowicz, Fenomen... wyd. cyt., s. 10.

¹⁹    Tamże, s. 12.