22376

Wielkie wybuchy wulkanów powodowały olbrzymie zniszczenia, m.in. podczas wybuchu Wezuwiusza 79 r. n.e. ogromna ilość wyrzuconego popiołu zmieszanego z deszczem spowodowała zasypanie m. Herkulanum, Pompeje i Slabie. Obecnie jesl czynnych kilkaset wulkanów; rozmieszczenie ich wiąże się gl. ze strefami młodych ruchów górotwórczych, przy czym wulkany występują z reguły po wewnętrznej stronie luku górskiego (np. Wezuwiusz, Etna i wulkany Wysp Lipaiyjskich są umieszczone po wewnętrznej stronie luku pasma Apenin) lub w sąsiedztwie wielkich uskoków (np. we wschodniej Afryce). Najwięcej wulkanów (ok. 340) grupuje się dookoła wybrzeży Oceanu Spokojnego. Na terenie Polski nie ma czynnych wulkanów; w ubiegłych epokach geologicznych istniały tu jednak rozległe i aktywne rejony wulkaniczne, np. w okresie permskim w okolicach Krakowa.

[ do góry j

POWSTAWANIE WULKANÓW

Procesy geologiczne we wnętrzu naszej planety z reguły zachodzą bardzo powoli i potrzeba setek lat na to. aby efekty ich działania stały się widoczne. Niekiedy jednak proces taki przebiega niezwykle gwałtownie, a jego katastrofalne skutki wdoczne są natychmiast. Takim właśnie zjawiskiem jest erupcja wulkanu. Wulkany kształtowały naszą planetę od samego początku jej istnienia. Ta potężna siła potrafi stworzyć ląd w miejscu, gdzie jeszcze niedawno był ocean, lub też obrócić w pył nawet całkiem dużą wyspę. Pojedynczy wybuch wulkanu - jeśli jest wystarczająco silny - jest w stanie zaciemnić niebo nad całym kontynentem i zmienić klimat nawet na setki lat. Powstawanie większości wulkanów jest ściśle związane z ruchem płyt litosfery. Głęboko pod skorupą ziemską, w płaszczu Ziemi znajduje się magma - roztopiona skała, magazynująca ogromne ilośd energii cieplnej. W magmie występują tzw. prądy konwekcyjne wstępujące) i to wiaśnie one są przyczyną powstawania większości wulkanów tworzących łańcuchy górskie na dnie oceanów lub też wyspy wulkaniczne wystające ponad powierzchnię wody.

ruch magmy

Powstawanie gr/bielów oceanicznych

Na skutek ciągłego oddziaływania prądów wstępujących dwie płyty litosfery oddalają się od siebie. W powstałe pęknięcie wdziera się lawa, która następnie zastyga na skutek działania wody i blokuje wypływającą lawę. Następnie pod wpływem prądów konwekcyjnych znowu tworzy się szczelina i cały proces się powtarza. Właśnie w taki sposób powstają grzbiety oceaniczne. Jeżeli magma posiada wystarczająco duże ciśnienie, wówczas zostaje wypchnięta na większą wysokość zanim zastygnie. Tak rodzą się wyspy, na których powierzchni tworzy się wulkan.