38629

ograniczał możliwości ich zastosowania wyłącznie do zakresów działania organizacji

przemysłowych. Uogólniając zebrane doświadczenia próbował sformułować takie zasady.

które mogą znaleźć zastosowanie także w wielu innych dziedzinach działalności

społecznej, w- handlu i w budownictwie, administracji i wojskowości. W ten sposób -

jak słusznie zauważa M. Bielski - Fayol stworzył podstawy ukształtowania się w teorii

organizacji tzw. szkoły uniwersalistycznej. Szkoła ta utrzymuje, że proces zarządzania

jest w istocie taki sam wszędzie, niezależnie od typu organizacji i szczebla w hierarchii,

na którym się dokonuje . Nic więc dziwnego, że do koncepcji Fayola

wciąż chętnie nawiązują przedstawiciele nawet najnowszych kierunków teorii organizacji.

Koncepcje H. Fayola znalazły uzupełnienie i rozwinięcie w pracach jego kontynuatorów.

Największą sławę spośród nich zdobył niemiecki socjolog i ekonomista, Max

Weber (1864D 1920). Stworzył on teoretyczny model instytucji biurokratycznej, tj. instytucji

funkcjonującej na biurokratycznych podstawach. W modelu tym przewiduje się m.

in. przejrzystą hierarchię organizacyjną, jasny podział zadań, uprawnień i odpowiedzialności,

fachowość rozkazodawstwa itp., a także zasadę pisemnego formułowania wszelkich

aktów administracyjnych. W ślad za M. Weberem także wielu innych autorów

podjęło próbę opracowania biurokratycznych modeli organizacyjnych, nawiązujących

Władysław' Kobyliński jednak - w mniejszym lub większym stopniu - do sfonnulowanego

przezeń modelu “idealnego”.

Krótkiego objaśnienia wymaga znaczenie używanego przez M. Webera oraz jego kontynuatorów pojęcia biurokracji. Otóż pojęcie to nie ma u nich wcale pejoratywnego zabarwienia, a przeciwnie - oznacza instytucję funkcjonującą właściwie, na podstawie racjonahue ustalonych zasad czy reguł działania. Każdy pracownik wie, co ma robić, z kim i na jakich zasadacli współdziałać, kogo i w jakim zakresie slucliać itp. Tak rozumiana biurokracja, to - po prostu - rządy fachowców w biurze. Pojęcie to jest więc rozumiane zupełnie inaczej, niż ma to miejsce w języku potocznym. To. co nam zwykle kojarzy się z pojęciem biurokracji - w weberowskim ujęciu □ □ stanowi raczej przejaw patologii instytucji biurokratycznej, a nie egzemplifikację jej pożądanego stanu.

Zdaniem Maxa Webera najbardziej wyspecjalizowaną formą organizacji jest biuro.

Tworzy je zespól wysoko wykwalifikowanych pracowników', podległych jednolitemu kierownictwu. Ogólne reguły funkcjonowania biura są następujące:

1)    dobór pracowników odbywa się na zasadzie selekcji kandydatów określającej ich kwalifikacje zawodowe;

2)    pracownik zawiera umowę o pracę na zasadzie wolnego kontraktu;

3)    członkowie instytucji są osobowo wolni i jedynie w ramach działalności biurowej podlegają bezosobowym rozkazom;

4)    za swoją pracę członkowie biura otrzymują określone wynagrodzenie pieniężne, którego wysokość zależy od pozycji zajmowanej w hierarchii;

5)    system zapew nia każdemu członkowi karierę w formie przechodzenia od niższych do wyższych szczebli drogą egzaminu kwalifikacyjnego;

6)    członkowie instytucji są poddani dyscyplinie i systematycznej kontroli.

Koncepcje M. Webera bywają ostatnio poddawane krytyce. Okazało się. że organizacje zbudowane na biurokratycznych podstawach nie zawsze funkcjonują właściwie. Przeciwnie, obserwujemy w nich bardzo poważne nawet konflikty i sprzeczności, zjawiska ścierania się interesów i atrybutów władzy. Jest tak w dużym stopniu dlatego, że ludzie na ogól subiektywnie postrzegają rzeczywistość, dysponują teS sporym zazwyczaj marginesem swobody.

Sprawia to. że ich rzeczywistych zachowań nie sposób z całą pewnością przewidzieć. Zawodne teS na ogól okazują się zabiegi, by owe zachowania skutecznie zmienić.

Sporo interesujących na ten temat infonnacji dostarczyły przeprowadzone przed