24581

lotki, tylny szczątkowy (1-2 człony). Długa część przedpanewkowa kości biodrowej. Kość łonowa odgięta do tyłu, wzdłuż kości kulszowej. Kości śródstopia całkowicie zrośnięte w kość skoczną (tarsometatarsus). W stopie brak szczątkowego metatarsale V.

Palaeognathae (Paleognatyczne) - Naziemne, dobrze biegające ptaki. Jedyna grupa latająca to kusacze (tinamu), pozostałe to nieloty (bezgrzebieniowce - Ratitae): strusie, mamutaki, nandu, kazuarowe, kiwi, moa. Ich skrzydła silnie albo całkowicie zredukowane, upierzenie luźne, pióra często włosowate o zredukowanych haczykach. Kość widełkowa u większości zanikła (szczątkowa tylko u emu). Mostek płytowaty, bez grzebienia (Ibezgrzebieniowce). Czaszka: kość skrzydłowa (pterygoideum) jednoczęściowa (odpowiada tylko tylnej = głównej części u neognatycznych) zestawia się nieruchomym lub słabo ruchomym więzo- albo kościozrostem z kością podniebienną (palatinum). Staw między podstawa, czaszki i kością skrzydłową (podstawno-skrzydłowy, pomiędzy processus basipterygoideus a pterygoideum) w skrajnie tylnym położeniu i pomaga blokować nadmierną refrakcję kości kwadratowej. Duży wyrostek jarzmowy (processus zygomaticus) blokuje kość kwadratową od zewnątrz. Ramfoteka, zarówno szczęki jak i żuchwy, jest trzyczęściowa. Tylne końce kości biodrowej i kulszowej są tylko wąsko (kazuarowe i nandu) albo wcale niepołączone. Pygostyl słabo wykształcony (nawet u form latających) albo całkiem zanikły.

Struthioniformes (Strusie) - Największe dzisiejsze ptaki (do 150 kg). Nieloty z małymi skrzydłami służącymi do tokowania, lotki i sterówki samców białe. Tylko dwa palce stopy: 3. i 4.

Neognathae (Neognatyczne) - Większość dzisiejszych ptaków. Aparat lotny u większości w pełni sprawny, utrata lotu ograniczona prawie wyłącznie do gatunków wyspowych. Miednica z szerokim połączeniem kości biodrowej z kością kulszowąza oknem biodrowo-kulszowym. Obecny hypotarsus tzn. tylne, proksymalne zgrubienie kości skocznej z bruzdami lub kanałami dla ścięgien mięśni zginaczy stopy i palców. W związku z doskonaleniem lotu, szczególnie jego zwrotności, stopa często wyspecjalizowana jako narząd czepny lub chwytny. Czaszka: kostne podniebienie podzielone stawem, który utworzony jest z przodu przez kości podniebienną (palatinum) i przedskrzydłową (hemipterygoideum), z tyłu przez kość skrzydłową (pterygoideum), która ślizga się na przednim wyrostku podstawy czaszki utworzonym przez kość przyklinową (parasphenoideum) przy protrakcji i refrakcji szczęki. Redukcja lub utrata lemiesza (vomer). Kość szczękowa z dobrze rozwiniętymi wyrostkami podniebiennymi (proc. maxillopalatina), które zrastają się w środku tworząc podniebienie desmognatyczne (u blaszkodziobych, brodzących, flamingów, szponiastych). Staw między podstawą czaszki i kością skrzydłową (podstawno-skrzydłowy) albo nieobecny (u większości) albo położony bardziej do przodu niż u paleognatycznych (utrata lub redukcja processus basipterygoidei).

Anseriformes (Blaszkodziobe) - Duże, ziemnowodne i wodne. Szyja wydłużona, dość duża głowa. Dziób z rzędami rogowych blaszek wzdłuż krawędzi szczęki i żuchwy i przeważnie z płaskim paznokciem na końcu. Podniebienie desmognatyczne. Palce stopy 2.-4. połączone błoną pławną, przynajmniej u nasady.

Galliformes (Grzebiące) - Dziób masywny, zagięty, o ostrych krawędziach (tomia) do zrywania części roślin. Krótkie skrzydła. Silne nogi, używane do grzebania w podłożu. Kręgi piersiowe zrośnięte w notarium. Lot krótkodystansowy. Głównie naziemne, ale często nocują i chronią się na drzewach. Wszystkożerne, z przewagą pokarmu roślinnego.

Columbiformes (Gołębiowe) - Dobrze latające ptaki (poza niektórymi gatunkami wyspowymi). Skrzydła długie, przystosowane do szybkiego lotu. Nozdrza schizorynalne. Kość ramienna z trójkątnym, dziobiastym grzebieniem naramiennym. Roślinożerne i wszystkożerne.

2