26554

$ 108. Historyczny rozwój prawa własności

Dominium albo proprietas (własność) została oddzielona od possesio (posiadania), gdyż:

-    wraz z rozwojem gospodarczym dochodziło często do sytuacji,

w których właściciel nie sprawował faktycznego władztwa nad rzeczą

-    własność zapewniała utrzymanie władztwa prawnego nad rzeczą, mimo utraty posiadania

-    dotyczyło to głównie niewolników, mimo ucieczki nadal byli własnością swojego pana

-    własność to pełne prawo do danej rzeczy,

w odróżnieniu od wycinkowych praw na rzeczach cudzych

Własność kwirytarna - uznana i chroniona według ius civile

-    nazwa pochodzi od ius Quiritum

-    tylko dla obywateli rzymskich

-    tylko grunty w Italii

-    własność na res mancipi można przenieść tylko przez mancipatio albo in iure cessio

-    tylko właściciel kwirytamy może nadać obywatelstwo rzymskie wyzwoleńcowi

-    tylko jemu przysługiwały cywilne środki ochrony petytoryjnej

Własność bonitarna uznana i chroniona według prawa pretorskiego

-    rygorystyczne prawa własności kwirytamej hamowały obrót gospodarczy,

zwłaszcza masowy handel niewolnikami (niewolnik to res mancipi)

-    A jest właścicielem niewolników

-    przekazuje ich B poprzez traditio (omija obowiązek mancipatio)

-    B otrzymuje possesio civilis

-    własność kwirytarna zostaje przy A

-    B uzyskuje własność kwirytamą poprzez usucapio (zasiedzenie)

-    Pretorowie chronili osobę B (w naszym przykładzie):

-    interdyktami posesoryjnymi (jako posiadaczy)

-    ekscepcjami

-    poprzez powództwo petytoryjne (wzorowane na ochronie własności kwirytamej)

-    osoba B jest zatem właścicielem bomtaruym

(więcej niż posiadaczem, mniej niż właścicielem kwirytamym)

-    właścicielem bonitamym był też:

-    bonorum emptor (nabywca majątku bankruta w trakcie egzekucji majątkowej)

-    bonorum possesor (dziedzic według prawa pretorskiego)

Quasi własność gruntów prowincjonalnych - były formalną własnością państwa

-    posiadacze nie byli właścicielami

-    musieli płacić z tytułu użytkowania

stipendium (prowincje zarządzane przez senat) albo tributum (prowincje cesarskie)

-    poza tym obowiązkiem mieli wszystkie uprawnienia właścicielskie

(dziedziczenie, alienacja przez traditio, ochrona petytoryjna)

-    Dioklecjan - obciążył podatkiem gruntowym grunty italskie

-    Justynian - znosi dualizm własności publiczno-prywatnej gruntów,

znosi dualizm własności kwirytamej i bonitranej, własność staje się instytucją jednolitą