9967

Epidemiologia

W strukturze zachorowań na nowotwory złośliwe, rak jelita grubego zajmuje obecnie drugie miejsce u obu płci (mężczyźni - 10,4%; kobiety - 10,3%). W 2000 roku zarejestrowano 5837 zachorowań na raka jelita grubego u mężczyzn i 5291 u kobiet. U mężczyzn, standaiyzowany współczynnik zachorowalności na 100 000 wyniósł dla raka okrężnicy 12,4 i dla raka odbytnicy 9,6, a u kobiet odpowiednio 8,7 i 5,3. Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem. W przedziale wiekowym 45-49 lat, współczynnik zarejestrowanych zachorowań jest dwukrotnie większy, niż w przedziale 40-44 lata i trzykrotnie większy niż u osób w wieku 35-39 lat. Szczyt zachorowań przypada na siódmą/ósmą dekadę życia. W 2000 roku na nowotwory jelita grubego zmarło 4373 mężczyzn i 4144 kobiet. Standaryzowany współczynnik umieralności na 100 000 u mężczyzn wyniósł dla raka okrężnicy 11,1 i dla raka odbytnicy 4,7, a dla kobiet odpowiednio 7,0 i 2,7. Przeżycia 5-letnie dla raka okrężnicy w zależności od płci, wynoszą 30,8-32,4%, zaś dla raka odbytnicy 24-33,2 % (w krajach Europy Zachodniej odsetki te sięgają 50%).

Etiologia i patogeneza

Przyczyny powstawania raka jelita grubego nie zostały dotychczas poznane. Niewątpliwie duże znaczenie mają predyspozycje genetyczne. Współwystępowanie niektórych chorób może znacznie zwiększać ryzyko pojawienia się raka. Czynniki środowiskowe związane głównie z nawykami dietetycznymi mogą również mieć znaczenie w patogenezie raka jelita grubego (zwiększenie ryzyka - dieta bogata w krwiste mięso i tłuszcze zwierzęce, uboga w naturalne witaminy i wapń, oparta o produkty wysoko przetworzone oraz jednoczesne palenie tytoniu i brak naturalnego wysiłku fizycznego; zmniejszenie ryzyka - dieta bogato-błonnikowa, oparta o produkty świeże i zawarte w nich witaminy oraz wapń). Ostatnio propaguje się badania nad potencjalnie oclironnym wpływem niesterydowych leków przeciwzapalnych.

Do znanych czynników ryzyka (poza predyspozycjami rodzinnymi) zaliczamy;

• polipy gruczołowe jelita grubego,

Większość raków jelita grubego powstaje ze zmian o charakterze gruczolaków, których wspólną i podstawową cechą jest dysplazja nabłonka. Potencjalną zdolność do przemiany

2