24539

E. Balcerzan: W stronę genologii multimedialnej

nie istnieje taka dziedzina wiedzy, ani taka nazwa;

są więzi między gatunkami odmiennych systemów komunikacyjnych - są na poziomie terminologicznym - epitety dodawane do nazw (portret literacki czy esej filmowy), w homonimach (arabeska, melodramat);

połączenie sztuk - genologia ogólna - wtedy - tożsamość gatunku jako gatunku i rodzaju jako rodzaju, musiałoby zostać rozgraniczenie na gatunki i rodzaje;

genologia kultury? - bo tekst interesuje nas jako tekst kultury... genologia semiotyczna f semiologiczna? - bo ważna jest kategoria tekstu... genologia porównawcza / komparatystyczna / kontra stywna;

multimedia - termin niezawłaszczony przez metajęzyk cywilizacji', może kojarzyć się z działalnością artystyczną;

gatunek - powtarzalna kombinacja chwytów decydujących o kompozycji (morfologii) tekstu, komunikacyjnie ukierunkowanych i zdeterminowanych przez materiał i technikę przekazu (medium).

Powtarzalność - potencjalna cecha każdej kombinacji chwytów (większości form komunikacji międzyludzkiej uczymy się naśladując / powtarzając kierujące nimi reguły. Bez powtarzania nie byłoby gatunków. Z każdego tekstu mogą być wygenerowane reguły gatunkowe.

Gatunkiem jest skład zasad oiganizacji tekstu W perspektywie teoretycznej nie ma mowy o utworach pozagatunkowych, nie mają sensu pojęcia „gatunków mieszanych” - wszystkie są kombinacjami chwytów.

Ukierunkowanie komunikacyjne - decyduje w historycznej perspektywie o aktualizacjach i zróżnicowaniach gatunkowych - są to świadome (lub nie) cele zachowań w przestrzeni kultuty. Cele komunikacyjne - podstawa ewoluujących systemów wartości. Nie da się odróżnić chwytów gatunkotwórczych od stylistycznych. Każda wyróżnialna cecha teksm jest potencjalnym chwytem komunikacyjnym.

Media (przekaźniki) czyli urządzenia komunikacyjne - urządzenia nieobojęme emocjonalnie dla użytkowników. Przekaźnik może być namralny (mowa, słowo) i szmczny (fotografia, druk). Z punktu widzenia genologii - s. 93 przekaźnik to urządzenie komunikacyjne, które pozwala ukonstytuować przynajmniej jeden gatunek swoisty, jedyny w swoim rodzaju, różniący się od gatunków pokrewnych choćby tylko jedną cechą:

szereg monomedialny tworzą gatunki wykorzysmjące możliwości jednego urządzenia komunikacyjnego, które może być technicznie jednorodne, lub łączące rozmaite techniki. Ganinki w tym szeregu nie dublują się, tworzą serię metonimiczną (pozostają w styczności);

- w szeregach polimedialnych - nie ma gatunków dalekich i bliskich (w monomedialnych są), bo łączy je i różnicuje stopień podobieństwa. 1 gatunek jest metaforą innego ganmku; kontynuacje literackich paradygmatów rodzajowych są na terenach nieliterackich, ale niepełne i zdeformowane;

kultura słowa nie ma zostać wyparta przez kulturę obrazu; rodzaje genologiczne są paradygmatami;

u podstaw każdej typologii paradygmatycznej jest opozycja binarna; w układzie liryka - epika - dramat - podstawę stanowią 2 opozycje - monolog'-dialog i fa bul a mość -n ie fabuła mość.

Próba podziału. Gatunki modelowe: esej, reportaż, felieton:

komunikat - tekst odpowiadający intencji reporterskiej - powiadomienie o faktycznym stanie rzeczy;

pytania zadawane sobie - istota intencji eseistycznej. Postacią zalążkową jest sentencja, aforyzm, obraz (alegoria, symbol);

w intencji felietonowej - język jako magazyn stereotypów. Najprostsza forma - dowcip językowy.

To chyba jeszcze w chwili pisania artykułu.