16035

9.INTERPRETACJA PRAWA-inaczej jego wykładnia. Faza wstępna poprzedzająca zastos.normy prawnej. Polega na ustaleniu znaczenia określonej normy albo przepisu prawa w toku ich stosowania. Służy poznaniu treści przepisu, 'autentyczna-wyk.przez samego prawodawcę, 'legalna-pochodząca od upoważnionego przez prawodawcę organu. *sądowa-sądy dokonują interpretacji prawa w toku stosowania prawa. 'doktrynalnaOdokonywana przez autorytety naukowe. W państwie rzymskim dokonywali jej przede wszystkim juryści. DYREKTYWY WYKŁADNI-reguły, które pozwalają ustalić znaczenie interpretowanego przepisu, 'językowa lub gramatyczna-jeśli treść przepisu ustalamy wychodząc od analizy języka, w którym przepis jest zapisany.*logiczna-anal.myśli prawodawcy z punk.widzenia zasad logiki, 'systemowa-treść normy ustala się ze wzgl.na system prawa, w skład którego ona wchodzi. *teok>giczna,celowościowa- uwzględnia cel, jaki przepis ma do osiągnięcia, 'historyczna-uwzględnia kontekst historyczny w jakim interp.prawo się utrzymało, 'dosłowna-jeśli w rezultacie wyników różnych rodzajów wykładni zakres będzie taki sam,jaki ma przepis w znaczeniu bezpośred.przyzast.wykładni językowej.

10. RZYMSKIE PODZIAŁY PRAWA : 1) iuscivile-p.cywilne, iusperegrinorium-p.dla cudzoziemców, iusgentium-p.narodów. Obowiązywała zasada personalności albo osobowości prawa. Każdy obywatel musiał posługiwać się prawem civitas (zasada terytorialności), do której przynależał. Cudzoziemcy (peregryni) stosowali prawo gminne (civitas),do której należeli. Dla peregryna było to jego iusdvile, natomiast dla Rzymianina tylko iusperegrinorium. Powstał nowy dział prawa- iusgentium, któremu patronował pretor dla peregrynów. Podstwą obowiązywania było wzajemne zaufanie (fides) stron oraz zasady słuszności i sprawiedliwości. 2) iuspublicem-p.publiczne, iusprivotum-p.prywatne. Są to prawa podmiotowe. Do zakresu prawa publicznego należały normy dot.organizacji ludu rzymskiego w postaci państwa. Pozostałe normy ustanowione w interesie pojedynczych obywateli tworzą prawo prywatne. Cyceron: „Saluspopuli (re publicae) suprema lex esto". Zatem najwyższą powinnością prawa jest pomyślność państwa. Jednakże porządek prawny miał też na względzie ochronę interesów pojedynczego obywatela. 3) iuscommune-p.powszechne, iussingubrs-p.wyjqtkowe.P.powszechne obejmuje normy mające ogólne zastosowanie, a prawo wyjątkowe będzie miało zasto. Wyjątkowe. Wg. Rzymian prawem wyjątkowym jest takie, które powagą prawodawcy, z uwagi na pewną korzyść wprowadzone zostało wbrew zasadzie. Może dotyczyć osób, rzeczy, czynności. W pewnych przypadkach iussipgulare ma na celu uprzywilejowanie pewnej kategorii osób, w innych zaś ma interes określonej osoby.

11. ŻRÓDŁA POZNANIA I POWSTANIA PRAWA: 'FONTES IURIS ORIUNDI-źródła powstania-przejaw woli czynników prawotwórczych,czyli decyzję czynników praw ustawy, uchwały Plebsu, senatu, konstytucji cesarskich, edyktur magistratur. Są to czynniki, które tworzą prawo. 'FONTES IURIS COGNOSCENDI-źródła poznania-efekty działania czynników prawotwórczych czyli pomniki prawa, na podstawie których dziś czerpiemy wiedzę o pr.rz. Są to dokumenty. Podstawowe źródło wiedzy o p.rz. stanowi kodyfikacja justyniańska.

