20314

Strona 2 z 6

I. Heszen-Niejodek Teoria stresu psychologicznego i radzenia sobie

♦    Znaczenie konteksni sytuacyjnego oraz znaczenie relacji jednostka - otoczenie dla wszelkich form aktywności człowieka

♦    Wprowadza termin „transakcja", aby podkreślić, że jednostka wraz z aktualnym kontekstem sytuacyjnym stanowią całość o właściwościach niesprowadzalnych do sumy elementów składowych.

♦    Transakcja z otoczeniem podlega ocenie poznawczej podmiotu, mającej charakter ciągłego procesu (ocena pierwotna). Proces oceniania dotyczy przede wszystkim tych elementów relacji z otoczeniem, które są ważne dla dobrostanu jednostki (może być niemająca znaczenia, sprzyjająco- pozytywna albo stresująca).

♦    Stresem nazywana jest określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi.

♦    Transakcja stresowa może być ujmowana w ocenie pierwotnej jako:

L krzywda / strata - dot. już zaistniałej szkody w postaci utraty wartościowych obiektów (samoocena, bliska osoba); emocje: żal. smutek, złość

2 zawożenie - jw., tylko chodzi o szkody antycypowane; emocje: strach, lęk. martwienie się 3. wyzwanie - Odnosi się do syt., w których możliwe są i szkody, i korzyści, ma charakter antycypacyjny; emocje: negatywne (jak w zagrożeniu) i pozytywne (nadzieja, zapał, podniecenie, rozweselenie)

♦    Jeśli w wyniku oceny pierwotnej syt. zostanie uznana za stresową nastąpi ocena wtórna, dotycząca możliwości podjęcia działania usuwającego przyczyny stresu lub łagodzącego jego skutki, lub prowadzącego do osiągnięcia dostępnych korzyści.

♦    Ocena pierwotna i wtórna przebiegają równocześnie i są ze sobą sprzężone. Ocena wtórna jest punktem wyjścia aktywności itkieninkowanej na zmianę transakcji stresowej, określanej jako radzenie sobie.

♦    Poziomy analizy

L społeczny - transakcja między osobą a otoczeniem

2 psychologiczny - jednostkowa ocena sytuacji, reakcje emocjonalne i organizacja zachowania 3. fizjologiczny - mobilizacja do działanią „choroby z przystosowania"

Wyznaczniki przyczynowe		procesy pośredniczące		skutki bezpośrednie		Skutki odlegle
zmienne osobowe	=>	ocena pierwonia	=>	jakość rozw. konfrontacji	=>	poziom funkcjonowani a społ.
zmienne otoczenia		ocena wtórna		stan emocjonalny		dobrostan psychiczny
		radzenie sobie		zmiany fizjol.		zdrowie / choroba som.

TEORIA ZACHOWANIA ZASOBÓW HOBFOLLA

♦    Głównym celem ludzkiej aktywności jest uzyskiwanie, utrzymywanie i ochrona cenionych obiektów, określonych jako zasoby. Wyróżnia cztery rodzaje zasobów:

1. przedmioty 2 waninki (np. stała praca)

3.    zasoby osobiste (np. umiejętności inteipersonalne)

4.    zasoby energetyczne (np. pieniądze lub wiedza)

♦    Stres psychologiczny - reakcja wobec otoczenia, w którym ismieje zagrożenie utratą zasobów netto, utrata zasobów netto lub brak wzrostu zasobów następujący po ich zainwestowaniu. Najbardziej dotkliwym źródłem stresu jest utrata zasobów.

♦    Teorię zaliczamy do nurtu relacyjnego, ponieważ definiując stres, autor przyjmuje, że jego źródłem jest zagrażające lub zaismiałe zakłócenie równowagi w wymianie zasobów pomiędzy jednostką a otoczeniem.

PRZYCZYNY STRESU

♦    Rozróżnienie stresorów na podstawie siły oraz zakresu oddziaływania

1. dramatyczne wydarzenia o rozmiarach katastrof, obejmujące całe grupy (wojna, klęska żywiołowa)

2 poważne wyzwania i zagrożenia, dotyczące jednostek lub kilku osób - koncepcja zmian życiowych mająca postać skali (Holmes i Ralie. na 1. miejscu jest śmierć współmałżonka)

3. drobne, codzienne utrapienia (niemożność znalezienia potrzebnej rzeczy, drobne nieporozumienia w rodzinie, trudność zdążenia na czas)

ad 1.

Stres ekstremalny hib traumatyczny; stresory uniwersalne - nie można ich nie zauważyć ani pozostać obojętnym Dokładniejsza charakterystyka