36313

PROMOCJA ZDROWIA WYKŁAD NR 1

Zdrowie jako proces ma określoną dynamikę w czasie i zmienia się odpowiednio do zaistniałych wymagań zarówno zewnętrznych jak i wewnętrznych.

Przyjmuje się, że choroba następuje w sytuacji zakłócenia tego procesu, jest załamaniem zdrowia. Dochodzi do tego wtedy, gdy brakuje energii i/lub umiejętności, aby sprostać wymaganiom i obciążeniom i zachować poczucie równowagi i harmonii.

Nauki społeczne w swym ujęciu zdrowia uznają, że u jego podstaw leży złożony i różnorodny zespół czynników, na który składają się zarówno genetyczne jak i psychospołeczne zasoby, m. in. wsparcie społeczne, strategie radzenia sobie, poziom tożsamości (czyli wiara w siebie) i inne.

W przedstawionycłi powyżej ujęciach zdrowie traktowane było jako stan, dyspozycja, albo proces. Bez względu na różnice było on czymś, co przynależy człowiekowi.

Z kolei psychologia zdrowia w jednej z definicji mówi, że aby trafnie opisać stan zdrowia i choroby należy umieścić je na kontinuum.

Kontinuum ‘zdrowie - choroba’:

pogorszenie stanu

przedwczesna śmierć---------------------------------------> optymalny stan zdrowia

zdrowia

Na jednym końcu znajduje się osoba, poważnie zagrożona przedwczesnym zgonem. Drugi koniec opisuje optymalny stan zdrowia i odporność na choroby. ‘Zdrowy’ koniec kontinuum uwzględnia także stopień, w jakim człowiek doświadcza radości i pełni życia.

Nasza pozycja na tym kontinuum nie jest statyczna. Nawet najzdrowsi miewają gorsze dni. Powszechnie uważa się, że o zdrowie należy zacząć dbać w momencie jego załamania. Dopiero, gdy pojawią się kłopoty, zaczynamy szukać środków zaradczych.

Umieszczenie zdrowia i choroby na kontinuum skłania do podjęcia działań, które przybliżają nas do optymalnego stanu zdrowia na każdym etapie naszego życia. Takie ujęcie zdrowia jest bliskie współczesnej idei promocji zdrowia.

W psychologii ogólnej zdrowie rozumiane jest jako jedna z wartości wyznaczających cele aktywności człowieka. Zdrowie i choroba nie są lokowane na wspólnym kontinuum, ale traktowane odrębnie, zdrowie jako wartość pozytywna, a jego przeciwieństwo - choroba -jako wartość negatywna.

Rozumienie zdrowia jako wartości dostarcza podstaw do wyjaśnienia mechanizmów podejmowania przez ludzi działań prozdrowotnych.

Radykalny zwrot, jaki dokonał się w sposobie myślenia o zdrowiu, doprowadził do powstania ekonomiczno społecznego modelu zdrowia. Wg modelu, zdrowie rozumiane w kategoriach pozytywnych, to pełnia możliwości zarówno w fizycznym jak i społecznym wymiarze jego funkcjonowania. W modelu podkreśla się wieloczynnikowe uwarunkowania zdrowia oraz fakt, że tylko poprzez oddziaływania na wszystkie czynniki warunkujące zdrowie człowieka można stworzyć mu szansę osiągnięcia potencjału, jakim dysponuje w zakresie swych

2

Kamila Nowak 2006 r.