13352

jednak wątpliwości co do zasadności formuły lucrum cessans. W przypadku kredytu długoterminowego formą oprocentowania był tzw. wyderkauf, czyli dzierżawa renty feudalnej.

Dostawcą kredytu inwestycyjnego były gminy żydowskie - kahały - których nie dotyczy krępujące chrześcijan przepisy dotyczące lichwy. Poważnymi dostawcami kredytu byty też niektóre zakony katolickie oraz poszczególni możnowładcy. W prawie polskim hipotekę znano już w XVI wieku. Pierwszą kodyfikację prawa hipotecznego stanowiła konstytucja sejmowa z 1588 roku. Weksel znano już w XV wieku. W 1701 roku uregulowano prawo wekslowe w Gdańska w 1713 roku w Elbląga w 1775 roku w całym kraju.

Kontrreformacja i wojny połowy XVII wieku spowodowały zastój w rozwoju kredytu. Większość monter pietatis nie przetrwała potopu szwedzkiego. Wygnanie arian w 1657 roku oznaczało pozbycie się z kraju zaangażowanego w działalność kredytową środowiska. Pogromy, towarzyszące powstaniu kozackiemu pod wodzą Bohdana Chmielnickiego (1648) podkopały możliwości finansowe gmin żydowskich.

1.3 Projekty utworzenia Banku Narodowego

W okresie między pierwszym a drugim rozbiorem Polski bankowość przeżywała burzliwy rozwój. Warszawa była jednym z ważniejszych centrów finansowych Europy. Poziom i możliwości kapitałowe bankowości polskiej nie odbiegały od ówczesnych standardów europejskich. Podczas Sejmu Czteroletniego Andrzej Kapostas złożył projekt Banku Narodowego, emitującego pieniądz papierowy zabezpieczony sprzedawanymi sukcesywnie starostwami. Pomysł, choć nie zrealizowany, zyskał pewną popularność. Pierwsze banki publiczne w Europie zaczęły powstawać już u schyłku średniowiecza, W 1401 roku w Barcelonie powstał Taula de Cambi. w 1407 roku Banco di San Georgio w Genui, w 1584 roku Banco di Rialto w Wenecji, w 1600 roku Amsterdaamsche Wisselbank., w 1605 roku papieski Banto di Santo Spirito w Rzymie i w 1619 hamburski Girobank. Banki te, poza papieskim, były własnością republik miejskich. W drugiej połowie XVII wieku banki publiczne zaczęły powstawać w większych państwach. W 1968 roku powstał Sverige Riksbank, w 1694 roku -Bank of England, w 1691 - Bank of Scotland i w 1727 roku - Royal Bank of Scotland. Nowe instytucje, poza tradycyjnymi funkcjami, zajmowały się również emisją banknotów. Możliwości, tkwiące w emisji pieniądza papierowego zostały nadużyte już w 1720 roku, kiedy to przez Francję, Holandię i Wielką Brytanię przetoczyła się fala spekulacji związanych z nazwiskiem Johna Lawa. Stopniowo jednak w ciągu XVIII wieku pieniądz papierowy upowszechniał się kolejnych krajach, a możliwości mobilizacji kapitału, tkwiące w instytucji banku publicznego, zachęcały do naśladownictwa. W tym kontekście należy widzieć polskie projekty z okresu Sejmu Wielkiego.