101117

Przejęcie przez właścicieli dóbr większości uprawnień władzy państwowej w stosunku do ludności zależnej prowadziło do pogłębienia zależności chłopów. Immunitet stał się podstawą prawną sprawowania przez właścicieli dóbr władzy nad ludnością chłopską. Zależność chłopów, dotąd oparta nieraz na stosunkach faktycznych, została usankcjonowana przez prawo i zmieniła się w poddaństwo.

4. Lokacja wsi na praw ie niemieckim:

a)    zezwolenie lokacyjne monarchy - miało formę przywileju. Zwykle było ono związane z wcześniejszym nadaniem immunitetu dla właściciela dóbr oraz z zrzeczeniem się przez władcę niektórych regaliów

b)    umowa monarchy z organizatorem wsi - zasadźcą - pan wystawiał formalnie jednostronny akt w postaci dokumentu lokacyjnego, który stanowił podstawę organizacji wsi

Odbiorcą dokumentu był zasadźca. Dokument ten uwalniał lokowaną wieś od sądownictwa i ciężarów na rzecz władcy (co było konsekwencją wyłączenia spod prawa polskiego), określał też prawa i obowiązki zasadźcy i osadników

5.    Starosta - urząd powstały z inicjatywy Wacława II w latach 1291-1292; byli oni namiestnikami monarchy w poszczególnych dzielnicach w których sprawowali pełnię władzy administracyjnej i wojskowej. Byli swobodnie powoływani i odwoływani przez panującego. Od 1374r. stanowiska tego nie mogli zajmować cudzoziemcy. Poza wydawaniem przywileju wypełniał w zastępstwie monarchy jego uprawnienia, co sprawiało, iż starostę nazywano ramieniem królewskim.

Z końcem XIVw. Starosta utracił prawo zwoływania i dowodzenia pospolitym ruszeniem prowincji lub ziemi. Wkrótce starosta stał się głównym urzędnikiem lokalnym posiadającym ważne uprawnienia sądowe, policyjny oraz skarbowe. Na terytorium podlegającym staroście zarządzał on majątkiem królewskim. Urzędnik ten otoczony był mirem starościńskim (osoba wydobywająca miecza w jego obecności była karana śmiercią)

Od XVw. Starostowie uzyskali ważne uprawnienia wobec miast. Obok zatwierdzania składu rad miejskich obejmowało to kontrolę działalności władz miejskich, zwłaszcza w zakresie finansów. Zmianę pozycji starosty usankcjonowała konstytucja sejmowa z 161 lr., określająca porządek starszeństwa urzędów ziemskich. Wymienia się w niej, po wojewodzie, kasztelanie, podkomorzym, starostę, a nadto min. sędziego ziemskiego i ziemskiego.

6.    Regalia - zastrzeżone wyłącznie dla monarchy dziedziny działalności gospodarczej. Wynikały one z prawa karnego

Regale ziemi:

a)    regale łowieckie - rozciągające się na całe terytorium państwa i obejmujące łowy większe (np. na tury, żubry, jelenie) i mniejsze

b)    regale rybołówstwa - obejmujące połowy dokonywane wielkimi sieciami, oraz przy pomocy jazów

c)    regale górnicze - rozciągające się na kopaliny również na gruntach prywatnych, a obejmujące także wydobycie soli (regale solne)

d)    regale grodowe - wyłączne prawo do budowy i posiadania grodów

e)    regale targu - wyłączne prawo panującego do zakładania targów

Upowszeclmienie przywilejów immunitetowych prowadziło do stopniowej likwidacji szeregu regaliów przekazywanych panom czy miastom.