36848

niepozorny. Pozostałe rośliny lądowe obrały inną strategię - u nich dominuje duży, samożywny sporofit, a gametofit jest niewielki (paprotniki^ lub stanowi go zaledwie kilka komórek.

Gromadę mszaków dzieli się na wątrobowce oraz mchy.

Wątrobowce to niewielkie rośliny, o plechowatym gametoficie. Istnieje ich około 10 tysięcy gatunków. Najbardziej znanym gatunkiem wątrobowca jest porostnica wielokształtna. Jej gametofit, mimo prymitywnego wyglądu, ma ogromnie zróżnicowaną budowę wewnętrzną. Gametofity są dwupienne - na każdym powstają tylko rodnie lub tylko plemnie. Gametangia umieszczone są na wyniesionych do góry trzonkach. Rozwijający się z zygoty sporofit jest niewielki, wytwarza zarodmę o kształcie kulistym.

Wśród mchów wyróżnia się torfowce oraz mchy właściwe. Razem tworzą one grupę około 15 tysięcy gatunków.

Torfowce tworzą zwarte skupiska podmokłych torfowisk. Gametofity mają postać rozgałęzionych łodyżek, pokrytych drobnymi listkami i rosną przez cale życie. Budowa listków'jest szczególnym przystosowaniem do gromadzenia dużych ilości wody. Gametangia torfowców' powstają na odgałęzieniach gametofitu. Sporofit jest kulisty i silnie wrasta w rodnię tzw. stopą.

Mchy właściwe są szeroko rozpowszechnione na Ziemi, występują w licznych środowiskach -mimo, że są roślinami lądowymi, istnieją nieliczne gatunki występujące w wodzie. Podobnie jak u wszystkich mszaków, w cyklu życiowym mchów' właściwych dominuje gametofit Ma on postać wzniesionej łodyżki, otoczonej drobnymi listkami. Łodyżka przytwierdzona jest do podłoża za pomocą cluwtmków'. Na szczycie łodyżki wytwarzają się gametangia - rodnie lub plemnie. Po zapłodnieni u z rodni rozwija się sporofit - jest to bezlistna łodyżka, cudzożywna, żyjąca kosztem gametofitu. Na szczycie sporofitu tworzy się zar odnia, okryta tzw. czepkiem, będącym ścianą rodni wyrwaną podczas rozrastania się łodyżki. W zarodni znajduje się tkanka archesporialna, z której w wyniku podziałów mejotycznych powstają zar odniki. Po otwarciu się wieczka zarodni, zarodniki wysypują się i kiełkują w splątki - są to samożywne tw'ory, z których rozwijają się dojrzale gametofity'. Budow^ra gametofitu mchów'jest zróżnicowana anatomiczne - na zewnątrz występuje tkanka okrywająca, pod nią warstwa wzmacniającej kory oraz wypełniający miękisz. Centralnie biegnie prymitywna wiązka pizewodząca w^rodę i asymilaty.

Główne cechy mchów, pozwalające im żyć na lądzie:

•    wytworzenie tkanki okrywającej, wzmacniającej i przewodzącej

•    obecność chwytników', które przytwierdzają roślinę do podłoża oraz umożliwiają pobieranie wody z podłoża

•    wytworzenie dużej powierzcluii asymilacyjnej

•    meclianizm rozsiewania zarodników' sprzężony z okresem suchych warunków pogodowych

Psylofity (.Psilotophyta), typ roślim do którego należą organizmy wymarłe (rośliny kopalne), występujące w okresie paleozoicznym, zaliczane do pierwszych roślin lądowych.

Pędy zróżnicowane na część płożącą i wyprostowane łodygi o różnym stopniu rozgałęzienia, liści brak, występowały natomiast różne wyrostki. Pędy pokryte były epidemią z prymitywnymi szparkami, co dow'odzi, iż występowały na siedliskach lądowych. Na szczycie pędów znajdowały się zarodnie. Opisano wiele form o różnym stopniu rozgałęzienia pędów i ułożeniu zarodni.

Obecnie dzieli się psylofity na kilka odrębnych klas. Od różnych psylofitów wywodzi się kilka innych grup, takich jak: widłaki, paprocie, a nawet prymitywne nagozalążkowe. Być może więc psylofity są grupą sztuczną, która, w miarę postępu badan, zostanie rozdzielona na wiele drobniejszych jednostek.