5910

2

rozładowania, co występuje bądź spoutaiucznie, bądź wskutek pojawienia się odpowiedniego bodźca czy sytuacji Normy kulnnowe uniemożliwiają wyładowanie tej skumulowanej energii agresji w wyniku czego dochodzi do ataków samoagresji i innych zaburzeń K Lorenz sądził „że dla uchronienia się od wybuchów lub innych konsekwencji agresji, korzystne są drobne jej rozładowania”. Dzisiaj wiadomo już. że ten pogląd K. Korenza był luesłuszny. dgyż uczestniczenie w niewielkiej agresji lub jej obserwowanie ptzyczynia się do jej kumulacji i ukształtowania się postawy agresywnej. Kolejny raz ten problem został podjęty przez J. Dollarda. Ujmuje on ją reaktywnie, głosi, że „każda fnistracja prowadzi do agresji i u podstaw każdej agresji znaleźć można frustrację". Z polskich naukowców zajmujących się omawianym przez nas problemem chcę przytoczyć wyniki badań Marii Szostak i Kazimierza Pospiszyla

Mana Szostak opublikowała swoje wyniki w „Psychologu wychowawczej" z 1971 r. Podjęła się zbadania zależności między strukturą osobowości a agresywnością. Potwierdziła, że ismieje związek między właściwościami osobowości a agresywnością Wyniki badań pokazały „że dla osób prospołecznych i receptywnych aktywnych charakterystyczny jest w7Ór reagowania agresją skierowaną na zewnątrz, a dla osób receptywnych biernych - agresją skierowaną na własną osobę.” Między egocentryzmem, a badanym przez nas zjawiskiem istnieje szereg zależności Osoby egocentryczne w dużym stopniu narażone są na frustrację. Ich oczekiwania nie mają możliwości pełnej realizacji w dorosłym życiu. „Silna agresywność osób receptywnych-aktywnych może mieć cliarakter instrumentalny - agresja często służy zaspakajaniu potrzeby pokazania się. czy potrzeby zależności". Natomiast mniejszy stopień agresywności u osób prospołecznych związany jest z wyższym stopniem tolerancji u tych osób na fnisnację.

Badania Kazimierza Pospiszyla zostały opublikowane w „Psychologii wychowawczej" z 1975 r. Porównał on rodzaje agresji u studentów, młodzieży przestępczej „normalnej” i młodzieży przestępczej z cechami psychopatycznymi. Badania dowiodły, że największe nasilenie agresji występowało w grupie psychopatów, najmniejsze natomiast u studentów. Te trzy gntpy respondentów w znaczny sposób różniły się od siebie pod względem rodzajów przejawianej agresji Wyniki dowiodły też. że występują związki między poszczególnymi rodzajami agresji a poziomem lęku. Wynika z tego. że „poziom lęku może wpływać hamująco na zachowania przestępcze, stwarzając specyficzne „zapory" szczególnie w takich formach agtesji jak akta. drażliwość. uraza ".

Przykładów, na potwierdzenie fakm. iż agiesja jest obecnie częstym tematem badań można znaleźć wiele, zamieszczanych w różnych czasopismach pedagogicznych i psychologicznych. Dzięki tym badaniom omawiane przez nas zjawisko jest dziś dość dobrze poznane, znamy mechaiuzmy powstawania agiesjl wiemy jakie jednostki są baidziej agresywne, jaka jest zależność między typami osobowości ludzkiej a niąitd. Dzięki tej wiedzy potrafimy z takimi jednostkami postępować w taki sposób, by nie dopuszczać do spięć i konfliktów, a narastającą agresję rozładowywać w sposób społecznie nieszkodliwy, lub wręcz pożyteczny.

PRZYPISY

Rozdział II

Terminologia dotycząca problemu

Podejmując temat tak szeroki, jakim jest zagadnienie agresji w szkole, właściwym wydaje się wyjaśnienie podstawowych pojęć dotyczących owego zagadnienia

21. SOCJALIZACJA

Pojęcie socjalizacji jest używane w filozofii, ekonomii politycznej, socjologii, psychologii i pedagogice Przypisuje się jemu różną treść i bywa ono powodem sporów terminologicznych. Nas interesuje jednak pojęcie socjalizacji w rozumieniu psychologów, socjologów a szczególnie pedagogów. Dlatego też pozostałe zostaną pominięte. „Zgodnie z jego znaczeniem pojmowanym w tych naukach, socjalizację można najogóbiiej określić jako proces oddziaływania grupy na jednostkę" . Znaniecki proces ten określa jako wchodzenie lub wrastanie w kulturę. Rozróżniamy dwa typy tego rozumienia, a mianowicie szersze i węższe. W pierwszym z nich socjalizacja do wszelkie oddziały wanta grupy na jednostkę gnipy reprezentującej określoną kulturę, powodującej wystąpienie społecznie pożądanych zmian w zachowaniu się jednostki" . Ogólnie rzecz ujmując - socjalizacja polega na pizechodzeiuu od czynności indywidnabiych do zespołowych, grupowych. Jest to wTastanie w kulturę, uczenie się i przyswajanie oraz kształtowaiue pozytywnych, dodamich cech charakteru, które niewątpliwie wpływają na korzystne współżycie międzyludzkie. Do tych cech charakteni należą właściwości „związane zarówno ze stosunkiem do innych ludzi (życzliwość, uprzejmość, uczynność, koleżeństwa gotowość udzielania pomocy), jak również z oceną samego siebie (brak zarozumiałości skromność, poczucie własnej godności)” . Tak więc wynikiem prawidłowo przebiegającego procesu socjalizacji jest tzw. „dobry charakter”.

Socjalizację więc należy pojmować w odniesieniu do uiterakcji międzyludzkich i zmian z owych relacjach międzyosobowych. Ze względu na środowiska oddziaływali na jednostkę dzielimy socjalizację na pierwotną która „jest pierwszą socjalizacją która jednostka przechodzi w dzieciństwie i z której pomocą staje się członkiem społeczeństwa" . Wiąże się ona zarówno z uczeniem czysto poznawczym, ale i nacechowana jest wysokim ładunkiem emocjonalnym Nas interesować będzie proces socjalizacji wtórnej, która definiowana jest jako następstwo, wprowadzając jednostką w szersze kręgi świata społecznego Każda z grup społecznych do których należy jednostka kształtuje w mej system norm. wzorów osobowych, zwyczajów i zasad postępowania. Cały ten proces składa się na socjalizację wtórną Charakterystyczne jest jednak to. że to co dla jednej grupy jest właściwe i pożądane dla innej lub dla reszty społeczeństwa jest odbierane jako zachowanie aspołeczne. „W naszych warunkach społeczno-knlmrowych sprzeczność taka zachodzi na przykład między normami kulniry wytworzonej przez rodzuię. szkołę, organizacje dziecięce i młodzieżowe a podkuloną bandy przestępczej, gnipy chuligańskiej czy młodocianych narkomanów" . Taka symacja staje się podstawą do wadliwości socjalizacji i wytworzenia postaw antyspołecznych. Gdyby problem ten odnieść na gnmf szkoły to zaczynają się nudności w szkole.