28572

105 .Z WIĄZ KI ZAWODOWE II RP

Walka o poprawę bytu robotników mogła być skuteczna gdy występowali oni wobec pracodawcy jako zorganizowana grupa. Formą organizacyjna robotników i pracowników od XIX wieku stały się Związki Zawodowe tworzone w oparciu o kryterium zawodu lub gałęzi przemysłu. Związki zawodowa przejmowały reprezentację i obronę interesów ekonomicznych zrzeszonych. W nich pracowników, wysuwały wobec pracodawców żądania związane ze stosunkiem pracy, inicjowały i kierowały strajkami. Dlatego też możność zrzeszania sie w związki zaw/odowe nabierało specjalnego dla pracowników najemnych.

W II RP prawo dotyczące związków zawodowych gwarantował pracownikom najemnym swobodę ich tworzenia. Prawo do zrzeszania sie regulował dekret z 08.02.1919 roku. Zgodnie z nim prawo do tw/orzenia związków przysługiwało pracownikom najemnym na zasadzie swobody. Przy powstawaniu obowiązywała zasada rejestracji. Odmowa rejestracji, zawieszenie działalności lub rozwiązanie związku mogło zastąpić jedynie na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego. Działalność związku poddana była kontroli Inspekcji Pracy. Swoboda tworzenia i działalność zw/iązku ulegała znacznemu uściśnieniu w 1932 roku kiedy poddano je przepisom prawa o stowarzyszeniach, uprawniającemu organy adm do wydania zakazu ich założenia, do zawieszenia ich i rozwiązywania ich ze względu na zagrożenie bezpieczeństwa, spokoju i porządku publicznego. Wprowadziła on obowiązek dostarczania na żądanie adm protokołów posiedzeń, ksiąg i innych dokumentów oraz spisów członków.

Największym mankamentem ruchu związkowego było jego polityczne i organizacyjne rozbicie. W celu wzmocnienia sw/ojej pozycji związki zawodowe zaczęły tworzyć Centrale Związkowe. Grupowały one związki zawodowe głownie według kryteriów polityczno- społecznych. Największą centralą był związek stowarzyszeń związkowych w Warszawie zdominowany przez PPS.

Związki zawodowe uzyskały znaczne uprawnienia w przepisach prawa pracy. Występowały jako uczestnicy układów zbiorowych, reprezentujących interesy pracowników. Brały udział w rozstrzyganiu zatargów zbiorowych. Delegowały swych przedstawicieli na ławników do sądów pracy i członków komisji rozjemczych. W kolegialnych ciałach doradczych przy Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej przedstawiciele związków zawodowych uważani byli za przedstawicieli ogółu pracowników.