27691

(2) Fizyka społeczna Octeleta

Lambert Adolphe Jacques Quetełet (1796-1874) - belgijski matematy i statystyk; nigdy nie nazwał siebie pozytywistą i nie powoływał się na Comta.

Był uczonym zupełnie innego typu niż Comte czy MilL Nie zajmował się filozofią, ani nie uprawiał liistoriozofiL Wielkie zrozumienie okazywał tzw „kwestii społecznej”, ale nie był zafascynowany, jak Comte. rekonstrukcją społeczną Wyznaczał sobie rolę eksperta, który gromadzi i interpretuje fakty, ale wyciąganie wniosków pozostawia rządom.

Jego miejsce w historii nauki wiąże się głównie z jego dorobkiem w zakresie statystyki. Był akademickim uczonym, który odkrył, ze swoją wiedzę matematyczną może poszerzyć na dziedziny, w których do tej pory nie była wykorzystywana. Nie było jego zamiarem tworzenie jakiegokolwiek systemu. Można go uznać za protoplastę socjologii empirycznej. Jest też nazywany pierwszym hzykalistąw socjologii.

4 Stworzył stanowisko, które możnaby nazwać „żywiołowym pozytywizmem”, które być może lepiej odpowiadało wymogom metody pozytywnej Comta niż jego własna filozofia. Bardziej konsekwentnie niż Comte odrzucił metafizykę.

Każda z jego prac zawierała trochę problematyki filozoficzno-społecznej, ale jeżeli chodzi o socjologię Queteleta to najważniejszą rzeczą jest sposób argumentowania przeciwko woluntaryzmowi, będącemu wielką przeszkodą na drodze do stworzenia nauki społecznej zmierzającej do odkrywania praw. Z apomoca statystyki wykazał, że nawet zjawiska społeczne ewidentnie pochodzące z aktów wolnej woli każdego człowieka, takie jak małżeństwa.przestępstwa. samobójstwa itdodznaczają się regularnością i sa przewidywalne w skali masowej. Ze stanowiskiem takim polemizowali wcześniej Comte. Mili. a najbardziej Spencer używając wyłącznie argumentacji filozoficznej

-> Quetlet uważał, że społeczeństwo zawiera w sobie zarodki wszelkich przestępstw, jakie zostaną popełnione, w pewnym sensie to ono właśnie je przygotowuje, winowajca jest tylko narzędziem. Każdy satn społ zakłada pewną ilość i porządek przestępstw wynikających z jego organizacji

Nie odmawiał człowiekowi wolnej woli ani nie kwestionował istiuenia ważnych cech indywidualnych. Stwierdzał jedynie, że jego jako uczonego te indywidualne wariacje nie interesują.

„Fakty ogólne" stają się widoczne kiedy zaczynamy operować wielkimi masami zamiast wyrywkowej obserwacji jednostek, bo im większa jest liczba takich jednostek, tym bardziej zacierają się cechy indywidualne ustępując miejsca serii faktów ogólnych, dzięki którym ismieje społeczeństwo.

-> Podstawową trudnością nauki o człowieku jest znalezienie sposobu zgromadzenia odpowiedniej ilości danych i zastosowanie w ich analizie odpowiednich narzędzi matematycznych (rachunku prawdopodobieństwa).

Operując wielkimi masami i eliminując problem odchyleń indywidualnych i wszystko, co przypadkowe. Q. tworzy -krytykowany potem przez Haibwachsa- model ..człowieka przecietneao” maiacy być socjologicznym odpowiednikiem fizycznego „środka ciężkości". Takiego przeciętnego człowieka nie da się stworzyć dla każdej zbiorowości, a nawet ludzkości jako takiej. Dopiero mając tę abstrakcję możemy wyjaśniać wszelkie odchylenia i wariacje.

Głównym narzędziem tego wyjaśniania jest u Q. prawo przyczyn (sił) przypadkowych, które głosi, że wszystkie własności podlegają wahaniom około pewnego stanu średniego i że zmiany powstające pod wpływem przyczyn przypadkowych zachodzą z taką dokładnością i zgodnością, że można je z góry zakalsyfikowac liczebnie. Dla każdego stanu można wyznaczyć właściwy mu „stan średni” określony przez działanie przyczyn (sił) stałych jak wiek. płeć. zawód, religia. instytucje gospodarcze itp. Przyczyny te działają z niezmienną intensywnością i stale w tym samym kierunku.

Inna kategoria działających przyczyn to przyczyny zmienne, które działają stale w tym samym kierunku . ale z nierówna intensywnością (zjawiska cykliczne, np. pory roku).

Przeciwieństwem przyczyn stałych są przyczyny przypadkowe lub zakłócające, które powodują, że nie wszystko utrzymuje się na poziomie średnim, lecz zachodzą ciągle mniejsze lub większe wahania.

Statystyka moralna ma odkrywać zarówno granice tych wahań i mechanizmów ich występowania. W tym celu Q. uruchomił dość szczególny jak na owe czasy aparat analizay statystycznej - analizę wieloczynnikową.

+ W tej koncepcji nie ma miejsca na prawa historyczne, chociaż Q wierzył w postęp ludzkości i kluczową w nim rolę wyznaczał nauce.

System wartości Queteleta został ukryty w pojęciu człowieka przeciętnego. Odnosiło się ono zarówno do śreniej statystycznej, jak i do normy społecznej. Człowiek przecięmy jest swego rodzaju „człowiekeim naturalnym ', ale różnym od oświeceniowego, ponieważ po pierwsze zmienia się w trakcie postępu ludzkzości. po drugie jest dostosowany do różnych społeczeństw, a po trzecie nie jest utopią tylko rzeczywistością

Wizja świata wg Queteleta to wizja świata skrajme ujednostkowionego. w którym najwyższą cnotą jest bycie takim jak inni.