16480

2 zespół poglądów dotyczących polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa, np. formalna wypowiedź każdego prezydenta USA prezentowana na początku kadencji - doktryna J. Cartera, R Reagana. B. Clintona; również długoterminowa polityka państwa wobec jakiegoś znaczącego problemu (np. doktryna L. Breżniewa).

Ideologia (z greckiego idea - wyobrażenie, logos - słowo, nauka), zbiór idei. poglądów i przekonali opisujących rzeczywistość oraz zawierających jej ocenę i zasady postępowania grup. ruchów społecznych i partii politycznych. Ideologia tworzy obraz świata istniejącego i prezentuje wizję przyszłości.

W skład ideologii wchodzą koncepcje filozoficzne, ekonomiczne, prawne, etyczne, religijne. Ideologia określa wartości i cele. które mają uzasadniać działania polityczne. Nie zawiera wskazali teoretycznych i praktycznych, jak osiągnąć cel. te bowiem znajdują się w doktrynach i programach politycznych.

Współcześnie uznaje się, że ideologia jako forma świadomości społecznej ściśle związana jest z powstaniem masowych partii i ruchów politycznych XIX w. Stąd też ich nazwy oparte są na kryterium ideologicznym, np. paitie komunistyczne, socjaldemokratyczne, konserwatywne, liberalne, chrześcijańsko-demokratyczne.

Torysi, Tories, Tory Party, angielskie stronnictwo polityczne założone w 2. połowie XVII w., gmpujące zwolenników nienaruszalności praw dziedziczenia tronu (popierających sukcesję Jakuba IIX wywodzących się z arystokracji, zbliżonych do kół dworskich i Kościoła anglikańskiego. Opozycyjne wobec partii wigów. W czasie rewolucji angielskiej (1688-1689) torysi wystąpili wspólnie z wigami przeciw Jakubowi II.

W nowo powstałym systemie politycznym utworzyli partię opartą głównie na ziemiaństwie, reprezentującą konserwatywne poglądy religijne i społeczne. Po objęciu tronu przez dynastię hanowerską (1714) w opozycji, wielu przywódców emigrowało. Po 1760 stronnictwo zbliżyło się do dworu Jerzego III. W 1783 zreorganizowane przez W. Pitta młodszego, objęło władzę i sprawowało ją do 1830. Od 1834 zreorganizowana przez R Peela. Partia Konserwatywna, nazywana nadal potocznie t. Wigowie, Wliigs, Wliig Party, angielskie stronnictwo polityczne działające w XVII-XIX w., przeciwnicy torysów. Ugrupowanie skupiające przeciwników katolickiego księcia Yorku (późniejszy Jakub II). domagające się pozbawienia go prawa do sukcesji tronu angielskiego. Dążyli do uzyskania gwarancji swobód obywatelskich i tolerancji wobec protestanckich dysydentów oraz supremacji parlamentu nad władzą królewską

Popierani przez część arystokracji, burżuazję miejską i dysydentów przez długi czas pozostawali decydującą siłą polityczną (m.in. R Sir Walpole). Dzięki rewolucji angielskiej 1688-1689 wprowadzili w Anglii monarchię konstytucyjną ograniczoną kompetencjami parlamentu. 1714 przyczynili się do wprowadzenia na tron angielski dynastii hanowerskiej.

1762 odsunięci od władzy przez Jerzego III. odzyskali ją w 1830 (lord Oi. GreyX 1832 przeprowadzili parlamentarną reformę wyborczą. Rządzili z niewielkimi przerwami aż do 1866 (gabinety lordów: W. Melbourne'a, J. Russella, G. Aberdeena i H.J. Palmerstona), mając poparcie części polityków liberalnych i radykalnych W lalach 60. XIX w. weszli w skład Partii Liberalnej.

ft-awo wyborcze, zespół uprawnień wyborczych przysługujących każdemu obywatelowi oraz ogół zasad regulujących powoływanie wybieralnych organów państwowych i samorządowych (np. prezydenta. Sejmu. Senatu, rad gmin) zawartych w konstytucji i ordynacjach wyborczych.

Rozróżnia się czynne i bierne prawo wyborcze.

W Polsce czynne prawo wyborcze, czyli prawo wybierania mają osoby posiadające obywatelstwo polskie, które do dnia wyborów ukończyły 18 lat, osoby pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu. Nie mają tego prawa osoby pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu oraz ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo prawomocnym orzeczeniem sądu z powodu choroby psyducznej lub niedorozwoju umysłowego.

Bierne prawo wyborcze, czyli prawo wybieralności ma każdy obywatel polski, któremu przysługuje prawo wybierania (czynne prawo wyborcze), stale zamieszkuje przez co najmniej 5 lat na terytorium Polski oraz ukończył do dnia wyborów 21 lat w przypadku wyborów do Sejmu. 30 lat do Senatu i 35 lat. jeżeli ubiega się o urząd prezydenta.

Doniosłe znaczenie mają postanowienia praw wyborczych sformułowane w 4 podstawowych zasadach: powszechności, równości, bezpośredniości i tajności.

Powszedniość oznacza, że czynne i bierne prawo wyborcze mają wszyscy dorośli obywatele, którym prawo nie zabrania wzięcia udziału w wyborach.

Równość polega zarówno na przyznaniu każdemu obywatelowi 1 głosu, jak i na nadaniu każdemu głosowi takiej samej siły. Bezpośredniość oznacza, że wyborca osobiście głosuje (bez żadnego pośrednictwa) na kandydatów lub partię.

Zasada tajnego głosowania rozumiana jest jako możliwość podjęcia przez wyborcę decyzji w warunkach zachowania tajemnicy.

W zależności od metody ustalania wyników wyborów wyróżnia się dwa systemy wyborcze:

1)    większościowy - w okręgach jednomandatowych, kandydat musi uzyskać więcej głosów niż inni (w Polsce formuła taka stosowana jest przy wyborach do Senatu);

2)    proporcjonalny - w okręgach wielomandatowych dokonuje się rozdziału mandatów między konkurujące listy proporcjonalnie do odsetka uzyskanych głosów; ustalenie podziału mandatów dokonuje się (np. w Polsce) w arytmetycznym systemie d Hondta. Z systemem proporcjonalnym wiąże się tzw. lista państwowa. Przedłożona jest ona przez partie, które zarejestrowały listy okręgowe w co najmniej połowie okręgów (w Polsce takich mandatów jest 69). Wyborcy głosują więc na jedną z list okręgowych oraz na jedną z list państwowych. W celu uniknięcia niedogodności tego systemu wprowadza się też tzw. progi (klauzule) zaporowe - mandaty przyznawane są tylko tym listom, które w skali kraju przekroczyły pewien procent poparciam. np. w polskim parlamencie reprezentowane są tylko partie, które zdobyły co najmniej 5% głosów, dla koalicji wyborczych bariera ta wynosi 8%. natomiast w podziale miejsc z list ogólnopolskich uczestniczą ugrupowania, które przekroczyły 7%.