26118

Grupa pierwotna — grupy społeczne do której jednostka wchodzi w procesie socjalizacji pierwotnej. Przykładem takiej grupy jest rodzina. Grupy pierwotne są zazwyczaj grupami małymi, posiadają względna trwałość, charakter kontaktów jest niewyspecjalizowany (na cechy te wskazywał Charles Cooley).

Pojęcie grupy pierwotnej wprowadził do socjologii amerykański socjolog Charles Horton Cooley, jeden z pierwszych przedstawicieli tej dyscypliny w USA. Według jego definicji grupa pierwotna to grupa odznaczająca się ścisłym zespoleniem jednostek poprzez stosunki osobiste i współpracę. Wskazał pięć cech grupy pierwotnej:

1.    względna trwałość,

2.    bezpośrednie kontakty,

3.    mała liczebność,

4.    niewyspecjalizowany charakter kontaktów,

5.    względna zażyłość uczestników.

Cechy te w różnym stopniu decydują o specyfice grupy pierwotnej. Względna trwałość jest warunkiem niezbędnym do nazwania jakiejkolwiek zbiorowości grupą. Bezpośrednie kontakty i mała liczebność są ze sobą ściśle powiązane, albowiem tylko w nielicznych grupach jej członkowie są w stanie bezpośrednio się komunikować. O szczególnym charakterze grupy pierwotnej świadczy niewyspecjalizowany charakter kontaktów - oznacza to, że dla członków grupy nie ważne jest wykonywane zadanie, ale to z kim się je wykonuje, oraz względna zażyłość uczestników, która wytwarza się właśnie prcez kontakty.

Cooley przedstawił trzy typy małych zbiorowości społecznych, które zaliczył do grup pierwotnych:

•    rodzina - grupa oparta na stosunkach pokrewieństwa,

•    dziecięca grupa zabawowa - grupa oparta na stosunkach przyjaźni

•    społeczność lokalna - grupa oparta na stosunkach sąsiedzkich.

Taki zestaw desygnatów terminu "grupa pierwotna" zdaje się obowiązywać także we współczesnej socjologii.

Grupy wymienione wyżej uważał Cooley za grupy pierwotne ze względu na ich podstawową rolę w rozwoju osobowości i w socjalizacji pierwotnej. Jak pisał „są one pierwotne w wielu znaczeniach, ale przede wszystkim w tym, że mają zasadniczy wpływ na kształtowanie się społecznej natury oraz ideałów jednostki". Grupy te są pierwszymi zbiorowościami, z jakimi spotyka się człowiek w swoim życiu. Przez nie zostaje wprowadzony do pozostałych zbiorowości. Więź społeczna w grupach pierwotnych oparta jest na stosunkach społecznych osobowych, a nie instytucjonalnych. Jednostka w grupie pierwotnej występuje w całej swej osobowości, płaszczyzny obcowania są tu wielorakie. Panujące w grupach pierwotnych zażyłe stosunki osobowe i niewyspecjalizowane kontakty sprawiają, że uczestniczenie w nich zaspokaja podstawowe potrzeby emocjonalne i psychologiczne człowieka. Przynależność do nich daje poczucie więzi, koleżeństwa, bycia łubianym, akceptowanym, pozwala czuć się bezpiecznie i zapewnia ogólne, dobre samopoczucie. Jak stwierdził jeden z socjologów: „to one przede wszystkim zakotwiczają nas w społeczeństwie, bez nich czujemy się osamotnieni i zagrożeni".

Małe grupy o charakterze grup pierwotnych pośredniczą w komunikowaniu się jednostki z makrostnikturalnym poziomem życia społecznego. Działają również z jednej strony jako prcekaźnik, a z drugiej filtr komunikatów płynących z makrostrukturalnego poziomu.

Pośredniczącą rolę małych grup ujawniło wiele badań nad zachowaniami wyborczymi, oddziaływaniem środków masowego prcekazu, a także armią. Okazało się, że na zachowania wyborcze mają wpływ nie tylko czynniki mikrostrukturalne, takie jak przynależność klasowa,