27261

Instrumenty banku centralnego w procesie realizacji polityki pieniężnej

Stopy procentowe

Zasadniczym instrumentem polityki pieniężnej w systemie bezpośredniego celu inflacyjnego jest kształtowanie stóp procentowych na rynku pieniężnym. Bank centralny działa w warunkach płynnego kursu walutowego, tzn. nie posiada żadnego celu w postaci poziomu kursu złotego do innych walut, jak również nie ma żadnych formalnych zobowiązań dotyczących interweniowania na rynku walutowym. NBP ma jednak prawo do interwencji, o ile uzna, że jest to niezbędne dla realizacji celu inflacyjnego.

Odpowiednio wpływając na poziom nominalnych krótkoterminowych stóp procentowych rynku pieniężnego NBP dąży do osiągnięcia poziomu stóp procentowych w gospodarce spójnego z realizacją założonego celu inflacyjnego. Stopy rynku pieniężnego oddziałują na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych, wpływając na decyzje gospodarstw domowych dotyczące oszczędności i konsumpcji oraz na decyzje przedsiębiorstw o inwestycjach.

W celu odpowiedniego kształtowania krótkoterminowych stóp procentowych bank centralny wykorzystuje szereg instrumentów stosowanych w płaszczyźnie operacyjnej: operacje otwartego rynku, rezerwę obowiązkową oraz operacje kredytowo-depozytowe. NBP może także wykorzystywać instrumenty o charakterze nadzwyczajnym, jak np. emisja bonów wartościowych sprzedawanydi bezpośrednio dla ludności.

Operacje otwartego rynku

Operacje otwartego rynku są najważniejszym instrumentem umożliwiającym bankowi centralnemu eliminowanie wahań stóp procentowych na rynku międzybankowym i utrzymywanie ich na poziomie pożądanym z punktu widzenia prowadzonej polityki pieniężnej. Operacje otwartego rynku pozwalają na elastyczne, szybkie i precyzyjne reagowanie na zmiany płynności w systemie bankowym, dopasowując podaż środków na rachunkach banków w banku centralnym do zgłaszanego popytu, a przez to wpływając na poziom stóp procentowych.

Operacje otwartego rynku to interwencje na rynku pieniężnym, dokonywane przez bank centralny z własnej inicjatywy i na zasadach rynkowych. W tak szerokim zakresie pojęcia "operacji otwartego rynku" mieści się zarówno warunkowa, jak i bezwarunkowa sprzedaż lub kupno papierów wartościowych, a także emisje papierów wartościowych, dokonywane przez bank centralny na własny rachunek. W wyniku wanjnkowego bądź też bezwarunkowego zakupu papierów wartościowych przez bank centralny system bankowy zostaje - odpowiednio - na pewien okres lub też trwale zasilony w środki. W wyniku warunkowej, bądź bezwarunkowej sprzedaży papierów wartościowych lub też w wyniku emisji i sprzedaży własnych papierów wartościowych, bank centralny absorbuje na pewien okres lub w sposób trwały środki z systemu bankowego. Dla zachowania rynkowego charakteru tego instrumentu, wszystkie operacje na otwartym rynku są co do zasady przeprowadzane w drodze przetargu, co wyklucza uznaniową selekcję partnerów i ich ofert Przedmiotem przetargu jest albo wyłącznie wielkość oferowanej kwoty, lub wielkość oferowanej kwoty oraz cena, wyznaczająca oprocentowanie transakcji. Przy pierwszym typie, tj. "przetargu kwotowym" (fixed-rate tender), banki składają oferty przy określonej przez bank centralny, jednolitej stopie procentowej, po jakiej uzyskają one lub zdeponują środki. Stopa ta. nazywana zwyczajowo stopą repo (niezależnie od rodzaju transakcji), jest niezwykle silnie oddziałującym parametrem lynku pieniężnego, co oznacza, że wykorzystanie tego typu przetargu może być szczególnie przydatne w okresach wzmożonej niestabilności rynku, bądź gdy widoczny staje się rozwój stóp procentowych w kierunku niepożądanym z punktu widzenia prowadzonej polityki pieniężnej. W przypadku drugiego typu, "przetargu procentowego" (variable-rate tender), oferty banków muszą zawierać dodatkowo kwotowaną przez nie cenę, która determinuje stopę procentową, po jakiej następuje użyczenie środków. Różnica pomiędzy tymi dwoma rodzajami przetargów nie zawsze musi być szczególnie istotna, jako że przy przetargu typu procentowego, bank centralny i tak wyznacza pewien poziom stopy procentowej w wyniku zaakceptowania danej ceny maksymalnej (przy operacjach zasilających) lub minimalnej (przy operacjach absorbujących środki z rynku). Zazwyczaj poziom ten nie ulega zmianie przez dłuższy okres, co oznacza, że pomimo braku formalnego ogłoszenia, uczestnicy rynku wiedzą na jakich warunkach będą mogli uzyskać środki z banku centralnego, lub zdeponować swoje nadwyżki. Przy przetargu typu procentowego stosuje się obecnie najczęściej tzw. metodę "amerykańską" redukcji ofert, choć możliwe jest także wykorzystanie tzw. metody "holenderskiej". Podstawowa różnica pomiędzy tymi dwoma rodzajami akceptacji ofert polega na tym, że w przypadku zastosowania metody