12. PRAWO MATERIALNE I FORMALNE: ^MATERIALNE-normy, które regulują stosunki majątkowe między poszczególnymi podmiotami. W prawie karnym prawem materialnym jest dział prawa,któryokreśla,jakie czyny uznawane są za przestępstwa i jakie kary należy stosować. Reguluje ono obowiązki określonych podmiotów. * FORMALNE-in.procesowe, są to normy, które regulują postępowanie podmiotów prawnych i organów państwowych w toku dochodzenia przez zaint.podmiot zrealizowania norm prawa materialnego. Prawo karne procesowe reguluje sposób ustalania, czy przestępstwo zostało popełnione oraz przewiduje kto i w jakim trybie wymierzyć ma sankcję. Prawo formalne reguluje postępowanie organów państwowych powołanych do wymiaru sprawiedliwości.

13. PRAWO ZWYCZAJOWE- normy prawne trwale i jednolicie wykonywane w przekonaniu, że są obowiązującym prawem. Prawo zwyczajowe nie pochodzi od żadnej instytucji, lecz zostaje wykształcone przez społeczeństwo w toku historii. Ukształtowane na podstawie zwyczaju.

14. USTAWA- akt prawny o charakterze powszechnie obowiązującym, najczęściej obecnie uchwalany przez parlament (w niektórych państwach zatwierdzany później przez organ władzy wykonawczej). W porządkach prawnych różnych państw występują ustawy: zasadnicze (konstytucje), organiczne i zwyk\e*Giaus:"ustawq(lex)jest to,co lud nakazuje i ustanawia". Ciałem ustawodawczym były zgromadzenaludowe-domitia. Z inicj.ustawod.występowałmagistratus (konsul,pretor) pytając zgromadzonych (rogatio), czy przyjmują projekt ustawy. Głosowanie odbywało się najpierw jawnie, a w okresie późniejszym tajne. Przyjęta ustawa wymagała zatwierdzenia przez senat(auctoritaspatrum). Składała się z 3 częśd: 1 )praescripto-zaw.nazwisko wnioskodawcy, określenie czasu i miejsca głosowania. 2)rogotio - sam tekst 3)soncf/o-dyspozycja gwarantująca przestrzeganie. Ze wzgl.na sankcję ustawa(lex)może być: perfecta-taka, która sankcją nieważności dotyka czynność zdziałaną wbrew jej postanowieniom np.zakaz darowizny między małżonkami, minus quam perfecta - uznaje taką czynność za ważną, ale za jej sporządzenie przewiduje sankcję, imperfecta-pozbawiona sankcji.

15. USTAWA XII TABLIC- wybrano lOos. Zespół do spisania prawa zwyczajowego(kolegium decemwirów). W 1 roku spisano 10 tablic, w nast.dodano dwie. Jej trzon stanowi prawo świeckie. Pomijając ustawy królewskie, ustawa XII tablic jest najstarszym zbiorem prawa stanowionego w Rzymie. Była swoistym kodeksem, nauczano jej w szkołach.

16. PRETOR, EDYKT PRETORSKI- •pretor- urzędnik w antycznym Rzymie. Zasadniczym zadaniem było sądownictwo. Wydawał edykty pretorskie. Lexcorne!ia- pretor zob.był do spełniania edyktu. Do jego uprawnień należało mianowanie prefektów mających władzę sądową i porządkową. Wybierany na rok. 'edykt pretorski- zawierał zasady, których pretor zamierzał się trzymać w czasie swojego urzędowana. Składał się z 2 częśd: normatywna (zapowiedzi udzielania ochrony procesowej w określonych sytuacjach) i formuralna (zredagowane konkretnie formuły.jakimi strony miały się posługiwać i toku

procesu).*EDICTUM TRALATICIUM-sta\a część edyktu pretorskiego. *IUS PREATORIUM-prawo wytworzone w toku działalność pretorów.

17. UCHWAŁY SENATU- Senat spełniał rolę doradcy króla. W okresie republikańskim nie uzyskał jeszcze władzy ustawodawczej,chociaż pośrednio wywierał na nią wpływ, np. przez auctioritaspatrum czyli zatwierdzenie ustaw zgromadzeń ludowych. Uchwały senatu(senatusconsulta)uzyskały moc prawa obowiązującego dopiero za czasów Augusta. O składzie senatu decydował prynceps. Senat zaczął stopniowo wypierać zgromadzenia ludowe, które stanowiły przeszkodę w ugruntowaniu