7248

Zaręczyny były wstępnym krokiem do zawarcia małżeństwa. Było to wzajemne przyrzeczenie przyszłego małżeństwa. Sponsalia przechodziły ewolucję, i tak:

w początkach republiki uczestnicy zaręczyn (w przypadku osób alieni iuris, ich zwierzchnicy familijni) składali sobie wzajemnie wiążące przyrzeczenia słowne -sponsiones. Opiewały one albo na dopełnienie obietnicy, albo na zapłacenie sumy pieniężnej, jako kara za sprawiony zawód.

w okresie późnej republiki i pryncypatu znaczenie prawne zaręczyn spadło do minimum - swoboda związków małżeńskich -> wystarczyło zwyczajne porozumienie

w prawie poklasvcznvm swoboda zrywania zaręczyn została ograniczona. Od tego czasu zaręczyny umacniano ze strony narzeczonego specjalnym zadatkiem (cirra sponsalicia). Jeśli narzeczony nie spełnił obietnicy, zadatek przepadał na rzecz kobiety. Jeśli ona nie dotrzymała obietnicy, to musiała zwrócić zadatek w poczwórnej wysokości. a od roku 472 - w podwójnej.

4.    Zawarcie małżeństw a - wymogi ważności i przeszkody.

Zawarcie małżeństwa było czynnością prywatną i nieformalną. Nie było potrzeby udziału przedstawicieli władz państwowych, ani reprezentantów kultu religijnego. Nie prowadzono rejestrów zawartych małżeństw.

Najbardziej istotnym wymogiem powstania związku małżeńskiego była zgodna wola stron - consensus. Zgoda ta musiała trwać przez cały czas istnienia małżeństwa.

Pełnoprawne małżeństwo rzymskie to iustum matrimonium. Taki rodzaj związku dostępny był tylko dla obywateli i wymagał conubium - zdolności dwojga osób do zawarcia między sobą iustum matrimonium. Conubium straciło na znaczeniu po 212 r. (C. Antoniniana).

Dalszymi wymogami były: a) dojrzałość stron (wiek) K - 12 lat, M - 14 lat; b) zgoda zwierzchnika familijnego na zawarcie związku - tylko u osób alieni iuris.

Przeszkodami były: a) choroba umysłowa, chyba że małżeństwo zostało zawarte przed chorobą, to związek trwał nadal; b) pokrewieństwo - w linii prostej przeszkoda istniała zawsze, w linii bocznej początkowo do 6 stopnia - później do 3 stopnia; c) powinowactwo i adoncia.

W prawie cesarskim istniał zakaz zawierania małżeństw urzędników prowincjonalnych z mieszkankami tych samych prowincji, w których urzędnicy sprawowali funkcje, oraz zakaz zawierania małżeństw przez żołnierzy - aby zachować dyscyplinę ( I i II w.).

5.    Wejście żony pod w ład/ę męża.

Conventio in manum - włączenie żony do familii agitacyjnej męża i wejście pod iego władze (manus), dokonywało się trzema sposobami:

a)    Confarreatio - był to akt sakralny, dokonywany wobec 2 najwyższych kapłanów' (pontifex maximus i flamen dialis) i w obecności 10 świadków. Akt ten był dostępny najprawdopodobniej tylko dla patrycjuszy. W praktyce były to uroczyste zaślubiny i wejście pod władzę równocześnie.

b)    Coempdo - dokonywają się przy zastosowaniu mancypacii (w obecności min. 5 świadków). Zwierzchnik familijny kobiety (jeśli była osobą sui iuris -za przyzwoleniem opiekuna) odstępował mężowi wfadzę agitacyjną za symboliczną opłatą - matrimonii causa.

c)    Usus - wejście żony |)od władzę męża z samego prawa, no jednorocznym, nieprzerwanym pobycie żony W' domu męża. W przypadku nieobecności żony przez trzy po sobie następujące noce, skutek ten nie następował.

6. Stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami.

Wzajemne stosunki między małżonkami, zwłaszcza majątkowe, zależały od tego. czv

żQiia znajdowała §ję pod aaafla m꣣.qy...teiŁ nie-

Mięazy małżonkami istniał zawsze obowiązek w;zajejnnego szacunku. Zona winna zamieszkać r,azem z mężem,i wychowywać dzieci zgodnie ż jego wskazówkami. Powinna też dochowywać mu wierności. Pomiędzy jednym małżonkiem a krewnymi drugiego

2